Barksterar - -sykurvirkir - cortisol/hydrocortisone - -saltvirkir - aldósterón Kynhormón - -Estrógen - -Andrógen (testósterón) - -Gestagen (prógesterón)

Sterahormónar Flashcards by Gudrun Vidarsdottir

Sterar

tegundir

Barksterar

-sykurvirkir - cortisol/hydrocortisone
-saltvirkir - aldósterón

Kynhormón

-Estrógen
-Andrógen (testósterón)
-Gestagen (prógesterón)

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Sterar almennt

Fjölþætt hlutverk í líkamanum
Þáttur af streitusvörun
Cyklópentanperhydrófenantren kjarni
Myndaðir úr kólesteróli

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Sykursterar

Cortisól/Hydrocortisone
Framleiddir í zona fasciculata

Áhrif á sykur- og próteinbúskap

-Minnka upptöku og notkun á glúkósa
-Auka glúkóneógenesu
-Auka glýkógen birgðir
-Minnka próteinmyndun og auka niðurbrot

Andstæð insúlínvirkni á efnaskipti glúkósa og amínósýra
Stuðlar að niðurbroti vefja, hækkar blóðsykur, eykur glúkósanýmynun, eykur fituniðurbrot og breitir fitudreifingu
Dregur úr frásogi Ca í þörmum og eykur útskilnað
Hamlar fíbrínmyndun, frumuskiptingu, kollagenmyndun
Vinnur gegn gróningu sára
Eykur endursog Na en útskilnað K og H í nýrum

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Áhrif sykurstera á bólgusvar

Mjög víðtæk áhrif og á allar gerðir bólgusvars, sama hver orsökin er

Draga úr tjáningu COX-2 og myndun prostaglandína
Draga úr myndun cýtókína og viðloðunarsameinda
Draga úr magni complementþátta í plasma
Draga úr tjáningu iNOS
Draga úr losun histamíns úr mastfrumum
Draga úr myndun IgG

Draga úr myndun viðloðunarsameinda og ferð neutrophila úr blóðstraumnum
Draga úr virkni T-hjálparfruma og clonal fjölgun T-fruma (mikilvægt varðandi líffæraígræðslu)
Dregur úr virkni fíbróblasta
Dregur úr virkni osteoblasta –> aukin virkni osteoclasta

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Stjórnun sykurstera

Undir stjórn heiladinguls og hypothalamus
-Hypothalamus: CRF
-Fremri heiladingull: ACTH
Búnir til og losaðir frá nýrnahettum eftir þörfum
Mestur styrkur að morgni

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Notkunargildi sykurstera sem lyf

Astmi, slagæðabólga, líffæraígræðsla, húðútbrot, meinvörp í heila (minnka bjúg), Addison sjúkdómur

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Tilbúnir sykursterar

Kröftug sykursteravirkni
Minni/engin saltsteravirkni
Lítið frásog
Lítil almenn virkni (meira local)

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Verkunarmáti sykurstera

Bindast viðtökum í umfrymi sem eru til staðar í nánast öllum frumum líkamans
Viðtaki virkjast og binst öðrum (dímer)
Fer í kjarnann og binst við DNA
--bælandi áhrif á transcription factors
--hvetjandi áhrif á myndun efna

Dímer: virkjar gen, t.d. fyrir anti-bólguprótein
Monomer: óvirkjar gen, t.d. fyrir bólgupróteinum

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Sykursteralyf

áhrif á boðefni

Minnkuð myndun prostaglandína
Minnkuð myndun cytokina
Minnkuð framleiðsla complementa
Minnkuð myndun NO
Minnkuð histamín losun
Minnkuð myndun IgG

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Áhrif á frumugerðir

Eosinophila
T-frumur
Mast frumur
Macrophagar
Dendritic frumur
Epithelial frumur
Endothelial frumur
Sléttar vöðvafrumur í öndunarvegi
Slímkirtlar

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Við hverju eru sykursterar notaðir

Innkirtlavandamálum
--greining og orsök Cushings heilkennis
--vanstarfsemi nýrnahetta
Ónæmisbæling
Bæling á bólgusvörun

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Lyfjahvörf sykursteralyfja

Gefin um munn, í vöðva og í æð
Frásog er gott frá maga
Frásogast frá slímhúðum og húð
Frásogast oft meira ef það er mikil staðbundin bólga
Corticosteroid binding globulin bindur bara náttúrulega stera
Albumin getur bundið lyf
Komast inn í frumur með flæði
Umbrot í lifur
Mismunandi hópar lengja helmingunartíma

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Staðbundin notkun sykursteralyfja

Liðir
Augu (smyrsl og dropar)
Húð (krem)
Nef
Lungu
Munnur
Eyru
Endaþarmur
Leggöng

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Mismunandi gerðir sykurstera

Cortisol
Cortisone
Prednisolone
Prednisone
Methylprednisolone
Dexamethasone
Triamcinolone
Fludrocortisone

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Bólgueyðandi meðferð sykurstera

Staðbundið gegn nefbólgum, húðbólgum og augnbólgum

Í lungnateppusjúkdómum (astmi og COPD)

How well did you know this?

Not at all

Perfectly

Ónæmisbælandi meðferð sykurstera

Ofnæmi
Eftir líffæraígræðslu
Graft vs host disease
Sjálfsofnæmissjúkdómar
--liðagigt og bandvefssjúkdómar
--bólgusjúkdómar í þörmum
--blóðleysi og fleira

Notkun sykurstera við illkynja sjúkdómum

Notað með frumudrepandi lyfjum við ákveðnum sjúkdómum
Notað til að draga úr heilabjúg
Notað til að draga úr ógleði tengdri krabbameinsmeðferð

Sykursterar notaðir í endaþarmi

Entocort (budesonid)
Proctosedyl (hydrocortisone)
Doloproct (fuocortolon)

Sykursterar notaðir sem neflyf

Ýmsar gerðir af budesonide rhinocort
Flútíkasón: Flixonase
Flútikasón furoat: Avamys
Mómetasón: Nasonex
Tríamcínólón: Nasacort

Sykursterar notaðir sem augnlyf

Dexametasón: Maxidex, Opnol, Maxitrol, Tobradex

Prednisolon: Ulracortenol

Sykursterar notaðir sem lungnalyf

Búdesóníð: Pulmicort (samsett)
Flútíkasón: Flixotide (samsett)
Fluticasone furoat: Relvar ellipta

Sykursterar á stungulyfsformi

Betametasón: Diprospan
Metýlprednisólon: Depo-Medrol, Solu-Medrol
Tríamcínólón: Lederspan
Hydrocortisone: Solu-Cortef

Sykursteratöflur

Prednisólon: Decortin H, Prednisolone Actavis
Prednison: Deltison
Dexamethason Abcur
Hydrocortisone: Plenadren
Budesonid: Cortiment

Notkun sykurstera til sjúkdómsgreiningar

Dexamethasone suppression test
Prófar starfsemi hypothalamus, heiladinguls og nýrnahetta
Gefið dexamethasone að kvöldi
Mælt cortisol

Notkun sykurstera til uppbótarmeðferðar

Vegna vanstarfsemi á nýrnahettum Addison sjúkdómur Uppbót með sykursterum og stundum saltsterum Forðatöflur

Aukaverkanir sykursteralyfja

Bæling á svörun við sýkingu eða áverka - -meiri líkur á sýkingum - -alvarlegri sýkingar - -tækifærissýkingar - -minni merki um sýkingar - -streitusvörun við áreiti/áverka er minnkuð Bæling á steramyndun líkamans - -við langvarandi meðferð - -getur verið lífshættulegt - -þarf að minnka skammta yfir lengri tíma Áhrif á efnaskipti - -Bein, sykurbúskapur, vöðvar, fitudreifing - -beinþynning, avascular necrosis, vöðvarýrnun, minnkaður vöxtur barna Húð --húðþynning, sár gróa illa, marblettir Geðrænar breytingar --oflæti, vellíðan, vanlíðan, geðsveiflur, svefnleysi, þunglyndi, psychosis Fituvefur --aukin kviðfita, buffalo hump, moon face, þyngdaraukning Augu --ský á augasteini, gláka Annað - -hár blóðþrýstingur - -hækkaður blóðsykur - -aukin matarlyst - -bjúgur

Hvernig er hægt að draga úr aukaverkunum sykursteralyfja?

``` Nota eins lágan skammt og hægt er Nota í eins stuttan tíma og hægt er Staðbundin meðferð ef hægt Nota önnur lyf með Veita meðferð við aukaverkunum Gefa annan hvern dag ```

Hvernig á að draga úr steragjöf

Verður ekki öxulbæling ef: - -Gefa í styttri tíma en 3 vikur - -Ekki gefa daglega Minnka steragjöf jafnt og þétt, minnka skammt á 1-2 vikna fresti

Saltsterar | almennt

``` Aldosterone Framleitt í zona glomerulosa Áhrif á vatns- og saltbúskap líkamans Virkar á distal tubule í nýra --útskilnaður á H og K, upptaka á Na ```

Aldosterone

Eykur endurupptöku Na Eykur útskilnað H og K Stjórnun er flókin Viðtakar eru aðeins í fáum gerðum fruma

Saltsterar sem lyf

``` Flúdrókortisón (Florinet) Notað við: --Vanstarfsemi á nýrnahettum (Addison) --Congenital adrenal hyperplasia --Orthostatiskum blóðþrýstingi ```

Saltsterar | lyfjahvörf

Langur helmingunartími Próteinbundið Útskilið um nýru

Saltsterar | aukaverkanir

Háþrýstingur Bjúgur Hypokalemia

Cushing syndrome

``` Of mikið af sterahormónum Orsakir: --Adenoma í heiladingli --Cortisol myndandi æxli í nýrnahettum --Ectopisk ACTH myndun Meðferð: skurðaðgerð og geislun ```

Lyfjameðferð gegn steraofframleiðslu

Ketoconazole --hamlar cyt p450 14-alpha-demethylasa Metyrapone --hamlar steroid 11beta hydroxylase

Primary hyperaldosteronism

Algengasta orsök secunder hypertension Greint með að mæla aldosterone og renin Meðferð: skurðaðgerð og lyfjagjöf Lyf: Spironolactone, Eplerenone

Aldosterone hamlar

Spironolactone - -líka progesteron agonisti og androgen viðtaka hamli - -notað við hyperaldosteronisma, háþrýstingi, hjartabilun og bjúg - -aukaverkanir: brjóstaeymsli, blæðingaróregla. Impotence, minnkuð kynhvöt og brjóstastækkun í körlum Eplerenone - -mjög sérhæfður saltsteraviðtaka hamli - -notað við hjartabilun - -aukaverkanir: hyperkalemia, svimi, lágur blóðþrýstingur, útbrot, niðurgangur, ógleði