tło przemian w sztuce Flashcards

1
Q

tło historyczna gotyku

A

Sztuka gotycka rozwijała się w dojrzałym
średniowieczu. Były to czasy wypraw krzyżowych
– krucjat, powstawania nowych zakonów, m.in.
franciszkanów (Braci Mniejszych) i dominikanów,
oraz walki z herezjami rozwijającymi się w obrębie
zachodnioeuropejskiego chrześcijaństwa. Kościół
wówczas nie tylko podporządkował sobie wielu
europejskich władców, lecz miał także decydujący wpływ
na różne dziedziny życia społecznego.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

miasta w czasach gotyku

A

W tej fazie średniowiecza coraz większą rolę odgrywały
miasta. Stawały się skupiskami ludności rzemieślniczej
i kupieckiej oraz ważnymi ośrodkami kultury

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

nauka w czasach gotyku

A

Z inicjatywy władców i dostojników kościelnych już na
przełomie wieków XII i XIII zaczęto zakładać uniwersytety,
które sprzyjały rozwojowi różnych dziedzin wiedzy. Najważniejszą nauką była teologia, wykładana scholastyczną metodą polegającą m.in.
na rozumowym udowadnianiu prawd wiary. Uczniowie gromadzili się wokół nauczyciela
(często wybitnego teologa) i prowadzili z nim niekończące się dysputy. Ten sposób nauczania
miał wpływ również na rozwój filozofii, a zwłaszcza logiki, określanej w średniowieczu
mianem dialektyki.
Pierwsze europejskie uniwersytety powstały w Bolonii (Włochy) i w Paryżu – Sorbona,
kolejne w angielskich miastach – Oksfordzie i Cambridge oraz w Padwie (Włochy).
W Europie Środkowej najwcześniej zaczął działać założony przez cesarza Karola IV
Luksemburskiego w 1348 roku uniwersytet w Pradze. Niedługo po nim Kazimierz III
Wielki zainicjował powstanie uczelni w Krakowie (1364).

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

tło historyczna gotyku w xiv w.

A

Rozwój społeczno-gospodarczy przypadający na wiek XIII został zahamowany w następnym
stuleciu. Przyczyniły się do tego liczne konflikty zbrojne, a zwłaszcza wojna stuletnia między
Anglią a Francją, oraz czarna śmierć – epidemia dżumy, która zmniejszyła ludność Europy
o prawie jedną trzecią. Problemy polityczne, gospodarcze i demograficzne Europy Zachodniej
nie dotyczyły państw Europy Środkowej: Polski w okresie panowania Kazimierza III Wielkiego,
Czech pod rządami dynastii Luksemburgów i Węgier, w których władzę sprawowała dynastia
Andegawenów. W krajach tych wówczas doszło do rozkwitu cywilizacyjnego.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

wpływ krucjat na rozwój miast

A

Epoka krucjat sprzyjała rozwojowi miast przede wszystkim włoskich, jak Florencja, Genua
i Wenecja, które bogaciły się na udzielaniu pomocy pielgrzymom i krzyżowcom, a także
stawały się ośrodkami zachodnioeuropejskiego handlu i rzemiosła.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

tło historyczna gotyku w xv w.

A

Wiek XV w Europie Zachodniej można określić jako późne średniowiecze. W Europie
Środkowej i Wschodniej, gdzie średniowieczne idee były w pełni rozkwitu, nastąpił wzrost
potęgi austriackich Habsburgów oraz Jagiellonów (zwłaszcza za panowania Władysława II
Jagiełły i Kazimierza IV Jagiellończyka). Przedstawiciele tych dynastii wspierali rozwój
sztuki, przyjmując rolę jej mecenasów. We Włoszech już od drugiej połowy XIV wieku
coraz większą popularność zyskiwał humanizm, który stał się najważniejszym nurtem
w następnej epoce – renesansie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

odbiór sztuki gotyckiej na przestrzeni wieków

A

przez wiele wieków
gotyk miał złą sławę. Traktowano go jako styl architektoniczny
typowy dla plemion barbarzyńskich Gotów, którzy przyczynili się
do upadku kultury antycznej. Z tego powodu deprecjonowano
architekturę późnego średniowiecza aż do schyłku XVIII stulecia.
Dopiero w wieku XIX odkryto urodę budowli gotyckich. Ówczesne
zainteresowanie architekturą średniowiecza zaowocowało
pojawieniem się stylu neogotyckiego.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Początki sztuki gotyckiej

A

łączą się ściśle z nową estetyką w architekturze, którą zapoczątkował
w pierwszej połowie XII wieku opat Suger (Sugeriusz) przebudową karolińskiego kościoła
Saint-Denis (franc. ‘Świętego Dionizego’) pod Paryżem. Budowle gotyckie powstawały
w Europie między wiekami XII a XVI. Charakterystyczne formy strzelistych świątyń na trwałe
wpisały się w pejzaż miast Europy od Półwyspu Iberyjskiego po Skandynawię. W ciągu niemal pięciu stuleci architektura gotycka znacznie się zmieniła, ponadto
pojawiły się też jej odmiany regionalne.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

stosunek do sztukii antycznej w czasach gotyku

A

Wprawdzie średniowiecze wyrosło
z dorobku starożytnych Greków, oczywiste jest jednak, że wszelkie wyznawane prawdy
musiały odpowiadać chrześcijańskiemu światopoglądowi. Z tej właśnie przyczyny poglądy
starożytnych filozofów rzadziej odrzucano, a częściej modyfikowano. Znalazło to swój
wyraz także w odbiorze sztuki antycznej. Starożytne posągi budziły podziw ze względu na
swoją formę i piękno, ale należało je potępić z uwagi na ich pogański charakter. Najczęściej
traktowano je obojętnie, chociaż zdarzały się głosy w obronie ich wartości estetycznej.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

funkcja sztuki gotyku

A

Sztuka dojrzałego średniowiecza, tworzona dzięki Kościołowi i na jego potrzeby,
miała uniwersalny charakter. Chrystianizacja ściśle wiązała się z afirmacją kultury
chrześcijańskiej. Sztuka spełniała podstawowe funkcje: zdobiła świątynie, upamiętniała
znaczące wydarzenia, była wyrazem religijnych uczuć i edukowała.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

spór dotyczący kwestii ozdabiania świątyń w czasach gotyku

A

Bernard z Clairvaux, uważał, że sztuka powinna być uboga i prosta. Kartuzi
– za przykładem cystersów – wyrzekali się w kościołach srebrnych i złotych ozdób,
a franciszkanie krytykowali ogromnych rozmiarów świątynie, bogactwo witraży, próżność
i zbytek, twierdząc, że nie mają racji bytu w żadnym miejscu, a zwłaszcza w kościele.
Za wspaniałością sztuki opowiadali się natomiast przede wszystkim benedyktyni
z Cluny (Francja), a zwłaszcza Suger. Uważali oni, że sztuka jest ofiarą, jaką człowiek może
złożyć Bogu, a zatem powinna być wspaniała. Stwórca bowiem powinien otrzymać to, co
człowiek ma najlepsze. Planując przebudowę w połowie XII wieku opactwa Saint-Denis,
Suger wychodził z założenia, że do budowy Domu Bożego trzeba użyć najkosztowniejszych
materiałów, gdyż Bogu powinno się służyć nie tylko duchem, ale także materią. Myśl tę
wspierało przekonanie, że piękno zewnętrzne jest odbiciem piękna transcendentnego,
a poprzez sferę materialną ukazane są boska potęga i blask

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Sztuka średniowieczna ukazywała świat niematerialny za pośrednictwem
umownych znaków – symboli.

A

Malarstwo było rodzajem pisma plastycznego o skonwencjonalizowanych,
umownych znakach. Symboliczne znaczenie nadawano nie tylko kształtom, pozom,
gestom, lecz także barwom, a zwłaszcza światłu. W sztuce średniowiecza kolor nie
musiał odzwierciedlać rzeczywistości, powinien nieść treści symboliczne, a światło
utożsamiano z boskim bytem, którego odbiciem było światło ziemskie. Kolor i blask
istniały w średniowiecznej estetyce nierozerwalnie – jako obrazy światłości najwyższej.
A ponieważ objawiały się najpełniej w technice, która łączy obie wartości, znakomicie rozwijało
się malarstwo witrażowe. Barwy wiązano z określonymi znaczeniami. Ich symbolika
w Kościele zachodnim miała być jednoznaczna i podporządkowana wymogom liturgii.
Symbole, które utraciły swoją wieloznaczność, stawały się alegoriami.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

stosunek do rzeczywistości w czasach gotyku, zagadnienie, czy sztuka
powinna odzwierciedlać przemijający i podlegający destrukcji świat zewnętrzny, czy dążyć
do pokazania rzeczy trwałych, niematerialnych – piękna duchowego. Jeśli sztuka ma
ukazywać świat widzialny, to czy ukazywać tylko piękno idealne?

A

W dojrzałym średniowieczu w sztuce pojawiła się jednak tendencja
nieco inna, odmienna od starożytnej i wczesnośredniowiecznej. Nie zrezygnowano za świata
boskich wartości ukrywanych pod postacią symbolu, ale sztukę zaczął charakteryzować
pozytywny stosunek do doczesności. Wraz z tą zmianą twórcy średniowieczni więcej uwagi
poświęcali budowie anatomicznej i pięknu ciała, nie koncentrując się już prawie wyłącznie
na zaletach ducha

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

mecenas okresu gotyku w Polsce

A

Oprócz dworu i kręgów kościelnych coraz
istotniejszą rolę jako mecenasi sztuki odgrywali mieszczanie. Z ich funduszy powstawały
m.in. ratusze i kościoły. Były one bogato wyposażone w rzeźby i obrazy. Po zjednoczeniu
ziem polskich i koronacji Władysława I Łokietka w 1320 roku najważniejszym centrum
kulturowym państwa stał się Kraków, który – szczególnie za panowania Kazimierza III
Wielkiego – wzbogacił się o liczne budowle gotyckie. Mecenat artystyczny sprawowali też
kolejni władcy, zwłaszcza Jadwiga Andegaweńska, Władysław II Jagiełło i Kazimierz IV
Jagiellończyk, na którego panowanie przypadał szczególny rozwój artystyczny Krakowa.
Z tego okresu pochodzą najwspanialsze zabytki późnogotyckiego malarstwa małopolskiego
i rzeźby. Ważnymi ośrodkami artystycznymi były również Wrocław, od 1335 roku
znajdujący się pod panowaniem królów czeskich, i Gdańsk, który do 1466 roku należał
do państwa krzyżackiego.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

wpływ rozbicia dzielnicowego na sztukę w Polsce

A

Pojawienie się stylu gotyckiego przypada na koniec pierwszej połowy XIII wieku,
czyli czasy rozbicia dzielnicowego, którego konsekwencją było powstanie wielu centrów
kulturowych i dynamiczny rozwój budownictwa.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly