Vierde college: Schmitt Flashcards
Welke domeinen zijn er?
Er zijn een aantal domeinen (religie, kunst, economie, etc) en die hebben elk hun eigen tegenstelling. Economie gaat bijv. over nuttig versus schadelijk. Het politieke definieert dan niet een apart domein naast die anderen, maar zorgt voor een vriend en vijand onderscheid met betrekking tot die domeinen. De economie is geen politiek onderwerp het is een uitgangspunt van het liberalisme. Dat is een gevolg van politieke beslissingen, dat is geen primair gegeven. Dat kan gebaseerd zijn op consensus.
Waarom gaat de vriend-vijandtegenstelling over de publieke vijand en niet over de privévijand, maar zien we dit in praktijk wel vaak gebeuren?
Het gaat er niet om of je iemand wel of niet mag, dat is irrelevant. Op het moment dat er sprake is van echte strijd of burgeroorlog dan wordt de vijand zwart gemaakt (monsterlijk, barbaars, etc). Er worden slechte eigenschappen aan toegekend die we normaal gesproken aan privé vijanden geven. Vanuit Schmitt moet je zeggen dat dit zwart maken ervoor zorgt dat de mensen gaan participeren en het is dus niet iets dat aan de vijand zelf behoort. Er is namelijk altijd een propagandamachine nodig om mensen te aanmoedigen om naar de loopgraven te gaan. Die horen tot het persoonlijke vijandschap en niet het publieke vijandschap. Je ziet dat twee staten die in oorlog zijn geweest uiteindelijk vrede sluiten en gaan samenwerken (VS en Vietnam). Als je de oorlog dan te persoonlijk maakt, lukt dat niet. Mensen die politici hypocriet vinden verwarren de persoonlijke en de publieke dimensie met elkaar.
Wat voor verhouding heeft het vriend vijand onderscheid?
Het groeperen van vriend en vijand gaat om minstens twee groepen. Naarmate de strijd zich toespitst zullen er groeperingen ontstaan. Het is een gespiegelde verhouding: wij tegen zij, maar wij zijn een zij in de ogen van hun wij. Er ontstaan coalities die uiteindelijk eindigen in twee groepen. Voor de politieke strijd zijn alle middelen geoorloofd.
Welke soorten staten zijn er?
Schmitt heeft het over religieuze gemeenschappen. Je kunt een kerkelijke staat hebben. Je kunt een theocratie hebben (IS bijv). Je kunt een economisch gefundeerde maatschappij, liberalisme, hebben. Als je een staat hebt die op een bepaald principe gefundeerd is, is dat de maatgevende orde van die politieke orde, van die staat. Hij geeft hier aan hoe staten als het ware verschillende identiteiten hebben en dat maakt wat een staat tot een eenheid maakt.
Wat zegt Schmitt over de volkenbond?
Het gaat over de volkenbond. Het is een soort gezelschap van naties. Het is gebaseerd op het idee van de natiestaat. Het is geen vanzelfsprekendheid, het is niet de enige mogelijkheid. Staten die op een andere grondslag gebaseerd zijn die fietsen door de logica van de natiestaten heen. Na een tijd gaan ze waarschijnlijk wel zich aanpassen aan de natiestaat. Verschillende soorten staten die niet gekoppeld is aan een bepaalde dimensie.
Wat moet je in de gaten houden als Schmitt het over groeperingen heeft?
Politiek is in ieder geval die groepering die zich oriënteert op het beslissende conflict. Groepering is minimaal twee. Dat is de maatgevende menselijke typering naar binnen toe. Houd in de gaten dat Schmitt uitgaat van een situatie waarin die typeringen samenvallen met de staat. Binnenlands is er dan geen oorlog, geen strijd, etc. Dan krijg je een situatie waarin verschillende volkeren politieke eenheden zijn. Van binnenuit zijn ze een en naar buiten toe zijn ze velen. De politieke wereld moet een universum zijn. Het gaat altijd om het uiterste geval van conflict.
Hoe gaat Schmitt in op de politiek ideeën van Laskey?
Schmitt gaat in op politieke theorieën bijv op die van Laskey. Die heeft de politieke dimensie uit het oog verloren en doet alsof de staat is een associatie van associaties is. Daar kun je een parallel trekken met de kritiek van Hegel op de staat. De liberale conceptie is dat je een burgerlijke maatschappij hebt met allerlei samenwerkingsverbanden en de staat is dan een soort koepel daarom heen (koepel associatie). Dat is volgens Schmitt een opvatting van de staat die precies de noodzaak van de staat als politieke eenheid overziet. Schmitt gebruikt historische voorbeelden. Dat is altijd belangrijk dat het op een bepaalde manier geconstrueerd is. Maar wat blijft, is het idee van de staat als eenheid. Dat politieke karakter: het gaat uiteindelijk van een vriend- vijand onderscheid, dat is het springende punt van Schmitt. Dan gaat hij door op Laskey en daar kun je lezen waarom Schmitt (en Hegel) geen liberaal is. Dat betekent dat er binnen een politieke eenheid geen pluralisme kan ontstaan. Terwijl er tussen politieke eenheden altijd pluralisme ontstaat. Voor een politieke wereld zijn er minstens twee staten nodig.
Wat is het oorlogsrecht?
De beslissing over oorlog en vijand: het oorlogsrecht. Het recht van de politieke eenheden om zelfstandig te beslissen een oorlog te beginnen tegen een andere staat. Dat wil zeggen de reële (effectieve) mogelijkheid krachtens eigen beslissing de vijand aan te wijzen en te bestrijden. Dat is het besluit om tot oorlog over te gaan. Zowel mensen van de eigen eenheid (soldaten) als het leven van andere mensen, het gaat over menselijk leven. Het gaat over de bevoegdheid om over leven en dood te leven.
Waar heeft us belli mee te maken?
Us Bellie heeft te maken met het us vitae acnecus: het recht op leven en dood. Dat komt aan de politieke eenheid als zodanig toe. Maar alleen maar met betrekking tot de publieke vijand en niet tot de persoonlijke vijand. Schmitt gaat uit van de moderne natiestaat maar dat is geen evidentie (je kunt ook een islamitische staat hebben bijv. of een rechtsstaat).
In hoeverre is oorlog iets zinvols?
Dit is geen geliefde uitspraak. Oorlog is een tegenstelling. Oorlog is tegen iets en niet voor iets. Het gaat er niet om waar die oorlog voor is, maar waar die oorlog tegen is. Het gaat om het identificeren van de vijand en het bestrijden daarvan. Een politiek kan geen afstand te doen van het recht om vriend en vijand te onderscheiden. De politieke eenheid beslist dus daar zelf over. Er is altijd sprake van een concrete situatie en factoren. Een staat beslist krachtens zijn onafhankelijkheid of het geval van een dergelijke voorbehoud of niet. Hitler hield zich aan geen enkel internationaal verdrag en ging op instrumentele manier om met alle afspraken en verdragen, het is een ‘domme’ oorlog. Je kunt bepaalde mensen, volkeren, staten, godsdiensten, buiten de wet plaatsen. Die zijn vogelvrij. Dat geldt bijv. voor joden in Duitsland en homoseksuele in Rusland. Het is afhankelijk van de context, maar in principe kunnen zij buiten de wet gesteld worden. Wat niet kan is het buiten de wet plaatsen van de oorlog. Oorlog kan niet op die manier geplaatst worden. Iedere politieke eenheid kan zelf bepalen over de oorlog.
Wat is oorlog en wat zorgt niet voor depolitisering?
De oorlog tegen de oorlog is een oorlog tegen personen die wel oorlog willen. Als dat onderscheid wegvalt is dat het einde van de politieke eenheid als zodanig. Er is geen ontkomen aan. Het is voldoende wanneer een politieke eenheid oorlog willen voeren, daar gaan andere staten niet over. Daarmee wordt de wereld niet gedepolitiseerd: je raakt het politieke niet kwijt. Bij dit verhaal kun je denken aan de VS en de NAVO (opgericht na WOII en wil beschermen tegen de oorlog). De VS vinden dat zij teveel betaald hebben en teveel de beschermer hebben gevormd, dat willen ze niet meer (zeikerds).
Waarom is de wereld een politiek universum?
De wereld is een politiek universum. Zolang er een staat is, zijn er in de wereld altijd meerdere staten. Er kan geen wereldstaat ontstaan, want die kan geen vijand hebben. De mensheid kan als zodanig dan geen oorlog voeren, want op onze planeet hebben we dan geen vijand. Dat betekent dat oorlog een verdeling van wij en zij is binnen de mensheid. Schmitt sluit dit niet uit, maar er is voorlopig nog geen sprake van een toestand van een wereldstaat.
Waarom is mensheid een ideologisch instrument?
Denk aan de VS. Het punt is dat mensheid een ideologisch begrip is. ‘Wie mensheid zegt, wil bedriegen’. De mensheid is er wel, maar het is geen actor in de politieke dimensie. Als mensen buiten de mensheid geplaatst worden (gedehumaniseerd) dan is dat een vorm van propaganda, een middel in de strijd zelf en geen empirische vaststelling. Dan plaats je je vijand buiten de mensheid: je onttrekt de vijand aan zijn menselijkheid. Dan is het genoodzaakt de oorlog tot uiterste onmenselijkheid te drijven, denk aan Nazi Duitsland. Schmitt geeft zelf het voorbeeld van de Noord-Amerikaanse Indianen. Die ontmenselijking is een belangrijke factor, hier staat Schmitt op een katholiek standpunt: alle mensen zijn mensen. Mensheid is een onpolitiek begrip, want het staat niet tegenover iets anders.
Waarvoor was de volkenbond bedoeld?
De volkenbond die toen bestond in de periode van de Weimarrepubliek. Dat kun je vertalen in een verhaal over de Verenigde Naties, die bedoeld zijn om oorlog te voorkomen en staten te overstijgen. Schmitt maakt het punt dat Verenigde Naties altijd nog gebaseerd is op de mogelijkheid van oorlog. Die oorlog moet elke keer weer geblokkeerd worden. De mogelijkheid van oorlog is altijd aanwezig en loopt tussen die staten heen. De Verenigde Naties probeert te voorkomen dat die potentie van de oorlog niet geactualiseerd kan worden, maar daarvoor moet je de oorlog als zodanig erkennen.
Wat is een wereldstaat?
Wanneer een wereldstaat (die niet meer kan bestaan volgens Schmitt) is deze op geen politieke eenheid. Het kan alleen in metaforische zin besproken worden. Een zogenaamde wereldstaat wordt een economische en verkeerstechnische actualiteit. Schmitt zou zeggen dat daar de politieke dimensie is verdwenen, maar de macht is nog aanwezig.
