32-Nietzsche/tragische kennen Flashcards
ORDE & ROES
Welke fatale wending in zien en beleven heeft zich met Socrates en Plato in het Griekse denken (en de Eur cultuur) voorgedaan, vlgs N?
- loochenen intuïties van Heraclitus & presocratici: fundament zoeken dat houvast verschaft (leer vd Ideeen en theoretische houding die wetenschap zou voortbrengen).
- wereld zien als overzichtelijk geheel v vaste vormen, verbonden door logische relaties => verbergen vd verandering en onbestendigheid.
p31
In welke twee neigingen in het mensel bestaan noemt N in De Geboorte van de Tragedie?
1) streven naar orde
vs
2) beamen van de chaos vh worden.
p29
ORDE & ROES
Welke wisselwerking wil N duidelijk maken met de tegenstelling apollinisch vs dionysisch?
Dionysos: roes, dronkenschap, wijn: wild & losbandig, excessen.
Apollo: schoonheid en harmonie: evenwicht (centr waarde id Gr kunst). Koel & onverstoorbaar, redelijk.
Tragedie is geboren uit de geest vd muziek vlgs N. (Sch’hauer: muziek beweeglijkste v alle kunsten, dichtst bij wezen vd werkelijkheid: nooit bestendige wereldwil).
N bedoelt daarmee: Gr tragedie verleent oorspr uitdrukking aan intuitieve inzicht in het redeloos en gewelddadig voortstromen vh leven.
p31
ORDE & ROES
Hoe verloopt een Gr tragedie en wat drukt deze vlgs N uit?
Gr tragedie:
- vast verloop: held gaat ten gronde aan onverzoenlijk dilemma, waarin door goden geplaatst.
- Plots met
- ouders doden zonder te beseffen;
- man door omst’heden gedwongen zuster te doden’
- keuze tussen morele plicht en leven.
Nietzsche:
- tragisch lot vd mens onderworpen aan blinde, amorele, irrationele krachten
- waartussen hij zich niet staande kan houden:
- tragedie is reli uitdrukking vh besef dat rede nooit def vat krijgt op werkelijkh.
- alle pogingen daartoe stranden op ongrijpb, irreele, geweldd karakter ervan.
=> roes, redeloze en ongetemde extase => verpersoonlijkt door Dionysos.
- dionysische is oorsprong vd tragedie, maar deze kan alleen bestaan met apollinisch principe v vormgeving: beheerste uitdrukking; zekere redelijkheid toegevoegd.
=> apollinische (maakt kunstzinnige uitdrukking mogelijk) en dionysische (kracht en bestaansrecht) versmolten.
Houdt geen stand, dionys element raakt op achtergrond; geraken in ban vh schone, Apollo (doorz rede, evenw maat, ingehouden, beheerst).
p31
ORDE & ROES
Wanneer raakt het dionysische element op de achtergrond vlgs N?
Mn Socrates en Euripides. Plato. Aantreden vd theoretische mens, geleid door rede. Raakt ontaard door ontbreken tegenhanger Dionysos. Richt zich op het statische.
p32
ROES & ORDE
Wat sprak N aan in de opera’s van Wagner, in De Geboorte van de Tragedie?
Wagner ontdekte vlgs N de muziek opnieuw als bron v alle kunst. Muziek als uitdrukking vd dionysische roes. W als anti-Socrates, wegwijzer naar verloren inzichten vd presocratici.
p32
GEBOORTE TRAGEDIE
Wat is het principium individuationis?
(Scholastiek)
Uit het algemene ontstaat het bijzondere.
N:
de rede die uit de stroom vh worden het afzonderlijke en blijvende (dus ook individu) isoleert.
Apollo, god vh individualiteitsbeginsel:
God van helderheid en maat, tegen chaos, onmatigheid, troebelheid. Wil oer-ene (N: de primaire werkelijkh, onophoudelijk in beweging verkerende spel v krachten) uit de wereld bannen. Geen vermenging maar helder onderscheiden: door Apollo de afzonderlijke identiteit van alles en iedereen sterk benadrukt.
p33/34 opg32.1
GEBOORTE TRAGEDIE
De mens smacht naar bevrijding van smart vh dgl leven. Hoe lost N dat op?
Apollo: harmonische schoonheid, dan rust en stabiliteit.
N: dat is schijnwereld, want werkelijke wereld is die van worden en spel der krachten.
Diametraal to Plato’s visie, die door Ideeen belichaamde wereld als enige werkelijkheid ziet. N ziet alleen stromende werkelijkh vh worden, vh ononderscheiden zijn v alles, voortd verandering waarin elke individualiteit teloorgaat.
N heeft wel begrip voor verleiding voor de schijn. Maar fout is om de andere pool, dionysische, te verloochenen. Bewust gekozen illusie in evenw houden door besef vd dionys achgtergrond die eigen vorm v verlossing kent.
p34
GEBOORTE TRAGEDIE
Breng onder woorden waarom het optimisme vd wetenschap vlgs N onherroepelijk schipbreuk moet lijden.
Wetensch vlgs N gebaseerd op een kunstm beeld vd werkelijkh. Illusies op vlak van begrippen (de werkelijkh verstarren in afzonderl entiteiten) en vd logica (doet zelfde met relaties tussen de dingen). Werkelijkh zal haar daarom altijd blijven ontsnappen. Ons denken kan geen greep krijgen op de voortd veranderende, nimmer stabiele werkelijkh.
Wetensch zal nooit werkelijkh in haar geheel omvatten omdat zelfgemaakt beeld is. Grens vd wetensch = logica bijt in haar staart. Dat is ‘tragische kennis’:
- kennis die uiteindelijk echec vh mensel kenproject onder ogen ziet.
- mn: ‘tragisch’ omdat tragedie een heropvoering is vd dionys mysteriën waarin de afgrond vd wordende wereld wordt opgeroepen.
p35 opg 32.2
KUNST & SCHOONHEID
Welke twee tendensen zijn werkzaam in een tragedie?
Apollinische: orde, schoonheid, regelmaat
Dionysische: orde en regelmaat teniet willen doen; roes en oorspr chaos.
Beide aanwezig maar niet steeds in gelijke mate:
- beeldhouwkunst (waarsch ook architectuur): apollinisch (statisch, zuivere verhoudingen). Mn Dorische (strak, rigide). Later meer beweeglijke figuren: in het plastische is de beweging gestold (vgl kentheorie). Zuivere verhoudingen (proporties, gulden snede).
p36
KUNST & SCHOONHEID
Waarom verwerpt N schoonheid als de kern v kunst en welke opvatting stelt hij daar tegenover?
Kunst moet de werkelijkh (wilde werveling v krachten) tot uitdrukking brengen. Maar kan niet zonder vormende kracht vh apollinische.
Schoonheid behoort tot apollinische, hoogste vorm van schijn/’fake’. Loochent de tragische, beklemmende waarh vd wereld = onwaarheid.
Dionysische ervaring door muziek teweeggebracht zou Kant omschrijven als ervaring vh sublieme (verheven-overweldigende). Dus: openbaringskarakter en komt het fil inzicht met dichtst nabij.
Kunstenaar kan apollonische niet missen, moet dionys inspiratie daarmee vormgeven (vgl noodz illusie in kentheorie; hier noodz apoll element vd kunst). MAAR: dionys is oorspronkelijker! N kon niet duidelijk maken of en hoe het apoll uit het dionys is voortgekomen.
p37
KUNST & SCHOONHEID
Noem voorlopers van N mbt het irrationele in de kunst.
rond 1800/romantiek: primaat vd rede ter discussie.
Von Schiller: Ueber die aesthetische Erziehung des Menschen (1795) - creativiteit is resultaat v twee driften:
- Spieltrieb (dionysische)
- Formtrieb (apollonische).
p38
POSITIVIST
N’s belangstelling voor de wetenschap en positivisme ihb lijkt inconsequent (immers eenzijdig, socratisch optimisme?) maar is dat niet. Leg uit.
Natuurwetenschap stelt geen a-prioritheorieen op maar begint met aandachtig kijken (naar N’s enkele werkelijkheid, geen Hinterwelt).
Positivisme (Auguste Comte. Positief vs speculatief): alleen dat wat in werkelijkh gepositioneerd is, bestaat.
Probleem: wetensch heeft een theor raam (uit rede, niet werkelijkh) nodig om waarnemingen te kunnen duiden. N laat belangstelling na enige tijd weer varen, hierdoor. Wat bleef was dat fil moet uitgaan vd eenh en enkelvoudigh vd wereld, ondanks versch aanwijsbare tendensen. Afrekenen met tegenstelling zijn vs schijn.
p38
POSITIVIST
Afgodenschemering is N’s visie op de gesch vd fil als gesch vh dualisme; hoe ‘ware wereld’ (eigenlijk: dwaling) vervluchtigd is door de eeuwen heen. Wat wil N zeggen?
De ‘ware’ wereld kan afgeschaft worden. Er is maar 1 wereld. N niet langer als wijsgeer maar als profeet, die wereldoordeel verkondigt.
p41
PERSPECTIVISME
Wat bedoelt N met: ‘waarheid/zijn en schijn houden beide op te bestaan’.
Ze staan niet langer to elkaar, maar moeten in hun vermenging begrepen worden.
Wereld toont zich in oneindige reeks v verschijningsvormen. Geen dualisme van empirische vs werkelijke wereld (we nemen wereld waar cf onze behoeften, belangen en gesteldheden => dus vervormd).
Kennen is vorm van geweldsuitoefening, in dienst van degene die waarneemt.
Consequentie: geen obj, onafh waarheid meer. Waarheid is gevolg van perspectief van waarheid benaderd wordt: perspectivisme vd waarheid.
Waarheid is dus illusie die gepaard gaat met bep perspectief, vlgs N.
Tot gedeelde visie komen is niet mogelijk:
- 1 gelijkblijvende, onaantastbare waarheid kan niet bestaan.
- belangeloos argumenteren en waarheden met elkaar vergelijken MAAR bestaan is krachtenveld waarin sterkste visie en perspectief aan anderen/wereld oplegt.
p42
