kościoły we francji Flashcards
Kościół św. Dionizego w Saint-Denis
Suger, opat klasztoru Saint-Denis pod
Paryżem, podjął się przebudowy starego
karolińskiego kościoła. Zaproponował
wypełnienie przestrzeni kościelnej światłem,
które uznawano za obraz obecności Boga
w świecie. Taka myśl zgodna była z zapisanymi
w Ewangelii św. Jana słowami Chrystusa:
„Ja jestem światłością świata”. Aby jednak
zastąpić niewielkie romańskie otwory wielkimi
oknami, niezbędne były fundamentalne zmiany
w zasadach konstrukcji budowli, połączono
łuki ostre, sklepienie krzyżowo-żebrowe i system
filarowo-przyporowy. Zewnętrzna
ściana nośna w znacznej części utraciła
pierwotną funkcję na rzecz filarów lub – we
wczesnym gotyku – kolumn i przypór (skarp).
Ukończona w 1144 roku przebudowa chóru
wschodniego – prezbiterium z ambitem
klasztoru Saint-Denis w symboliczny sposób
otwiera historię gotyku, sztuki, której głównym
celem było prowadzenie wiernych ku światłu
do zmartwychwstania.
Proces budowy kościoła był
długi, dlatego korpus z nawą główną powstał dopiero w XIII wieku.
Świątynia ta od VI do XIX wieku pełniła funkcję głównej nekropolii
królów francuskich. W skarbcu przechowywano cenne przedmioty
liturgiczne i insygnia koronacyjne władców Francji.
Katedra w Paryżu
Budowa katedry Notre Dame odbywała się etapami między XII a XIII stuleciem. Ma ona strukturę
pięcionawowej bazyliki – nawy boczne są wyraźnie niższe od nawy głównej, która doświetlona jest
własnymi oknami. Ponad dachami naw bocznych rozpościerają się łuki odporowe przenoszące część
ciężaru sklepień na stojące na zewnętrz przypory. Ramiona transeptu ukończone w XIII stuleciu
ozdobione zostały rozetami. W XIX wieku katedrę poddano zabiegom regotyzacji pod kierunkiem
architekta Eugène’a Viollet-le-Duca. Wzbogacał on istniejący materiał historyczny o elementy
zaczerpnięte z własnej wyobraźni, np. chimery w partii dachów. W roku 2019 w Notre Dame wybuchł
pożar dachu, podczas którego zniszczeniu uległa m.in. sygnaturka, czyli wieżyczka mieszcząca dzwon,
zaprojektowana przez Eugène’a Viollet-le-Duca.
Katedra w Amiens we Francji
Budowla wzniesiona w latach 1220–1270
powstała jako trójnawowa bazylika
na planie krzyża łacińskiego z poligonalnym
prezbiterium otoczonym ambitem.
W jej fasadzie zbudowano dwie wieże
nierównej wysokości. Rozeta z maswerkiem
w stylu płomienistym uzupełniła dekorację
fasady na początku XVI stulecia.
Pochodząca z XIII wieku katedra w Amiens stanowi typowy przykład architektury sakralnej okresu gotyku we Francji. Jest to budowla na planie krzyża łacińskiego, wzniesiona w układzie bazylikowym, ze smukłym trójnawowym korpusem poprzedzonym niewielkim narteksem, na którego obrzeżach znalazły się dwie wieże. Część nawową od prezbiterium oddziela transept również podzielony na trzy nawy. Półkolisty chór kościoła został okolony ambitem, który zamyka wieniec kaplic promienistych z centralnie umieszczoną, nieco wydłużoną kaplicą mariacką. Budowla sklepiona krzyżowo-żebrowo, poza punktem skrzyżowania nawy głównej z transeptem, gdzie występuje sklepienie gwiaździste. W konstrukcji zastosowano system łuków przyporowych mający na celu wsparcie wysokich ścian chóru oraz ścian bocznych. Ściany przeprute dużymi oknami witrażowymi zakończonymi łukiem ostrym z dekoracją maswerkową. Bryła i dwuwieżowa fasada strzeliste, o lekkich proporcjach oraz sporej ilości detali architektonicznych. W fasadzie występują trzy głęboko profilowane portale uskokowe. Każdy z nich jest dekorowany płaskorzeźbą oraz zwieńczony okazałą wimpergą. Powyżej galeria maswerków, galeria królów oraz, w części centralnej, rozeta. Dodatkowo liczne pinakle i laskowania przyczyniające się do wrażenia ażurowości i dekoracyjności fasady.
gotyk francuski
Francja była kolebką gotyku. Tam ukształtowały się wszystkie zasadnicze formy
tego stylu. Katedry francuskie wznoszono na planie krzyża łacińskiego, miały
poligonalnie zamknięte prezbiteria otoczone ambitem i wieńcem kaplic. Dominowały
układy bazylikowe. W fasadzie pojawiały się trzy portale, galeria królewska
z rzeźbami władców ze Starego Testamentu, rozeta oraz dwie wieże. W wiekach XII i XIII
najczęściej występowały sklepienia krzyżowo-żebrowe. Dla Francji charakterystyczne były
filary wiązkowe otoczone służkami, z których bezpośrednio wyrastały żebra sklepienne.
Ponad arkadami międzynawowymi wznosiła się galeria triforiów, która od połowy wieku
XIII została przeszklona, co wzmogło wrażenie jasności we wnętrzu.
Gotyk wczesny we Francji 1144–1194
Gotyk wczesny, którego przykładem mogą być katedry w Laon i w Noyon, charakteryzowało połączenie
romańskiego systemu wiązanego z przęsłami na planie kwadratu z gotyckim systemem
żeber sklepiennych. Konsekwencją tego połączenia stało się wprowadzenie sklepienia
sześciopolowego, z dodatkowym żebrem, które łączyło parę filarów podtrzymujących
ciężar sklepień nawy bocznej, ustawionych w połowie boku przęsła. Charakterystyczny był
poczwórny podział ścian międzynawowych – arkady międzynawowe, empory, triforia,
okna. W paryskiej katedrze Notre Dame nie ma jednak triforiów, występują jedynie empory.
Stosowano wówczas system wiązany, jak w kościołach romańskich
Gotyk klasyczny we Francji 1194– połowa
XIII wieku
Przęsło prostokątne
i system przechodzący pojawiły się w gotyku klasycznym. Wówczas wyraźniej zaznaczył
się wertykalizm. Wewnątrz kościoła zniknęły empory, zastąpiły je triforia. W tej fazie stylu
wzniesiono katedry w Chartres, Reims
i Amiens.
Gotyk promienisty we Francji ok. 1230
– początek
XIV wieku
Gotyk promienisty charakteryzował
się maksymalną redukcją kamiennych
elementów ściany, co miało służyć
uzyskaniu wrażenia jej lekkości. W tym celu
zwiększono otwory okienne i przeszklono
triforia. Maswerki okien przybrały formy
promieniste. Wnętrze kościoła odtąd było
pełne światła. (Sainte-Chapelle
w Paryżu, korpus nawowy
kościoła w Saint-Denis, ramiona transeptu
katedry w Paryżu, katedra
w Beauvais)
Gotyk płomienisty we Francji XV– pierwsza
połowa
XVI wieku
Gotyk
płomienisty charakteryzował się niezwykłą
dekoracyjnością i stosowaniem łuków
w kształcie oślego grzbietu. Maswerki
przyjmowały formy płomieni lub rybich
pęcherzy. (kościół Trójcy
Świętej w Vendôme, rozety w Sainte-
-Chapelle w Paryżu oraz w katedrach
w Amiens i Beauvais)
Fasada kościoła Trójcy Świętej
w Vendôme we Francji
W 1506 roku wzniesiono fasadę
tej świątyni utrzymaną
w formach typowych dla gotyku
płomienistego. Uwagę zwracają
duża dekoracyjność, łuki
układające się w kształt oślego
grzbietu, niezwykle wysoka
ażurowa wimperga
i płomieniste maswerki
Sainte-Chapelle w Paryżu
Budowla została wzniesiona
w latach 1246–1248 dla Ludwika IX
Świętego w celu pomieszczenia
przywiezionych z Konstantynopola
relikwii korony cierniowej. Ma ona
strukturę dwukondygnacyjną.
W bryle zewnętrznej uwagę
zwracają potężne przypory
zakończone iglicami, które
kształtem mają nawiązywać
do przechowywanej wewnątrz
relikwii. Szczególnie interesująca
jest kaplica górna, ponieważ jej
ściany zostały niemal całkowicie
zastąpione piętnastoma
witrażowymi oknami
piętnastometrowej wysokości.
Ich łączna powierzchnia wynosi
618 metrów kwadratowych. Tego
typu dematerializacja powierzchni
ściany jest typowa dla gotyku
promienistego. Na witrażach
przedstawiono ponad tysiąc scen
ze Starego i Nowego Testamentu.
Katedra w Laon we Francji
Wznoszona od roku 1155 świątynia jest
przykładem wczesnego gotyku. Uwagę
zwraca czterokondygnacyjność elewacji
wewnętrznej. Ponad partią arkad
międzynawowych pojawiają się empory,
a nad nimi, poniżej partii okien, widnieją
triforia. Nawę nakryto sklepieniem
sześciopolowym, co wynika z zachowania
romańskiego systemu kwadratowych przęseł.
Katedra w Chartres we Francji
Nawa katedry to pierwsze dzieło gotyku klasycznego. Uwagę zwracają smukłe filary z dostawionymi
do nich służkami i galeria triforialna. Ponad wnętrzem rozpościera się sklepienie krzyżowo-żebrowe. Pośrodku nawy głównej umieszczono posadzkowy
labirynt – symbol duchowej pielgrzymki. Odnosząc
się do mitologicznego Dedala, budowniczego
labiryntu na Krecie, upamiętniał on jednocześnie
architektów wznoszących katedrę. Ostateczny charakter
nadano fasadzie świątyni
po pożarze, który
w roku 1194 spustoszył
wcześniejszą budowlę.
Dostrzegalne są trzy
portale, nad nimi widnieją
okna, okrągła rozeta
i galeria królewska.
Dwie potężne wieże
zwieńczone zostały
iglicami. Rzeźby zdobiące
fasadę pochodzą sprzed
pożaru i są najstarszymi
zachowanymi przykładami
rzeźby wczesnogotyckiej.
