VZV Flashcards
Wirus odpowiedzialny za ospę wietrzną i półpaśca
VZV (r. Herpesviridae, DNA) - po pierwotnym zakażeniu pozostaje w komórkach nerwowych, a w sprzyjających warunkach ulega reaktywacji dając obraz półpaśca
Epidemiologia ospy wietrznej i półpaśca
Ospa wietrzna: szczyt w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (5-9r.ż.); okres zimowy i wiosenny (nasilenie III-V)
Półpasiec: szczyt >50r.ż.
VZV przenosi się drogą… + jak się roznosi po organizmie
kropelkową (człowiek to jedyny rezerwuar)
rzadziej przez kontakt oraz przez łożysko; możliwe zak. pośrednie przez kontakt z zanieczyszczonymi przedmiotami
-> bł. śluz. ukł. oddechowego(lub spojówki) -> węzły chłonne -> nn. krwionośne i limfatyczne -> ukł. siateczkowo-śródbłonkowy (wątroba, śledziona) -> replikacja tam -> wiremia -> skóra, bł. śluzowe, inne tkanki i narządy
Okres wylęgania VZV
10-21 dni (śr.15-18dni)
Początek i koniec zakaźności VZV
48h przed pojawieniem się wykwitów skórnych
do przyschnięcia ostatnich pęcherzyków
Zakaźność VZV, co rozumiemy przez istotny kontakt
Bardzo wysoka:
-ospa wietrzna u 90% po kontakcie z ospą; u 20-40% po kontakcie z półpaścem
Istotny kontakt:
- kontakt “twarzą w twarz”
- przebywanie w tym samym pomieszczeniu 4h
Gdzie w postaci utajonej siedzi VZV? +jak przebiega reaktywacja
- zwojach n. czaszkowych
- komórkach zwojowych korzeni grzbietowych
Reaktywacja -> replikacja -> uwalnianie wirusa wzdłuż nerwu -> objawy w obrębie dermatomu
Ospa wietrzna - przebieg
Pierwsze 1-2 dni: objawy zwiastunowe (częściej u dorosłych)
-↑T, ból głowy, złe samopoczucie, bóle mięśniowe, katar, ból gardła
-czasem ból brzucha, biegunka, zaczerwienienie skóry(może być osutka przypominająca płonicę)
Potem zmiany skórne:
- towarzyszy im gorączka, zapalenie gardła, powiększenie węzłów chłonnych
- wszędzie oprócz rąk i stóp (rzadko ale mogą być)
- mogą być na bł. śluzowych (jamy ustnej, gardła, narządów płciowych), na rogówce i spojówkach
- “obraz gwiaździstego nieba” = jednocześnie zmiany w różnym stopniu rozwoju
- swędzą
Zmiany skórne w ospie wietrznej - ewolucja
Charakterystyczna ewolucja:
-rumieniowe plamki -> grudki -> pęcherzyki z przejrzystym płynem -> z mętnym płynem -> krostki -> strupy
Po odpadnięciu strupów przejściowo niewielkie przebarwienia i blizny, ustępujące bez śladu
Najpierw tułów i głowa, potem ramiona i potem kk.dolne
Szczepienie a zachorowanie na ospę wietrzną
Mogą chorować, ale łagodnie, bezgorączkowo + nieliczne wykwity plamisto-grudkowe, zwykle bez pęcherzyków
Ospa wietrzna wrodzona - objawy w zal. od okresu ciąży - zachorowanie przed 20.tyg.c.
-obumarcie płodu
Z. ospy wietrznej wrodzonej u dziecka:
- wady OUN (małogłowie, wodogłowie)
- blizny skórne, zniekształcenia kończyn
- zaćma, zapalenie siatkówki, zapalenie naczyniówki
Ospa wietrzna wrodzona - objawy w zal. od okresu ciąży - zachorowanie po 20.tyg.c.
- nie rozwijają się objawy ospy wietrznej wrodzonej
- może wystąpić półpasiec we wczesnym okresie życia
Profilaktyka w okołoporodowej ospie wietrznej u matki
Matka zachorowała między 5 dniem przed porodem a 2 dniem po?
->dać NOWORODKOWI swoistą Ig anty-VZV (VZIG)
Jak noworodek zachoruje -> acyklowir
Diagnostyka ospy wietrznej
- obraz kliniczny choroby
- izolacja wirusa (DNA - PCR)
- preparaty zeskrobin z pęcherzyków barwione immunofluorescencyjnie (wykazanie antygenów VZV)
- hodowla wirusa z zeskrobin z pęcherzyków
- metody serologiczne- testy immunoenzymatyczne (↑IgM lub 4x↑IgG)
Powikłania ospy wietrznej:
- wtórne bakteryjne zakażenie zmian skórnych (najczęstsze)
- zap. płuc
- ropnie, ogniska martwicy lub ropowica tkanki podskórnej (martwicze zap. powięzi)
- powikł. neurologiczne
Rzadziej:
- z.Reye’a
- zap. m. sercowego, stawów, nerek, wątroby
- małopłytkowość z możliwym krwinko/krwiomoczem
- zap. dróg moczowych
Co nadkaża skórę w ospie wietrznej?
S. aureus, Streptococcus pyogenes → róża, szkarlatyna, z. wstrząsu septycznego
Jakie zapalenia płuc są powikłaniami ospy wietrznej?
(śródmiąższowe, odoskrzelowe, wtórne gronkowcowe)
Rozpoznanie ospy wietrznej i półpaśca
Na podstawie obrazu klinicznego i wywiadu
Powikłania neurologiczne ospy wietrznej:
Powiatrówkowe zapalenie mózgu:
- częsta, samoustępująca choroba,
- zwykle z objawami móżdżkowymi (ataksja i oczopląs),
- rzadziej inne objawy neurologiczne i zaburzenia świadomości
Poprzeczne zapalenie rdzenia, porażenie nerwów czaszkowych, zespół Guillaina-Barrego
Leczenie ospy wietrznej
Objawowe:
- p/gorączkowe (paracetamol)
- p/świądowe (np.dimetynden - doustny lek p/histaminowy I generacji)
- nawodnienie, higiena
Gdy ciężki przebieg, powikłania lub jest z grupy ryzyka powikłań - acyklowir (p.o., gdy powikłania i hospitalizacja to i.v.)
Nadkażenia bakteryjne - cefalosporyny I lub II generacji (na paciorkowce i gronkowce)
Grupa ryzyka powikłań, ospa wietrzna
- wiek >20 lat
- zaburzona odp. komórkowa
- immunosupresja
- AZS
- noworodki i ciężarne
Na co uważać przy leczeniu acyklowirem iv?
Na krystalizację leku w kanalikach nerkowych - pacjent ma być nawodniony
(wlew krystaloidów przed lekiem w objętości 1:1) + kontrolować kreatyninę w surowicy co 3 dni
Rokowanie ospy wietrznej i półpaśca
U immunokompetentnych przebiegają łagodnie
Śmiertelność dorosłych>dzieci
Ból poherpetyczny po półpaścu może utrzymywać się długi czas
Odporność na ospę na całe życie
40% śmiertelność przy zap. płuc u ciężarnych
Szczepienie na VZV - dla kogo obowiązkowe?
Dzieci <12r.ż.
-z zaburzoną odpornością
- z otoczenia osób z zaburzoną odpornością
- osoby z zakładów opieki zbiorowej
2 dawki w odstępie min. 6tyg.
Dla kogo hiperimmunizowany preparat Ig VZV?
- nieuodpornieni z zaburzoną odpornością komórkową po ekspozycji na zakażenie
- noworodki których mama zachorowała na ospę 5 dni przed/2 dni po porodzie
-wcześniaki
Varitect i.v. 1-2ml/kgm.c.
Można dać profilaktycznie acyklowir po kontakcie z VZV?
Tak, u osób zagrożonych ciężkim przebiegiem (niedobory odp. komórkowej, nieuodpornieni) LUB >96h po kontakcie:
800mg p.o. co 6h przez 7 dni od 7 dnia po kontakcie z chorym
Czy noworodek z wrodzoną ospą wietrzną zakaża?
nie
Po szczepieniu na VZV chcesz sprawdzić odpowiedź testami serologicznymi - czy to ma sens?
Nie, bo to będzie test ELISA który daje często wyniki fałszywie ujemne i nie zaleca się badania odpowiedzi immunologicznej po tym szczepieniu
Półpasiec - przebieg
Najpierw okres objawów zwiastunowych (3-4 dni przed osutką; mogą się utrzymywać >7dni po jej ustąpieniu):
- piekący, kłujący, pulsujący ból w obrębie jednego dermatomu
- uczucie mrowienia, świąd skóry
- ↑T, ból głowy, złe samopoczucie
Wykwity skórne pojawiają się rzutami przez ok. tydzień:
- polimorficzna osutka w skupiskach w obrębie jednego dermatomu i jednej połowy ciała
- przechodzą ewolucję
Czasem mogą pojawić się niedowłady (zwykle kończyn), przez zajęcie nerwów ruchowych
Nietypowe postaci półpaśca (np. zgorzelinowy) może być objawem wskaźnikowym AIDS
Ewolucja zmian skórnych w półpaścu
umieniowe plamki -> grudki -> pęcherzyki z przejrzystym płynem -> z mętnym płynem -> krostki -> NADŻERKI, OWRZODZENIA-> strupy -> odbarwienia, przebarwienia, blizny
Półpasiec uszny - co zajmuje, gdzie są zmiany, objawy
- zajęcie zwoju kolanka n. VII
- zmiany skórne małżowiny usznej i okolicy za nią, błony bębenkowej, przewodu słuchowego zewnętrznego
- silny ból ucha, niedosłuch, szum uszny
- mogą być zawroty głowy (zajęcie n. VIII)
Półpasiec - kiedy pęcherzyki przysychają i powstają strupy?
Około 6-7 dnia pęcherzyki stopniowo przysychają, a około 10-12 dnia powstają strupy, które powoli odpadają
Półpasiec - najczęstsza lokalizacja
tułów, okolice nerwów międzyżebrowych
Najczęstsze powikłanie półpaśca
uporczywe nerwobóle, często połączone z zaburzeniami czucia
Z. Ramsaya-Hunta - co to?
półpasiec uszny + niedowład obwodowy n.VII, czasem zaburzenia smaku, wydzielania śliny i łez
Półpasiec oczny - co zajmuje, gdzie zmiany, jaki przebieg, co wyjątkowego w leczeniu
- n. V
- skóra czoła, powiek, spojówka, rogówka
-ciężki przebieg
wyjątkowo tu można dać acyklowir w maści
U kogo najczęściej półpasiec rozsiany?
chorujących na chłoniaki HL, NHL
Leczenie półpasiec - p/bólowe
- ból o niewielkim/umiarkowanym nasileniu - paracetamol, NLPZ (ibuprofen), słabe opio (tramadol)
- duży ból - silne opioidy (plastry z fentanylem lub buprenorfina), gabapentyna, pregabalina, amitryptylina, GKS, blokady farmakologiczne
Leczenie półpasiec - p/wirusowe
acyklowir lub walacyklowir:
-i.v. u osób z upośledzoną odpornością, po przeszczepieniu narządu, z neo złośliwym lub rozsiewem narządowym półpaśca - gdy poprawa to przerzucić się normalnie na p.o.
Czynniki ryzyka wyst. półpaśca
- wiek >65 lat
- neo złośliwe
- immunosupresja
- statyny
- cukrzyca
- HIV i inne zab. odp. komórkowej
Półpasiec - u ilu % mogą być bezobjawowe zmiany w PMR?
Nawet u 1/3 pacjentów
Rzadkie powikłanie półpaśca ocznego:
udar mózgu
Powikłania półpaśca
- aseptyczne ZOMR
- ostre i przewlekłe zap. mózgu
- udar mózgu
- zap. RK
- zap. siatkówki (b. często doprowadza do ślepoty)
