2.2 Exogeen en Endogeen lipide transport Flashcards
Wat zijn de belangrijkste vettige substanties (lipiden) in het bloed?
- Cholesterol
- Triglyceriden
Welke 2 vormen van cholesterol zijn er?
- Vrije cholesterol (Beetje wateroplosbaar)
- Cholesterol-ester (Niet wateroplosbaar)
Wat is de functie van cholesterol?
- Bouwsteen van de celmembraan
- Gal voor het oplossen van eten
- Voorloper van steroïdhormonen
- Voorloper van Vitamine D
Hoe zorgt de lever voor een cholesterol voorraad?
Het wordt aangevuld via de voeding, De Novo Synthese (meest voorkomend) en cholesterol gesynthetiseerd in extrahepatisch weefsel
Het wordt gesecreteerd via HDL en VLDL
Vrije cholesterol zit in gal
Conversie naar galzouten/ureum
Hoe wordt cholesterol gesynthetiseerd?
Uit AcetylCoA en acetoacetylCoA
Belangrijkste enzym en snelheidsbepalende stap is de HMG-CoA reductase. Hierdoor is HMG-CoA erg belangrijk in de cholesterol synthese
Waar zorgen statines voor?
Ze remmen de HMG-CoA reductase (Zo wordt er door de lever cholesterol uit het bloed gehaald in plaats van gesynthetiseerd en wordt cholesterol in bloed verlaagt)
Belangrijkste bijwerking -> Spierpijn
Wat is ubiquonone?
Het zit in de pathway van de cholesterolsynthese
Als het wordt geremd met statines zorgt dat voor spierpijn
In welke voedingsproducten zit er cholesterol en wat is de aangeraden concentratie hiervan?
Dierlijke producten
Aangeraden is max. 300 mg/dag
Hiervan wordt 50% geabsorbeerd en 1 gr/dag excretie (voornamelijk gal)
Wat is een triglyceride?
1 glycerol met 3 vrije vetzuurmoleculen
Vetzuur molecuul is verzadigd als er geen dubbele binding is en onverzadigd bij 1 of meer dubbele bindingen (Gunstiger)
Wat is de functie van triglyceride?
Belangrijkste brandstof in het lichaam
Industrieel gebruik:
- Lijnzaadolie (verf)
- Proces bio-diesel
Hoe worden cholesterol en triglyceride vervoerd?
Ze zijn niet wateroplosbaar
Ze worden vervoerd via lipoproteïnen
Hoe zijn lipoproteïnen opgebouwd?
De mantel is hydrofiel en de kern is lipofiel
In de kern: Triglyceride en veresterd cholesterol (vetoplosbaar, hydrofobe kern)
Mantel (Buitenkant): Vrije cholesterol en fosfolipiden (en eiwitten), wateroplosbaar
Waaruit bestaan lipoproteïnen?
- Cholesterol
- Fosfolipiden
- Eiwitten
Hoe kunnen lipoproteïnen uiteindelijk leiden tot atherosclerose?
Ze kunnen blijven plakken aan de vaatwand waardoor er ontstekingscellen (macrofagen) op af komen en kan dus uiteindelijk lijden tot atherosclerose
Welke lipoproteïnen zijn er?
- HDL (Heel klein met veel cholesterol en meer dens)
- LDL
- VLDL
- Chylomicron (Heel groot met veel vet)
Waaruit bestaan chylomicronen vooral uit?
Ze zijn groot en hebben een kleine dichtheid
Ze bevatten vooral triglyceride en weinig cholesterol
Waaruit bestaan chylomicronen remnants uit?
Het is een kleiner deeltje met een wat grotere dichtheid
Bevat wat minder triglyceride dan de chylomicron doordat het eruit is gegaan
Waaruit bestaat VLDL uit?
Grote deeltjes met lage dichtheid (Weinig cholesterol)
Waaruit bestaat LDL uit?
Low Density Lipoprotein: Kleiner deeltje met grotere dichtheid
Dit is gevaarlijk voor het hart
Waaruit bestaat HDL uit?
Klein deeltje met grote dichtheid -> Cholesterol
‘Goed cholesterol’
Bevat apolipoproteïnen: ApoA1 (LCAT), ApoA2 (Leverenzym activator), ApoC1, ApoE (ligand van LDL receptor) etc.
Wat zijn apolipoproteïnen?
Structurele eiwitten van lipoproteïnen
Ze zitten op de mantel van de lipoproteïnen
Wat zijn de functies van apolipoproteïnen?
- Ligand voor receptoren
- Binding van andere apo’s aan receptoren beïnvloeden
- Co-factoren voor enzymen
Wat is de exogene pathway?
Triglyceride en cholesterol worden in de darm opgenomen vanuit de voeding. Ze worden omgezet tot chylomicronen en vervoerd via chylomicronen
Chylomicronen worden gemaakt met behulp van MTP
In de chylomicron zit veel vet. LPL zorgt ervoor dat triglyceride uit de chylomicron naar spier- en vetweefsel gaat (Door bijv. apo C2 apo A5, apo C4)
Chylomicron remnant (Overblijfsel) wordt opgevangen door LRP en LDLR en gaat zo terug naar de lever
Wat is de endogene pathway?
Aangemaakt door de lever om tijdens het vasten te overleven
Chylomicron remnant wordt opgenomen door de remnant receptor en komt in de lever
Lever krijgt cholesterol en triglyceride uit de voeding. Vormt zelf ook cholesterol. Er wordt VLDL gevormd. Voornamelijk brandstof voor de cellen. LPL nodig om het eruit te halen
VLDL bevat voornamelijk vet (triglyceride). Het lijkt op een chylomicron alleen VLDL raakt minder snel op. LDL zorgt weer dat het vet uit VLDL komt. Er blijft nu IDL over
IDL kan worden opgenomen in de lever om LDL te vormen. LDL kan cholesterol afgeven extrahepatisch of het wordt gerecycled in de lever door binding LDLR
Wat gebeurt er tijdens een binding van LDL aan het LDL receptor?
LDL met apoB bindt aan de LDL receptoren die in de clathrin cloated pits liggen. Het complex wordt opgenomen in de vesicle en afgebroken. LDL receptor wordt gerecycled onder invloed van PCSK9
LDL receptor bestaat uit 18 exonen
Wat is de functie van PCSK9?
Zorgt ervoor dat LDL receptor wordt afgebroken
Als er teveel PCSK9 is, is er te weinig LDL receptor waardoor er teveel LDL (Bevat voornamelijk cholesterol) in het bloed blijft zitten
Sommige mensen kunnen teveel PCSK9 hebben door een mutatie waardoor ze automatisch meer LDL in het bloed zullen hebben of juist te weinig PCSK9 door een mutatie waardoor ze minder LDL hebben en dus minder HVZ kans
Wat is de meest voorkomende oorzaak van een Familiaire Hypercholesterolemie (FH)?
Een mutatie in LDL receptor (Niet of weinig gemaakt)
1/250 mensen
Cholesterol packyears veel -> Op jongere leeftijd een MI
Bij mensen met 2 gemuteerde alelen -> Veel hogere cholesterol >20, en de gehele familie testen
Wat zijn de kenmerken van PT’s met Familiaire Hypercholesterolemie (FH)?
- Arcus lipoides (Witte ring rond de iris) -> Op jonge leeftijd verdacht voor FH
- Xanthomen: Verdikte achillespees
- Xanthelasmata: Vetafzetting rondom de ogen
Kans op hartinfarct is redelijk hoog
Hoe werkt de reverse cholesterol transport?
HDL zorgt voor reverse cholesterol transport
Het wordt aangemaakt in de darm en lever. Het kan met behulp van ABC,A1-G1 cholesterol uit de vaatwand opnemen
LCAT brengt cholesterol in de HDL
HDL kan worden getransporteerd naar de lever via SR-B1 of het kan zijn cholesterol naar LDL vervoeren. Zelf neemt het dan de vetten op van LDL. Dit gaat met behulp van enzym CETP
LDL gaat naar de lever of terug in de vaatwand
Wat is lipoproteïne a (Lp(a))?
- Een variant van LDL
- Apo(a) is verbonden aan ApoB
- Apo(a) is heterogeen genetisch bepaald (Weinig is korte staart, veel is lange staart)
- Het is zeer athrogeen dus komt makkelijk in de vaatwand (Atherosclerose)
- Homoloog met plasminogeen
Statines hebben geen effect op de Lp(a)
Ze hebben een effect op het ontstaan van atherosclerose (Sneller dan LDL)
Wat is Apo A2 en de functie?
Zit op de HDL
Structuureiwit voor HDL
Activator voor hepatische lipase
Wat is Apo B48 en de functie?
Zit op de chylomicronen en -remnants
Nodig voor chylomicronen secretie
Bindt niet aan LDL receptor
Veroorzaakt atherosclerose
Gemaakt door de darmdelen
Wat is Apo B100 en de functie?
Zit op de VLDL, IDL, LDL, Lp(a)
Zorgt voor secretie van VLDL-secretie
Structureel eiwit ligand voor LDL receptor
Veroorzaakt atherosclerose
Gemaakt door de leverdelen
Wat is Apo C1 en de functie?
Zit op de chylomicronen, VLDL, HDL
Is een activator voor LCAT
Wat is Apo C2 en de functie?
Zit op chylomicronen
Is een essentieel cofactor voor LPL
Wat is Apo E en de functie?
Zit op de chylomicronen, IDL, VLDL, HDL
Is nodig voor de chylomicronsecretie
Ligand voor LDL receptor
Wat is Apo A1 en de functie?
Zit op de HDL en chylomicronen
Structuureiwit voor HDL
Activator voor LCAT (LCAT zet vrij cholesterol om in cholesterol esters)
Wat is Apo C en de functie?
Zit op de chylomicronen, VLDL en HDL
Remmer van LPL
Welke medicamenten zijn er ontdekt door de ontdekking van PCSK9?
PCSK9 remmers -> Daling LDL
SI RNA -> 2 keer per jaar, subcutaan toedienen, daling LDL
