38-Gadamer/herm verstaan

Question 0

HERM ALS PRAKTISCHE FIL

Wat bedoelt Gdr als het zegt dat het verstaan moet worden opgevat als een praktische fil in aristotelische betekenis?

Answer 0

Aristoteles:
Plato’s Idee vh goede is niet leidend bij menselijk handelen, maar fil draagt bij aan zedelijke praktijk als deze aansluit bij de praktijk. de zedelijke ervaring. Dus: praktisch inzicht dat zedelijk handelen en prakt fil bevordert = phronesis.

Gdr:
Verstaan niet gericht op theor kennis maar geeft richting aan mensel handelen. Verstaan in eerste plaats praktisch. Dus geesteswetenschappen zijn ‘morele wetenschappen’.

Verbinding verstaan en handelen is ‘applicatie/toepassing’. Probleem vd toepassing is vlgs Gdr het centrale probleem vh hermeneutisch verstand.

p136

Question 1

HERM ALS PRAKTISCHE FIL

Waar komt de relatieve onafh v kentheorie, moraal ethiek en esthetica vandaan en wat vindt Gdr daarvan?

Answer 1

• Sinds Kant scherp onderscheid tussen theor, prakt en esth vraagstukken.
• In mod tijd zijn onderwerpen van fil disciplines (wetenschap, moraal, kunst) steeds meer onafhankelijk geworden.

Gdr: wetenschap, moraal en kunst zijn verstrengeld, dus scheiding leidt tot inadequate opvattingen in deze vraagstukken (id als Dilthey: beleving, naast theor ook morele en esth dimensie. Dus beeld EN waardering werkelijkheid + praktische doelen aan verbinden).

Maar: waar Dilthey een theor reconstructie vh verleden zoekt, gelooft Gdr dat praktische dimensie centraal staat in hermeneutiek.

p135

Question 2

VERSTAAN EN APPLICATIE
In de oudere hermeneutiek zijn 
- subtilitas intelligendi
- subtilitas explicandi
- subtilitas applicandi 
drie momenten van verstaan (niet: drie typen). Schl en Dlt offerden appl op aan kentheor doelstelling. Wat wil Gdr?

Answer 2

Om appl moment vh verstaan goed te begrijpen moet niet aangeknoopt worden bij filologische interpretatie, maar bij theologische en juridische interpretatie: de uitleg staat in dienst vh handelen/toepassing. Want normen/waarden moeten zich in praktijk voortd bewijzen. Norm uitspraken maken deel uit van werkingsgesch.

p137

Question 3

GEBREKEN / MOGELIJKHEDEN HERMENEUTIEK
Kan de hermeneutiek van Gdr de maatschappelijke ontwikkelingen wel adequaat verstaan, want:
- maar twee criteria om bij interpretaties kaf/koren te scheiden, nl integrale eenheid vd interpretatie en historische duurzaamheid vd tekst.
- Gdr wijst andere method criteria vd hand
- Gdr verwerpt ideaal vh onbevooroordeeld verstaan (want onhaalbaar/onvruchtbaar).
- Gdr benadrukt dat indiv is opgenomen in groter zijnsverband, waarvan strekking slechts klein deel is te doorgronden.

Answer 3

• Verstaan als gesprek: irrationalistisch, verhullend en elitair?
• Habermas: conservatief karakter: nadruk op traditie + fil gemodelleerd naar interpret kunstwerken, dus ontoereikend voor interpret v maatsch, econ, pol ontwikk.

Habermas/Frankfurter Schule:

• kritisch zelfonderzoek (Kant, Freud, Marx): van vooronderstellingen/ideologie van eigen maatsch klasse bewust worden.
• Hmas: Gdr’s tegenstelling hermeneutiek vs wetensch methode te scherp. Meth onderzoek moet herm verstaan aanvullen (bv inflatie en bureaucratisering raken iedereen, maar ongepland)
• Hmas: Gdr legt te zware nadruk op traditie en onbevooroordeeld verstaan. Kritische reflectie op vooroordelen is mogelijk en nodig. Gdr houdt te weinig rekening met ideologische achtergronden, waardoor zijn fil hermeneutiek gevaar loopt verbonden te worden met onderdrukkende politiek (vgl Ntzsche).

p140

Question 4

GEBREKEN/MOGELIJKHDN HERM

Waarom wijst Gdr de kritiek van conservatisme van de hand en hoe verschilt zijn opvatting van die van Hmas?

Answer 4

Conservatisme:

• notie van werkingsgesch betekens niet kritiekloos schikken in onontkoombare traditie. Maar betekent wel: ook rev omwentelingen vooronderstellen de traditie waartegen zij zich afzetten en sluiten er op aan.
• proces van horizonversmelting brengt vooroordelen beide horizonnen naar voren, dus kritische reflectie.
• traditie is geen onveranderl grootheid, maar proces v voortd verandering.

Verschill met Hmas:

• Gdr: trad en reflectie worden ten onrechte als elkaars tegendelen beschouwd. Krit reflectie alleen mogelijk obv bep traditie.
• Gdr: Hmas overschat mensel vermogen tot reflectie. Krit refl is opgenomen in werkingsgesch, niet voll onder controle mensel subject.
• Gdr: er zijn geen gebieden die niet tot voorwerp ve herm verstaan kunnen worden gemaakt (bv ideologie/maatsch kracht). Ideologiekritiek kan verstaan worden als te vervolgen ideologiekritisch object.
• Zelfs als alle gesprekspartners vrij zouden zijn van ideologische vooroordelen, leidt dat niet autom tot overeenstemming.

Gdr geeft geen antwoord op vraag naar methodologisch en normatieve criteria.

• standhouden in geschiedenis is bel criterium voor waarheid ve interpretatie: wordt waarheid gereduceerd tot effect ve werkingshistorische machtsstrijd?
• Hmas: zijn methodologische vragen aan interpretatie en zijn vraag naar normatieve criteria (voorondersteld in iedere interpretatie) worden door Gdr’s verstaan dringen zich in alle hevigheid op.
• Gdr: door zijn beklemtoning v werkingsgesch blijft cruciale inbreng en krit verantwoordelijkh vh indiv onderbelicht.

p141

Question 5

VERSTAAN & APPLICATIE

Leg uit hoe Gdr de jur hermeneutiek als model gebruikt voor het applicatieve moment in het verstaan.

Answer 5

1. wetstekst uit verleden wordt in verband gebracht met actueel probleem = horizonversmelting.
   Verstaan heeft betrekking op toekomst. Gdr: alle verstaan is mede op toekomst gericht.
2. Gaat om concretisering ve algemeenheid. Wet is in haar algemeenheid leeg en krijgt pas door toepassing inhoud (vgl Aristoteles).

Kenmerkend voor applicatieve verstaan: bemidd tussen algemene en concrete/bijzondere (jurisprudentie). Dus voortd herinterpretatie v normen/waarden door trad overgeleverd => geesteswetensch kunnen geen abs uitspraken doen over normatieve vraagstukken.
MAAR OOK:
Geesteswetensch uitspraken vu norm oogpunt ook niet volstrekt relatief.
DUS:
normatieve uitspraken maken deel uit van werkingsgeschiedenis.

In notie van werkingsgeschiedenis ligt zowel onthulling als verhulling besloten.

p139

Question 6

Waarom staat de fil herm vlgs Gdr id traditie vd praktische fil?

Answer 6

De fil herm hoort tot de traditie v praktische fil omdat het verstaan altijd wordt toegepast in het eigen leven vd interpreet.
De uitleg staat in dienst vh handelen.
Deze praktische toepassing maakt ook duidelijk dat het verstaan en ethiek onscheidbaar zijn.

p153/214 zelftoets1

Question 7

Leg uit wat Gdr onder het begrip ‘applicatie’ verstaat.

Answer 7

De applicatie is het moment in ieder verstaan waarin de uitleg praktisch wordt toegepast.
Het algemene inzicht krijgt daardoor een concrete betekenis.

p143/214 zelftoets2

Question 8

Waarom wordt de fil herm v Gdr wel conservatief genoemd? Met welke argumenten verdedigt Gdr zich tegen deze kritiek?

Answer 8

Gdr’s herm is oa door Hmas conservatief genoemd omdat

• hij kritiek vd Verlichting op vooroordelen afdoet als een ‘vooroordeel tegen de vooroordelen’.
• daardoor dreigt in fil herm de krit zelfreflectie op de gevaren die vooroordelen in zich dragen, te worden verwaarloosd.
• De (niet-meth) herm op zich zou tekort kunnen schieten om alle maatsch fenomenen te kunnen interpreteren.

Gdr verdedigt zich door

• te wijzen op dat krit reflectie juist traditie vooronderstelt.
• ieder horizonversmelting heeft een mogelijkheid tot krit bezinning in zich, omdat horizonnen dan hun vooroordelen in het spel brengen.

p143/214 zelftoets3