Sterahormónar

Question 1

Sterar

tegundir

Answer 1

Barksterar

• -sykurvirkir - cortisol/hydrocortisone
• -saltvirkir - aldósterón

Kynhormón

• -Estrógen
• -Andrógen (testósterón)
• -Gestagen (prógesterón)

Question 2

Sterar almennt

Answer 2

Fjölþætt hlutverk í líkamanum
Þáttur af streitusvörun
Cyklópentanperhydrófenantren kjarni
Myndaðir úr kólesteróli

Question 3

Sykursterar

Answer 3

Cortisól/Hydrocortisone
Framleiddir í zona fasciculata

Áhrif á sykur- og próteinbúskap

• -Minnka upptöku og notkun á glúkósa
• -Auka glúkóneógenesu
• -Auka glýkógen birgðir
• -Minnka próteinmyndun og auka niðurbrot

Andstæð insúlínvirkni á efnaskipti glúkósa og amínósýra
Stuðlar að niðurbroti vefja, hækkar blóðsykur, eykur glúkósanýmynun, eykur fituniðurbrot og breitir fitudreifingu
Dregur úr frásogi Ca í þörmum og eykur útskilnað
Hamlar fíbrínmyndun, frumuskiptingu, kollagenmyndun
Vinnur gegn gróningu sára
Eykur endursog Na en útskilnað K og H í nýrum

Question 4

Áhrif sykurstera á bólgusvar

Answer 4

Mjög víðtæk áhrif og á allar gerðir bólgusvars, sama hver orsökin er

Draga úr tjáningu COX-2 og myndun prostaglandína
Draga úr myndun cýtókína og viðloðunarsameinda
Draga úr magni complementþátta í plasma
Draga úr tjáningu iNOS
Draga úr losun histamíns úr mastfrumum
Draga úr myndun IgG

Draga úr myndun viðloðunarsameinda og ferð neutrophila úr blóðstraumnum
Draga úr virkni T-hjálparfruma og clonal fjölgun T-fruma (mikilvægt varðandi líffæraígræðslu)
Dregur úr virkni fíbróblasta
Dregur úr virkni osteoblasta –> aukin virkni osteoclasta

Question 5

Stjórnun sykurstera

Answer 5

Undir stjórn heiladinguls og hypothalamus
-Hypothalamus: CRF
-Fremri heiladingull: ACTH
Búnir til og losaðir frá nýrnahettum eftir þörfum
Mestur styrkur að morgni

Question 6

Notkunargildi sykurstera sem lyf

Answer 6

Astmi, slagæðabólga, líffæraígræðsla, húðútbrot, meinvörp í heila (minnka bjúg), Addison sjúkdómur

Question 7

Tilbúnir sykursterar

Answer 7

Kröftug sykursteravirkni
Minni/engin saltsteravirkni
Lítið frásog
Lítil almenn virkni (meira local)

Question 8

Verkunarmáti sykurstera

Answer 8

Bindast viðtökum í umfrymi sem eru til staðar í nánast öllum frumum líkamans
Viðtaki virkjast og binst öðrum (dímer)
Fer í kjarnann og binst við DNA
--bælandi áhrif á transcription factors
--hvetjandi áhrif á myndun efna

Dímer: virkjar gen, t.d. fyrir anti-bólguprótein
Monomer: óvirkjar gen, t.d. fyrir bólgupróteinum

Question 9

Sykursteralyf

áhrif á boðefni

Answer 9

Minnkuð myndun prostaglandína
Minnkuð myndun cytokina
Minnkuð framleiðsla complementa
Minnkuð myndun NO
Minnkuð histamín losun
Minnkuð myndun IgG

Question 10

Áhrif á frumugerðir

Answer 10

Eosinophila
T-frumur
Mast frumur
Macrophagar
Dendritic frumur
Epithelial frumur
Endothelial frumur
Sléttar vöðvafrumur í öndunarvegi
Slímkirtlar

Question 11

Við hverju eru sykursterar notaðir

Answer 11

Innkirtlavandamálum
--greining og orsök Cushings heilkennis
--vanstarfsemi nýrnahetta
Ónæmisbæling
Bæling á bólgusvörun

Question 12

Lyfjahvörf sykursteralyfja

Answer 12

Gefin um munn, í vöðva og í æð
Frásog er gott frá maga
Frásogast frá slímhúðum og húð
Frásogast oft meira ef það er mikil staðbundin bólga
Corticosteroid binding globulin bindur bara náttúrulega stera
Albumin getur bundið lyf
Komast inn í frumur með flæði
Umbrot í lifur
Mismunandi hópar lengja helmingunartíma

Question 13

Staðbundin notkun sykursteralyfja

Answer 13

Liðir
Augu (smyrsl og dropar)
Húð (krem)
Nef
Lungu
Munnur
Eyru
Endaþarmur
Leggöng

Question 14

Mismunandi gerðir sykurstera

Answer 14

Cortisol
Cortisone
Prednisolone
Prednisone
Methylprednisolone
Dexamethasone
Triamcinolone
Fludrocortisone

Question 15

Bólgueyðandi meðferð sykurstera

Answer 15

Staðbundið gegn nefbólgum, húðbólgum og augnbólgum

Í lungnateppusjúkdómum (astmi og COPD)

Question 16

Ónæmisbælandi meðferð sykurstera

Answer 16

Ofnæmi
Eftir líffæraígræðslu
Graft vs host disease
Sjálfsofnæmissjúkdómar
--liðagigt og bandvefssjúkdómar
--bólgusjúkdómar í þörmum
--blóðleysi og fleira

Question 17

Notkun sykurstera við illkynja sjúkdómum

Answer 17

Notað með frumudrepandi lyfjum við ákveðnum sjúkdómum
Notað til að draga úr heilabjúg
Notað til að draga úr ógleði tengdri krabbameinsmeðferð

Question 18

Sykursterar notaðir í endaþarmi

Answer 18

Entocort (budesonid)
Proctosedyl (hydrocortisone)
Doloproct (fuocortolon)

Question 19

Sykursterar notaðir sem neflyf

Answer 19

Ýmsar gerðir af budesonide rhinocort
Flútíkasón: Flixonase
Flútikasón furoat: Avamys
Mómetasón: Nasonex
Tríamcínólón: Nasacort

Question 20

Sykursterar notaðir sem augnlyf

Answer 20

Dexametasón: Maxidex, Opnol, Maxitrol, Tobradex

Prednisolon: Ulracortenol

Question 21

Sykursterar notaðir sem lungnalyf

Answer 21

Búdesóníð: Pulmicort (samsett)
Flútíkasón: Flixotide (samsett)
Fluticasone furoat: Relvar ellipta

Question 22

Sykursterar á stungulyfsformi

Answer 22

Betametasón: Diprospan
Metýlprednisólon: Depo-Medrol, Solu-Medrol
Tríamcínólón: Lederspan
Hydrocortisone: Solu-Cortef

Question 23

Sykursteratöflur

Answer 23

Prednisólon: Decortin H, Prednisolone Actavis
Prednison: Deltison
Dexamethason Abcur
Hydrocortisone: Plenadren
Budesonid: Cortiment

Question 24

Notkun sykurstera til sjúkdómsgreiningar

Answer 24

Dexamethasone suppression test
Prófar starfsemi hypothalamus, heiladinguls og nýrnahetta
Gefið dexamethasone að kvöldi
Mælt cortisol

Question 25

Notkun sykurstera til uppbótarmeðferðar

Answer 25

Vegna vanstarfsemi á nýrnahettum
Addison sjúkdómur
Uppbót með sykursterum og stundum saltsterum
Forðatöflur

Question 26

Aukaverkanir sykursteralyfja

Answer 26

Bæling á svörun við sýkingu eða áverka

• -meiri líkur á sýkingum
• -alvarlegri sýkingar
• -tækifærissýkingar
• -minni merki um sýkingar
• -streitusvörun við áreiti/áverka er minnkuð

Bæling á steramyndun líkamans

• -við langvarandi meðferð
• -getur verið lífshættulegt
• -þarf að minnka skammta yfir lengri tíma

Áhrif á efnaskipti

• -Bein, sykurbúskapur, vöðvar, fitudreifing
• -beinþynning, avascular necrosis, vöðvarýrnun, minnkaður vöxtur barna

Húð
–húðþynning, sár gróa illa, marblettir

Geðrænar breytingar
–oflæti, vellíðan, vanlíðan, geðsveiflur, svefnleysi, þunglyndi, psychosis

Fituvefur
–aukin kviðfita, buffalo hump, moon face, þyngdaraukning

Augu
–ský á augasteini, gláka

Annað

• -hár blóðþrýstingur
• -hækkaður blóðsykur
• -aukin matarlyst
• -bjúgur

Question 27

Hvernig er hægt að draga úr aukaverkunum sykursteralyfja?

Answer 27

Nota eins lágan skammt og hægt er
Nota í eins stuttan tíma og hægt er
Staðbundin meðferð ef hægt
Nota önnur lyf með
Veita meðferð við aukaverkunum
Gefa annan hvern dag

Question 28

Hvernig á að draga úr steragjöf

Answer 28

Verður ekki öxulbæling ef:

• -Gefa í styttri tíma en 3 vikur
• -Ekki gefa daglega

Minnka steragjöf jafnt og þétt, minnka skammt á 1-2 vikna fresti

Question 29

Saltsterar

almennt

Answer 29

Aldosterone
Framleitt í zona glomerulosa
Áhrif á vatns- og saltbúskap líkamans
Virkar á distal tubule í nýra
--útskilnaður á H og K, upptaka á Na

Question 30

Aldosterone

Answer 30

Eykur endurupptöku Na
Eykur útskilnað H og K
Stjórnun er flókin
Viðtakar eru aðeins í fáum gerðum fruma

Question 31

Saltsterar sem lyf

Answer 31

Flúdrókortisón (Florinet)
Notað við:
--Vanstarfsemi á nýrnahettum (Addison)
--Congenital adrenal hyperplasia
--Orthostatiskum blóðþrýstingi

Question 32

Saltsterar

lyfjahvörf

Answer 32

Langur helmingunartími
Próteinbundið
Útskilið um nýru

Question 33

Saltsterar

aukaverkanir

Answer 33

Háþrýstingur
Bjúgur
Hypokalemia

Question 34

Cushing syndrome

Answer 34

Of mikið af sterahormónum
Orsakir:
--Adenoma í heiladingli
--Cortisol myndandi æxli í nýrnahettum
--Ectopisk ACTH myndun
Meðferð: skurðaðgerð og geislun

Question 35

Lyfjameðferð gegn steraofframleiðslu

Answer 35

Ketoconazole
–hamlar cyt p450 14-alpha-demethylasa

Metyrapone
–hamlar steroid 11beta hydroxylase

Question 36

Primary hyperaldosteronism

Answer 36

Algengasta orsök secunder hypertension
Greint með að mæla aldosterone og renin
Meðferð: skurðaðgerð og lyfjagjöf
Lyf: Spironolactone, Eplerenone

Question 37

Aldosterone hamlar

Answer 37

Spironolactone

• -líka progesteron agonisti og androgen viðtaka hamli
• -notað við hyperaldosteronisma, háþrýstingi, hjartabilun og bjúg
• -aukaverkanir: brjóstaeymsli, blæðingaróregla. Impotence, minnkuð kynhvöt og brjóstastækkun í körlum

Eplerenone

• -mjög sérhæfður saltsteraviðtaka hamli
• -notað við hjartabilun
• -aukaverkanir: hyperkalemia, svimi, lágur blóðþrýstingur, útbrot, niðurgangur, ógleði