Náttúruefni

Question 1

Hvað eru náttúruefni

Answer 1

Efni sem eru unnin úr jurtum, þörungum, dýrum, steinefnum eða söltum
Efni notuð til sjálfslækninga, forvarna gegn sjúkdómum og til að bæta útlit
Eru ekki lyfseðilsskyld
Náttúrulyf, náttúruvörur og fæðubótarefni

Question 2

Náttúruefni vs lyfseðilsskyld lyf

Answer 2

Lyf: vandaðar rannsóknir hafa sýnt fram á virkun
Náttúruefni: sjaldnast hefur verið sýnt fram á gagnsemi með óyggjandi hætti
Lyf og náttúrulyf: gæði framleiðslu er tryggð
Fæðubótarefni og náttúruvörur: gæði eru ekki tryggð, flokkað sem matvæli og þarf að uppfylla þá staðla

Question 3

Náttúrulyf

almennt

Answer 3

Þurfa að standast jafn strangar kröfur og lyfseðilsskyld lyf
–hráefnisframleiðsla, gæðaeftirlit ofl
Oftast extrökt, ekki hrein efnasambönd
Eitt eða fleiri virk efni
Kröfur um verkun og aukaverkanir eru ekki eins strangar og fyrir lyf
–byggjast á staðfestingu á klínísku notagildi, langri reynslu eða jafnvel hefð
Heimilt að auglýsa ábendingar

Question 4

Innihaldsefni plantna

Breytileiki

Answer 4

Breytileg eftir:
plöntulíffæri
vaxtarstað
uppskerutíma, meðhöndlun eftir uppskeru
vinnsluaðferð við framleiðslu
extrökt eru flóknar blöndur margra efna

Question 5

Náttúrulyf með markaðsleyfi á Íslandi

Answer 5

Jóhannesarjurt
Trönuber
Ginkgó
Valeriana (Garðabrúða)
Passiflora
Psyllium fræ (Husk)
Mjólkursýrugerlar

Question 6

Jóhannesarjurt

Answer 6

Ábendingar: vægt þunglyndi, framtaksleysi, depurð
Hefur SSRI virkun
Milliverkanir við önnur lyf
–í gegnum cyp3A4

Question 7

Garðabrúða

Ábendingar

Answer 7

Órói og svefnerfiðleikar

Question 8

Passiflora

Ábendingar

Answer 8

Svefnerfiðleikar, spenna, órói sem tengist álagi

Question 9

Trönuber

Ábendingar

Answer 9

Fyrirbyggja þvagfærasýkingar

Question 10

Ginkó

Ábendingar

Answer 10

Langvarandi minnisleysi, einbeitingarskortur, þreyta í eldra fólki
Langvarandi svimi, suð fyrir eyrum og höfuðverkur hjá eldra fólki.
Hand og fótkuldi, verkir í fótleggjum við gang vegna slæmrar blóðrásar

Question 11

Psyllium fræ

Ábendingar

Answer 11

Þrálát hægðatregða.
Notað til að lina hægðir
Meðferð þegar þörf er á aukinni neyslu trefja
Viðbótarmeðferð við einkennum niðurgangs

Question 12

Mjólkursýrugerlar

Ábendingar

Answer 12

Koma í veg fyrir og meðhöndla væga útferð og kláða í leggöngum vegna ójafnvægis í eðlilegri bakteríuflóru

Question 13

Náttúruvörur

almennt

Answer 13

Oftast extrökt, stundum blandað saman jurtum og bætt við efnum
Ekki kröfur um GMP framleiðslu, gæðaeftirlit né staðlað magn innihaldsefna
Ekki kröfur um rannsóknir á verkanir, auka- og milliverkanir
Óheimild að auglýsa ábendingar

Question 14

Aukaverkanir náttúruefna

Answer 14

Geta verið vægar eða alvarlegar
Náttúruefni geta milliverkað við lyf og haft áhrif á lyfjameðferðir við alvarlegum sjúkdómum
ATH barnshafandi konur og konur með börn á brjósti

Question 15

Áhætta við náttúruefni

Answer 15

Engin trygging fyrir innihaldi
Virk/eitruð innihaldsefni eru ekki öll þekkt og þar með ekki hægt að vita með vissu hvort þau séu til staðar
Mengun af þungmálmum, skordýraeitri og sýklum
Mistök við söfnun villtra jurta
Viljandi íblöndun lyfjaefna

Question 16

Fæðubótarefni

gæði

Answer 16

Sum gera gagn
Gæði flestra eru í lagi 
Oft meiru lofað en rannsóknir sýna
Hafa aukaverkanir
Sum innihalda varasamar jurtir sem við vitum lítið um (Herbalife, Hydroxycut)

Question 17

Andoxunarefni

Answer 17

Vinsæl, mikið auglýst
Eiga að bæta og fyrirbyggja sjúkdóma
Ekki hefur verið sýnt fram á að þau gagnist heilbrigðum
Hugsanlegt gagn við vissum sjúkdómum

Question 18

Grænt te

Answer 18

Hugsanlegt gagn gegn:
--Kynfæravörtum
--Varnandi gegn krabbameinum
--Hjarta og æðasjúkdómum
--Liðagigt
--Yfirþyngd
Skortir góðar sannanir á virkni
Extrakt getur mögulega valdið lifrarskaða

Question 19

Engifer

Answer 19

Vel staðfest verkun á ógleði og uppköst við vissar aðstæður

Aðrar verkanir eru óstaðfestar og óvissar

Question 20

Jurtaöstrógen

Answer 20

Phytoöstrogen
Auglýst við tíðahvarfaeinkennum
Einhversskonar estrógen verkun
Ekki meinlaus

Question 21

Koffein

Answer 21

Mest notað af öllum náttúruefnum
Örvandi fyrir heilann
Veldur mögulega fósturskemmdum og hækkuðum blóðþrýstingi, auk truflunum á svefni, hvatvísi og árásargirni
Ekki hollt en ekki stórhættulegt heldur

Question 22

Ginseng

Answer 22

Nokkrar tegundir til, Panax er algengast
Fósturskemmdir staðfestar í rottum
Hækkaður blóðþrýstingur hjá sumum
Sennilega frekar meinlaust

Question 23

Hvítlaukur

Answer 23

Viss jákvæð áhrif á blóðfitur, blóðþrýsting og samloðun blóðflagna
Getur valdið ofnæmi
Talinn hollur og tiltölulega meinlaus

Question 24

Sólhattur

Answer 24

Á að hafa almennt hressandi áhrif, m.a. á ónæmiskerfið (ósannað)
Lifrarskemmdir eru þekktar

Question 25

Angelica jurtaseyði

Answer 25

Jurtaseyðu úr ætihvannafræum Inniheldur fúranókúmarín sem m.a. valda auknu ljósnæmi húðar og getur aukið hættu á húðkrabbameini Getur aukið hættu á blæðingum