vierde college Spinoza Flashcards
Welke twee lagen herkennen we in de tekst van Spinoza?
Een toepassing over het denken en het politieke veld. Je hebt een laag van het algemene filosofische systeem (kenleer, fysica, ethica) en de laag van de sfeer van het politieke. Het feit dat Spinoza zichzelf bevond in een kwetsbare politieke situatie komt ook naar voren (essentieel belang).
Leg Spinoza’s theorie uit aan de hand van het voorbeeld van een mens en een virus (niet perse Corona).
Een mens en een virus zijn dingen waaruit de werkelijkheid bestaat. De werkelijkheid bestaat uit ietsen (zijnden). Elk iets wordt bepaald door de natuur en een iets wordt gedeeld met een ietsen. Mensen hebben meer gemeen met mensen, want ze hebben dezelfde natuur. Hetzelfde geldt voor virussen. Doordat we dezelfde natuur hebben, kunnen we met elkaar interacteren.
Wat is een absoluut gegeven bij Spinoza?
Ieder zijnde in de werkelijkheid wordt bepaald door zijn eigen natuur. Dat verandert niet en is daarom een absoluut gegeven. Dat geldt voor zowel het platte als het hogere niveau.
Waarop is een zijnde in de werkelijkheid gericht?
Elk zijnde (mens, politieke gemeenschap, virus) berust op zelfbehoud. Elk iets wilt zijn zelfbehoud beschermen. Ieder iets zet zijn vermogen in om te kunnen blijven bestaan. Elk mens doet alles wat hij kan om zijn eigen bestaan/realiteit te behouden. Alles wat je in je natuur hebt zet je in om je eigen zelfbehoud te beschermen.
Wat is het grote verschil tussen zijnden?
Wat de eigen natuur is. Een mens en een virus bijv. zitten anders in elkaar.
Wat definieert je (natuur)recht?
De combinatie van alles wat je in je hebt en wat je in kunt zetten om jezelf te handhaven is je potentia (vermogen). Je vermogen definieert je recht. Het vermogen is het recht van iets.
In hoeverre onderscheidt de mens zich van andere zijnden?
De mens kan onder andere: begrijpen, redeneren, etc. Met andere woorden: de mens kan zijn rede inzetten. Dit is een middel tot zelfbehoud, de rede staat niet tegenover zelfbehoud.
Waarom kan een politieke gemeenschap, net als de mens, zijn rede inzetten?
Een politieke gemeenschap heeft het vermogen de rede in te zetten. Dus een politieke gemeenschap heeft ook het recht om de rede in te zetten. De rede staat in dienst tot zelfbehoud. Je zet de rede in om het eigen bestaan te beschermen. De rede is dus een middel om zelfbehoud te realiseren.
Wanneer zijn we vrij volgens Spinoza en wanneer niet?
Wanneer we ons door de rede laten bepalen zijn we vrij. De rede is iets dat we zelf zijn. Als we ons door affecten laten leiden, dingen van buiten ons die ons wat aandoen, bijv. angst, worden we bepaald door dingen van buitenaf.
Wat zijn natuurwetten?
Natuurwetten zijn onveranderlijk en altijd geldig. Een natuurrecht is een onmiddellijk gevolg uit een natuurwet. De natuurwet blijft bestaan.
Wat zijn rechtsregels?
Regels die wij zelf instellen, een menselijk maaksel. Dat doen mensen overal. De natuurwet blijft hier echter wel de basis. Rechtsregels worden bovenop het natuurrecht gebouwd. Mensen hebben het vermogen om rechtsregels in te stellen en hebben er dus recht op. Ze kunnen berusten op rationele basis of op affectieve basis. We kunnen ons ook door de passies (emoties) laten leiden in plaats van ons te berusten op de rede.
Wat is het inrichten van een politiek wetssysteem (staat, republiek)?
Uiteindelijk is het niets anders dan een optelsom van het vermogen/potentia die mensen gebruiken bij het instellen van rechtsregels. Het is een onderdeel van ons vermogen. Dit vermogen neemt toe als mensen samenwerken. Mensen kunnen meer samen, dan afzonderlijk. De gezamenlijke activiteit vergroten het vermogen om zich te handhaven in de werkelijkheid. Door samen te werken vorm je een sterker geheel en heb je alsnog wetten. De politieke gemeenschap en de staat (als vorm van de politieke gemeenschap) mag doen wat die staat kan om ook de burgers te laten gehoorzamen om zichzelf als staatzijnde te behouden. Dit kan zowel weldenkend (Rutte) als onweldenkend (Trump).
Wat doet een weldenkende staat?
Een politieke gemeenschap die haar leden de mogelijkheid aanbiedt om maximaal de eigen potentia uit te voeren. Stel een lid is heel slim en kan de coronavirus oplossen. Als de overheid bang is voor de redelijkheid van mensen, zal de overheid die slimme persoon de mond snoeren. De overheid speelt dan in op de angst van het volk. De slimme persoon zal de overheid ook niet meer adviseren. Op deze manier kan de persoon zijn potentie niet realiseren. Deze staat is zwakker, want de staat is niet gericht op de potentia van het volk. Het is de bedoeling om meer potentie te stimuleren. Zo’n staat heeft meer natuurwetten en meer macht. Burgers willen op deze manier ook gehoorzamen aan de staat. Een staatsvorm die de potentia niet stimuleert zal op de lange duur ook ten onder gaan. Met deze filosofie wil Spinoza graag aangeven dat hij wil denken; hij wil zijn punt maken in alle vrijheid.
Waarom mogen we niet denken aan recht in termen van goed en kwaad?
Goed en kwaad is pas van toepassing op het moment dat er rechtsregels gemaakt zijn. Tot die tijd (alleen natuurwetten) zijn er alleen regels van leven of dood. Rechtsregels dienen exact hetzelfde zelfbehoud, maar dan op een ander niveau.
Waarom is zonde alleen denkbaar binnen de staat?
Er is niet zoiets als zonde voordat er rechtsregels zijn. Er is geen zonde of moraal voordat er een menselijke samenleving is. Spinoza heeft niet het idee van een natuurlijke moraal. Zonde is alleen denkbaar binnen een staat. In de gemeenschap mag je alleen dat dan wat in overeenstemming is met de rechtsregels. Voor Spinoza is zonde geen tegenspraak. In de bijbel sticht Mozes de tien geboden als rechtsregels: gij zult niet doden, etc. Het is precies wat Spinoza bedoelt. Zonde is het zondige tegen die rechtsregels.
