grafika Flashcards
Początki grafiki europejskiej
sięgają XIV stulecia. Techniką, którą zastosowano
najwcześniej, był drzeworyt. Barwione farbą klocki drewniane początkowo służyły
do dekorowania tkanin. Około połowy XIV wieku zaczęto wykonywać na papierze
drzeworytnicze odbitki ukazujące postacie świętych i sceny biblijne. Technikę tę
wykorzystywano także do tworzenia kart do gry. Postacie na wczesnych drzeworytach
otoczone były wyraźnym konturem, niemal nie zaznaczano modelunku.
Historia grafiki miała wówczas ścisły związek z historią książki. Technika drzeworytu
służyła do produkcji książek blokowych, w których każda strona w całości była odbitką
z jednego klocka graficznego. Wynalezienie w połowie wieku XV przez Johannesa Gutenberga ruchomej czcionki
wpłynęło na szybki rozwój ilustracji drzeworytniczej. Drukarstwo europejskie najbardziej
dynamicznie rozwijało się w Niemczech, a szczególnie istotnym ośrodkiem była Norymberga.
Pierwsze drukowane księgi – inkunabuły – dekorowano nie tylko scenami biblijnymi, lecz
także m.in. panoramami miast.
inkunabuły
Pierwsze drukowane księgi
początki miedziorytu
W wieku XV pojawiła się technika miedziorytu. Jej początki wiążą się z warsztatami
złotniczymi. Złotnicy grawerowali w miedzianych płytkach wzory i ornamenty, które
utrwalali następnie na papierze, żeby móc je ponownie wykorzystać. Szybko technika ta
została przejęta przez malarzy i rzeźbiarzy, bo dzięki niej mogli tworzyć wzory kompozycyjne
przydatne podczas pracy nad kolejnymi dziełami. Poziom artystyczny wczesnych
miedziorytów był zatem imponująco wysoki. Ich twórcy nie tylko różnicowali głębokość
i kierunek kreski, lecz także podejmowali próby stworzenia modelunku, głównie za pomocą
szrafowania, które w drzeworytach miało formę dość grubych kresek. Technika miedziorytu
zaś pozwalała na budowanie szrafowania za pomocą cienkich, precyzyjnych linii.
Najważniejsi twórcy wczesnych miedziorytów działali na terenach Niemiec i Szwajcarii.
miedzioryty Martina Schongauera
Pierwszym znanym z imienia i jednocześnie najwybitniejszym miedziorytnikiem
niemieckim drugiej połowy wieku XV był Martin Schongauer. Sygnował on prace
inicjałami przedzielonymi znakiem warsztatowym zbliżonym do krzyża. Do dzisiaj
zachowało się aż sto szesnaście jego dzieł graficznych. Widoczny jest w nich wpływ sztuki
niderlandzkiej, szczególnie malarstwa Rogiera van der Weydena, od którego zapożyczył układy kompozycyjne i charakterystyczny typ owalnej twarzy. Artysta osiągał wyrafinowane
efekty dzięki różnicowaniu środków artystycznych – rozmaitej głębokości i szerokości
linii, kontrastom światła i cienia, subtelnemu krzyżowaniu się szrafowań. Schongauer
podejmował próby ukazania w swoich dziełach głębi nie tylko poprzez cieniowanie, lecz
także przez budowanie wieloplanowej kompozycji oraz perspektywę intuicyjną. Widoczne
jest to m.in. w grafice przedstawiającej Zmartwychwstanie. Dzięki jego miedziorytom realistyczny styl malarstwa wywodzący się z Niderlandów
połączony z dekoracyjnie łamanymi fałdami szat dotarł do szerokiego grona odbiorców
i zyskał licznych naśladowców w różnych krajach Europy, od Hiszpanii po Estonię.
Martin Schongauer Zmartwychwstanie
Grafika ta powstała w latach 1474–1476 jako jedna z rycin cyklu
pasyjnego. Artysta ukazał scenę, w której Chrystus pokonuje
śmierć. Na jego ciele widoczne są stygmaty, ale twarz jest
spokojna, nie ma już na niej oznak cierpienia. W dłoni dzierży
triumfalną chorągiew (tzw. labarum). Ciężka kamienna płyta,
która zakrywała grób, jest już odsunięta. Dookoła pustego
grobu przedstawieni zostali wystraszeni lub wciąż jeszcze
śpiący żołnierze. Za Chrystusem roztacza się pejzaż
z maleńkimi sylwetkami Marii zbliżających się do grobu. Ciało
Chrystusa modelowane jest bardzo subtelnymi kreskami,
plastyczność szat budują silniejsze kontrasty uzyskane głębiej
drążonymi cięciami, najciemniejsza jest czeluść sarkofagu
oddana za pomocą grubych krzyżujących się szrafowań.
Wymiary miedziorytu to 16,50 x 11,90 cm.
