37-Gadamer/waarheid Flashcards
CORRESPONDENTIEMODEL METHOD HERMENEUTIEK
Hoe wordt verstaan opgevat in method hermeneutiek?
Als een reconstructie vd oorspronkelijke betekenis ve tekst, door overbrugging vd kloof tussen huidige en toenmalige lezers.
Meth herm tracht regels op te stellen die
- in het verstaan
- obj uitspraken kunnen doen.
(= uitspraken die corresponderen met het geinterpreteerde object).
p120
CORRESPONDENTIEMODEL WAARHEID NATUURWETENSCH
Het correspondentiemodel vd waarheid wordt gebruikt in de moderne, positivistische kentheorie. Wat is het?
Een uitspraak is waar wanneer zij met de feiten in overeenstemming is.
Natuurwetenschap: empirisch toetsen van hypothetische uitspraken.
Is obj, want niet geworteld in een vooroordeel, maar heeft betrekking op onderzochte obj zelf. Bijstelling in toekomst is mogelijk, dus voorlopig.
Dit model wordt in natuurwetensch praktijk altijd op een/andere manier gebruikt. Ondanks bezwaren.
p119
CORRESPONDENTIEMODEL METH HERM
Welke kritiek heeft Gdr op Schleiermacher en Dilthey inz de uitwerking vd verstehende Methode?
Niet dat ze de verklarende methode vd natuurwetenschappen hadden overgenomen.
Maar dat ze zich onbewust hebben laten leiden door het natuurwetensch ideaal ve langs meth weg bereiken ve objectieve waarheid.
p121
HERMENEUTIEK SCHLEIERMACHER
Schl benaderde verstaan als een dialogische relatie tussen spreker/schrijver en toehoorder/lezer. Vertel.
- hermeneutiek: reconstrueren vd scheppende activiteit vd schrijver.
- niet Einfuehlen, maar als een interpretatie vh denken adhv de talige uitdrukking (bij Schl vallen denken en taal samen).
- twee momenten/aspecten v interpretatie:
1. grammaticale: taal/geschr tekst (obj zijde vh verstaan). Afgrenzende moment: analyse taalsysteem aan tekst ten grondslag.
2. psychologische: in taal uitgedrukte gedachten (subj zijde vh verstaan). Individualiteit vd gedachtengang inhoudelijk begrijpen en verstaan als uitdrukking ve indiv leven.
p122
Beide wezenl op elkaar betrokken
HERMENEUTIEK SCHLEIERMACHER
Het individuele denken is niet rechtstreeks toegankelijk. Hoe verstaan we dan, vlgs Schl?
Taal is het excl object vh verstaan, dus individualiteit gedachtengang kan alleen op taalniv gevonden worden. Via:
- semantische vernieuwing;
- stijl vd tekst: noemt Schl techn interpretatie. Is bemidd moment tussen gramm en psych interpretatie.
Verstaan stijl kan niet worden opgevat als mechanisch toepassen alg regels, want taal verandert steeds.
Verstaan vereist congenialiteit van interpreet, dus reconstructie is altijd een creatieve herschepping, is dus een kunst.
- geniale schepping is een onbewuste productie (vgl Kant), daarom kan tekst beter verstaan worden dan door auteur zelf, want in congeniale reconstructie worden de door het genie gestelde vragen bewust gemaakt.
Twee methoden van techn verstaan vd indiv stijl:
1) vergelijkende: vergelijken indiv stijl met andere indiv’en.
2) divinatorische: stijl trachten te vatten in zijn individualiteit (mogelijk omdat elk mens een minimum van iedere individualiteit in zich draagt; vgl Augustinus: iedere ziel draagt iets van God in zich, illuminatie).
Dus vergelijking noodzakelijk; die veronderstelt een alg begrip waarmee wordt vergeleken (door andere vergelijkingen verkregen en divinatorisch gevat). Dus altijd cognitieve component bij divinatie (obv analogieen methodisch raden), bij Schl ook een intuitieve component (vgl reflecterend oordeel Kant).
Beide benaderingen (vergelijkend en div) vooronderstellen elkaar.
Schl: indiv stijl is slechts bij benadering te verstaan, blijft mysterieus (vgl hermeneuein v Plato, goddelijke bijbetekenis).
p122
HERMENEUTIEK SCHLEIERMACHER
De hermeneutische cirkel verheldert de oneindige opgave vh verstaan ve tekst in zijn individualiteit. Beschrijf.
Cirkel manifesteert zich in grammaticale, psychologische en technisch verstaan.
- Schl: een woord heeft geen vaste, onverand betekenis, want afh van contexten waarin gebruikt.
- Dus woord krijgt een voorl betekenis in alg betekenissfeer (VAB), van daar uit specifieke betekenis (SB) duiden.
- Specifieke betekenis verruimt al betekenis weer.
- Heen/weer bewegen heet herm cirkel.
- Niet vicieus: eerder een oneindige spiraal.
- Betekenis wordt voortd verrijkt, zonder dit proces af te kunnen sluiten.
(model: p123)
p123
HERMENEUTIEK SCHLEIERMACHER
Hoe werkt de herm cirkel bij de psych en techn interpretatie?
PSYCH
- gedachte/ervaring auteur laat zich begrijpen in context vh gehele leven vd auteur.
- omgekeerd is leven vd auteur te begrijpen vanuit afz gedachten en ervaringen.
TECHN
- indiv en algemene aspect vd stijl:
- indiv ve stijl alleen te doorgronden indien te vergelijken met andere stijlen.
Concl: volkomen objectiviteit vh verstaan kan nooit volledig worden bereikt (parallel met telkens bijstellen van hypothetische uitspraken in natuurwetensch). Waarheid kan alleen in oneindige vooruitgang worden benaderd, maar nooit gerealiseerd.
p124
HERMENEUTIEK SCHLEIERMACHER
Obv Schl’s analyse vh verstaan stelt hij 44 canons (methodologische regels op, waaraan interpreet zich moet houden bij gramm, psych en techn interpretatie. Bespreek de twee voorbeelden.
1) interpretatie ve tekst uit verleden mogen woorden uitsl gerelateerd worden aan taalgebruik vd auteur en de oorspr lezers. Doel: voorkomen dat latere betekenis projecteren op tekst en dus anachronismen.
2) Bepaling vd betekenis ve woord relateren aan woorden die het omringen. Vloeit voort uit gramm herm cirkel.
Centrale psych regel: denkbeelden ve auteur altijd vanuit totaliteit v zijn leven begrijpen (dus herm cirkel ook hier methodologische betekenis).
p124
HERMENEUTIEK DILTHEY
Hoe verhoudt zich Dth’s herm tot die van Schl?
Dth heeft Schl’s herm tot een alg methode vd geesteswetenschappen gemaakt.
Kernbegrippen (bv gramm en psych interpretatie en herm cirkel) kregen dus ruimere betekenis.
Ook: opvatting v verstaan als reconstructie. Zie Dth’s analyse van structurele samenhang vd
- beleving (Erlebnis),
- de uitdrukking (Ausdruck) en
- verstaan (Verstehen).
Op deze drie activiteiten zijn geesteswetenschappen gefundeerd.
p124
HERMENEUTIEK DILTHEY
Dth’s Kritik der hist Vernunft zag hij als krit aanvulling op Kant’s Kritik der reinen Vernunft. Op welke punten is hij het (on)eens met Kant?
K wil ervaring die ten grondslag ligt aan natuurwetensch kennis analyseren, Dth wil ervaring analyseren die aan geesteswetensch ten grondslag ligt.
Eens:
ervaring kan niet wordne opgevat als afspiegeling vd werkelijkh. Erv hebben een apriorische structuur, waarin gegevens uit de erv worden geordend.
Oneens:
1. ervaringsstructuur is geen tijdloze structuur. Dth benadrukt dat deze structuur in loop vh hist proces aan verandering onderhevig is (historisch a priori)
- Apriorische structuur mag niet worden begrepen als louter intellect vermogen om werkelijkh voor te stellen, maar omvat ook vermogens vd wil en gevoel.
Categorieen v ervaring zijn niet louter formeel, maar levenscategorieen, waarmee hist-maatsch (itt natuur) werkelijkh op samenhangende wijze
- theoretisch wordt voorgesteld;
- met praktische doeleinden wordt verbonden;
- esthetisch wordt gewaardeerd.
Dus: subject en object vd ervaring laten zich niet scheiden: werkelijkh die we ervaren is beleefde werkelijkheid (beleving itt kantiaans ervaringsbegrip: beleving als geesteswetensch tegenhanger vd natuurwetensch ervaring).
p125
HERMENEUTIEK DILTHEY
Wat is vlgs hem kenmerkend voor belevingen?
Ze zijn
- intern gestructureerd en
- vertonen onderlinge samenhang (inherent verbonden met andere belevingen uit het verleden en verwijst naar toekomstige belevingen).
Vormen samen een zich voortd ontwikkelende psych structuur, die bepalend is voor wijze waarop wij werkelijkh beleven (samenhang heet belevingshorizon). Deze maakt mogelijk dat zaken aan ons verschijnen en sluit andere uit.
p125
HERMENEUTIEK DILTHEY
Zijn belevingen prive-aangelegenheden?
Nee. We brengen belevingen voortd tot uitdrukking (taal, gelaatsuitdr, handelen, kleden, huisinrichting). Is niet bij voorbaat afspiegeling v bewuste beleving, uitdr KAN betekenissen ah licht brengen, waarvan we ons id beleving niet bewust zijn. Geldt ook voor zaken niet product v enkel indiv (bv moraal, recht, staat, religie, kunst, wetensch, fil) => hele hist-maatsch wereld te beschouwen als uitdrukking vh leven (wereld vd uitdrukkingen = objectieve Geest (vgl Hegel)).
Duurzame uitdrukkingen vormen werkingssamenhang (Wirkungszusammenhang), vaak nog generaties later invloed op belevingen v individuen.
Wij verstaan uitdrukkingen v anderen omdat we opgroeien in domein van gemeenschappelijkheid.
p125
HERMENEUTIEK DILTHEY
Wat bedoelt hij met Nacherleben?
Nabeleven/reconstructie ve beleving ad hand v haar uitdrukkingen.
Is laatste element van samenstelling
- beleving,
- uitdrukking,
- verstaan (van bu naar bi, van levensuiting naar betekenis ervan).
Twee vormen:
- verstaan gericht op reconstructie vd beleving ve andere persoon (reconstrueren psych beleving adhv gedrag - uitdrukking). Putten uit levenservaring.
- verstaan vaak gericht op betekenis vd uitdrukking zelf (beleving de personages ve tragedie reconstrueren ipv die vd auteur).
Gaat om reconstructie vd betekenis, waardoor onze eigen horizon wordt verbreed.
p126
HERMENEUTIEK DILTHEY
Dth probeerde dmv analyse vh verstaan de mogelijkh ve obj verstaan aan te tonen, in dienst vd kentheor fundering vd geesteswetenschappen. Wat bedoelde hij precies met ‘objectiviteit’?
Ene keer: natuurwetensch kennisideaal (icm ‘algemeengeldigheid’) (vgl Kant’s categorieën vh verstand).
Andere keer: objectiviteit in geesteswetenschappen heeft heel andere betekenis, nl gefixeerde karakter v sommige uitdrukkingen (mn teksten) die id geesteswetensch worden geinterpreteerd => uitdrukking heeft vaste, toegankelijke structuur, telkens gebrukt om interpretatie te toetsen.
Beide gevallen: Dth wil aannemelijk maken dat het verstaan niet volstrekt subj of willekeurig is, maar zekere wetensch zekerheid heeft.
Streeft waarheid na die bestaat in de overeenstemm vd interpretatie en het geinterpreteerde werk => correspondentiemodel vd waarheid blijft intact.
p126
WAARHEIDSBEGRIP
Gdr looft Schl’s opvatting vh verstaan als een dialoog/gesprek, maar welke kritiek heeft hij tegelijkertijd?
Schl heeft het uitgangspunt niet consequent doorgevoerd: gesprekspartner wordt gereduceerd tot object dat kan worden begrepen (= kritiek op reconstructieve hermeneutiek van Schl en Dlt).
Zij vergelijken verstaan met beeld vd horizon; dus objectiever, want verleden niet door bril vh heden zien. Maar: gaat niet om aftasten horizon ve ander, maar om tot verstandhouding over een zaak komen (dialogisch karakter). Dan verabsoluteert eigen standpunt en versta je je niet met horizon vd ander.
DUS: miskenning waarheidsaanspraak vd ander/andere tijd + tekst gereduceerd tot object. Geen dialoog.
p128
