Sociaal medische wetenschappen Flashcards

Question

Welke coping strategie is het meest effectief?

Answer 1

- toenaderend probleemgericht = vooral effectief in controleerbare situaties - toenaderend emotiegericht = deels effectief in controleerbare situaties (bijv. troost zoeken, acceptatie etc., maar deels in geen situatie effectief (bijv. piekeren, zelfverwijt, focus op emoties) - vermijdend probleem/emotiegericht = op lange termijn in geen een situatie effectief

Answer 2

= hebben invloed op de primaire en/of secundaire inschatting en/of op de keuze van coping strategieën - psychologische bronnen (persoonlijkheidseigenschappen en competenties) - praktische bronnen (goede financiële situatie, goede gezondheid en materiële resources) - sociale bronnen (sociale integratie en sociale steun)

Answer 3

= hulp die iemand geeft aan een ander die voor een probleem of uitdaging staat met het doel het probleem op te lossen of ten minste de ervaren stress en/of negatieve emoties te verlichten

Answer 4

- emotionele steun (troost, praten etc.) - praktische steun ( handelingen die iemand doet voor iemand anders --> helpen met verhuizen, fiets lenen etc.) - informationele steun (advies geven, laten zien hoe iets werkt, hoe je bepaalde info kan krijgen) - waarderende steun (bevestiging halen uit contact met anderen --> zeggen dat je goed bezig bent, aanmoedigen etc.)

Answer 5

waargenomen steun = er is steun als ik het nodig heb (positief effect op gezondheid) heeft een hoofdeffect daadwerkelijke steun = steun die daadwerkelijk geleverd wordt (kan worden bekeken door persoon die steun geeft en door persoon die steun krijgt) --> steun kan dus zichtbaar en onzichtbaar zijn. Positief effect als er stress is (buffereffect)

Answer 6

* beter emotioneel welzijn * betere kwaliteit van leven * betere therapietrouw * eerder ontslag uit het ziekenhuis * verlaagde kans op mortaliteit

Answer 7

het ervaren verschil tussen gewenste en aanwezige contacten mbt kwaliteit en/of kwantiteit

Answer 8

- kenmerken van de stressor/ziekte (intensiteit/ernst, ambiguïteit, duur, oorzaak) - kenmerken van ontvanger en gever (persoonlijkheid, coping gedrag, resources, eigen ervaringen) - kenmerken van de relatie (familiaire banden, intimiteit, wederkerigheid)

Answer 9

--> bij confrontatie met een gezondheidsprobleem vormen mensen eigen ideeën en emoties over de klachten/ziekte = ziekteperceptie --> ziektepercepties geven richting aan de manier waarop iemand omgaan met de klachten/ziekte = ziektegedrag --> resultaten van ziektegedrag worden geëvalueerd aan de hand van gezondheidsuitkomsten

Answer 10

- identify/symptoms (wat is het, wat hoort erbij?) - timeline (hoe lang zal het duren?) - consequences (wat zijn de gevolgen?) - cure/control (kan ik er iets aan doen?) - emoties (angst, zorgen, boosheid, verdiet) - coherence (hoe goed is het begrip van de ziekte?)

Answer 11

wanneer je je voornamelijk bezighoudt met 'controle' en 'begrip' heeft dit een positieve invloed op: - actief probleem gericht gedrag - positieve herwaardering - en zal je niet vermijdend copen/ ontkennen wanneer je voornamelijk bezig bent met de emoties, identiteit, tijdpad en gevolgen van de aandoening heeft dit voornamelijk een negatief effect. - je zult meer vermijden en ontkennen - je zult veel meer je emoties uiten - er zal hierdoor ook weinig positieve herwaardering uit komen

Answer 12

any activity, undertaking by a person who feels ill to define the state of its health and to discover a suitable remedy - -> gedrag van mensen naar aanleiding van ziekte = omgaan met ziekte - -> monitoren vh lichaam, definiëren en interpreteren van symptomen - -> concreet gedrag ter genezing (cure) of ter beheersing (care) van de ziekte

Answer 13

- zelfzorg (rustig aan doen, huismiddel, zelf medicatie, afwachten/doorgaan, eerder voorgeschreven medicatie) - hulp inroepen van sociaal netwerk (praktische hulp --> aankleden, wassen; emotionele steun --> vragen om advies en informatie) - beroep doen op professionals (huisarts/specialist, fysio etc.) = zorggebruik

Answer 14

de mate waarin het gedrag van de patiënt overeenkomt met de afspraken tussen de patiënt en de behandelaar

Answer 15

het zodanig omgaan met de chronische aandoening (symptomen behandelen, lichamelijke en sociale consequenties en bijbehorende aanpassingen in leefstijl) dat de aandoening optimaal wordt ingepast in het leven - verantwoordelijkheid en keuzes liggen bij de patiënt - compromis vinden tussen eisen van de ziekte en van het leven - goed zelfmanagement leidt tot een positiever verloop van de ziekte en een hogere kwaliteit van leven

Answer 16

* Informatie vergaren over de aandoening en behandeling * Managen (monitoren en beheersen) van symptomen * Medicatie en leefstijl aanpassen op (beloop van) klachten * Inadequate ziekte- en behandelpercepties opsporen, uitdagen en veranderen * Omgaan met de psychologische gevolgen (emoties, eigenwaarde) * Sociale steun gebruiken in alle levensgebieden * Effectief/assertief communiceren met naasten en hulpverleners

Answer 17

coping: omgaan met stressoren in het algemeen, waaronder ziekte zelfmanagement: omgaan met een chronische ziekte, activiteiten om therapeutisch regime therapietrouw: omgaan met medisch advies, kan onderdeel zijn van zelfmanagement

Answer 18

niet-intentionele factoren: - vergeetachtigheid - kosten behandeling - beperkt vermogen behandeling te begrijpen - slechtziendheid - analfabetisme intentionele factoren: - behandeling wordt niet als noodzakelijk ervaren - negatieve attitude tav een voorgeschreven behandeling - zorgen over de behandeling (bijwerkingen, verslaving etc.) - geneesmiddelgebruik wordt als stigmatiserend ervaren (psychotherapie)

Answer 19

1. verklaring van verschillen in zorggebruik (welke factoren zijn van invloed op zorggebruik = determinanten) 2. evaluatie van toegankelijkheid van zorg

Answer 20

contextuele en individuele characteristics

Answer 21

- predisposing - enabling - need

Answer 22

= condities die mensen predisponeren (ontvankelijk maken) om wel of niet zorg te gebruiken maar er niet direct verantwoordelijk voor zijn (geneigdheid om zorg te gebruiken) - demografisch (man/vrouw, oud/jong) - sociaal (werken, sociale verhoudingen, opleidingsniveau) - beliefs (waarde van gezondheid, ideeën over gezondheid, hoe duur) - genetics verschil maatschappelijk vs individueel niveau

Answer 23

= condities die het gebruik van zorg bevorderen of belemmeren - health policy - financing - organization - social support verschil maatschappelijk vs individueel niveau

Answer 24

= inschatting van leken of professionals in hoeverre (medische) zorg vereist/noodzakelijk is - environmental (omgevingsfactoren, drink water, gezondheid lucht) = M - population health indices (hoeveel mensen hebben een chronische klacht) = M - perceived (iemand die zelf inschat; ik heb hulp nodig) = I - evaluated (een professional die zegt dat je hulp nodig hebt) = I verschil maatschappelijk vs individueel niveau

Answer 25

= wetenschappelijke studie van sociale en culturele aspecten van ziekte, gezondheid en gezondheidszorg --> beschouwt de gezondheidszorg als een sociaal systeem

Answer 26

nee - -> wie een ziekte heeft, voelt zich niet altijd ziek - -> wie zich ziek voelt heeft niet altijd een ziekte

Answer 27

- geïnstitutionaliseerd en oppermachtig, beïnvloedt denken en doen van professionals én leken - beschouwt bestaan van ziekte onafhankelijk van de patiënt (reductionisme) - gezondheid = afwezigheid van ziekte

Answer 28

1. doctrine van de specifieke etiologie (er moet altijd een oorzaak zijn in het lichaam) 2. ziekte bestaat niet zonder pathologisch-anatomisch substraat (ziekte moet zichtbaar gemaakt kunnen worden in de autonomie) 3. universalisme (als de ziekte zich voordoet, dan heeft hij wel dezelfde kenmerken) 4. wetenschappelijke neutraliteit, objectiviteit ( je probeert kennis te verzamelen en daarmee waardes om ziekte te kunnen definiëren bijv. temp meten)

Answer 29

- ziet menselijk lichaam als onderdeel van sociaal systeem - benadrukt relaties tussen mens en omgeving, tussen lichaam en geest - 'heelheid' (holisme); alles omvattend - gezondheid omvat meer dan afwezigheid van lichamelijk lijden; algeheel welzijn --> regievoering

Answer 30

begon; afwezigheid van ziekte of gebrek na WWII; een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn (WHO) Heden; gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven

Answer 31

ziekte wordt gezien als een sociale afwijking --> deviant gedrag (gedrag dat afwijkt van de norm) - in verschillende periodes wordt relatie tussen menselijke actie en sociale structuur anders geduid: ook sociologische theorie is product van tijd en plaats

Answer 32

- functionalisme (Talcott Parsons, jaren 50-60) - symbolisch interactionisme (Freidson jaren 60-70) - Marxistisch perspectief (jaren 70) - Sociaal constructivisme (jaren 80-90)

Answer 33

- -> sociaal evenwicht wordt in stand gehouden door rollen en normen - -> nieuwkomers en mensen die hiervan afwijken (oa ziekte) verstoren het evenwicht - -> 2 mechanismen: socialisatie en sociale controle - -> de geneeskunde als regulerend mechanisme (: ziekte als onvermogen om normale rollen in samenleving te vervullen, ziekte als gelegitimeerde terugtrekking uit (sociale) verplichtingen

Answer 34

rechten van de ziekte: - vrijstelling normale rolverplichting - geen eigen verantwoordelijkheid voor de ziekte: zieke heeft recht op verzorging plichten van de zieke: - wens om (snel) beter te worden - zieke moet hulp zoeken en advies opvolgen

Answer 35

Rechten van de zieke-rol zijn afhankelijk van de plichten: samen willen werken met deskundige om beter te worden --> voorwaardelijke legitimatie artsenrol is spiegelbeeld van zieke-rol - -> arts moet patiënt helpen - -> arts als autoriteit ('ouder')

Answer 36

= sociale controle --> isolerende functie (zieke-rol) : deviantie wordt gekanaliseerd (hoe reguleren we het afwijken van de norm) --> reïntergratieve functie (artsenrol) door zieke-rol wordt het mogelijk rollen weer te vervullen resultaat --> het door ziekte verstoorde evenwicht wordt weer in balans gebracht

Answer 37

- geen aandacht voor variatie (chronische ziekte, terminale kanker) - eenzijdige visie op geneeskunde (uitgaande van consensus en harmonie - wordt geen rekening gehouden met duur, ernst en de legitimiteit van de ziekte

Answer 38

- reactie op functionalisme - nadruk op sociale interactie en betekenisverlening - de sociale werkelijkheid krijgt vorm middel, betekenissen die ontstaat in interactie - -> wij interpreteren de wereld om ons heen door te interacteren

Answer 39

- onderscheid tussen lekendefinities en professionele definities - professionele definities leggen meer gewicht op de schaal - de arts heeft de acht om zieke te creëren; de arts is morele ondernemen volgens Freidson

Answer 40

= ziekte is afwijkend gedrag, maar dit is een relatief begrip: het is niet een eigenschap van mensen, maar het resultaat van wisselwerking/onderhandeling --> maatschappelijke reactie op ziekte speelt een belangrijke rol (labelen en stigma)

Answer 41

- botsing tussen leken- en professionele definitie: arts-patiënt relatie is een onderhandeling tussen 2 werelden - strategische interactie: zowel arts als patiënt proberen doelen te bereiken, patiënt is actieve partner

Answer 42

verantwoordelijkheid, ernst en legitimiteit van de ziekte

Answer 43

(letterlijk: brandmerk) = kenmerk dat een persoon in negatieve zin 'anders' maakt

Answer 44

- fysiek stigma (klompvoet, blind, littekens) - Stigma van karaktereigenschappen (homoseksualiteit, verslaving, werkeloos, psychische stoornis) - stigma van groepsidentiteit (donkere huidskleur, Europeaan, Joods, Christen, Moslim)

Answer 45

1. onderscheiden en labelen van verschil tussen mensen 2. verschil associëren met negatieve kenmerken (stereotypen, vooroordelen) 3. groepen van elkaar onderscheiden ('wij' en 'zij') 4. emotionele reacties 5. statusverlies en discriminatie macht als voorwaarde voor de totstandkoming van stigma

Answer 46

- publiek stigma --> hoe de samenleving aankijkt tegen een bepaalde gestigmatiseerde groep - ervaren publiek stigma --> hoe iemand dit ervaart - persoonlijk stigma --> wat zijn jouw eigen denkbeelden, vooroordelen etc. - zelfstigma --> hoe kijk jij er tegenaan als jij bij zo'n groep hoort etc.

Answer 47

- lagere sociaaleconomische status - lagere mentale en fysieke gezondheid - gevoelens van schaamte en angst - lage zelfwaardering en vermijden van sociale interacties - barrière voor zoeken van professionele hulp - kwalitatief minder goed zorg krijgen

Answer 48

vorm van systeemkritiek--> hierbij gaat het vooral om de vraag hoe sociale ongelijkheid in de samenleving mensen ziek maakt

Answer 49

Ziekte wordt gezien als verlies - gezondheid is resultaat van evenwicht tussen stress en sociale steun - risico op ziekte is gekoppeld aan sociale posities/sociale ongelijkheid - sociale steun kan dit neutraliseren - meer gezondheidsrisico's Ziekte wordt gezien als uitbuiting: - ziekte is het gevolg van kapitalistische productiewijze (bv. vervuiling, arbeidsomstandigheden etc) - ziekte wordt verder uitgebuit door de medische professie - rol van medische professie is sociale systeem handhaven - geneeskunde individualiseert sociaal probleem, helpt ziekten te controleren

Answer 50

- term uit linkse protestbeweging jaren '60/'70 - het proces waarbij menselijk bestaan steeds meer geplaatst wordt in het perspectief van gezondheid en ziekte - negatieve consequenties is iatrogenese = ziekmakende zorg

Answer 51

= visie dat wetenschappelijke kennis en biologische discoursen over het lichaam, ziekte en gezondheid geproduceerd worden door subjectieve, historisch bepaalde menselijke interesses; en bovendien onderhevig zijn aan voortdurende verandering en herinterpretatie

Answer 52

- vorm van wetenschapskritiek - reactie op claim op 'objectieve' kennis en wetenschap - medische kennis wordt gezien als een sociaal construct, een 'belief system' - kennis is niet universeel, vaststaand of neutraal, maar verandert in antwoord op sociale verhouding

Answer 53

- belangrijke voorlopers op sociaal constructivisme: labeling theorie; en analyse van Freidson over macht van de medische professie - Echter, Freidson stelde de medische kennis zélf niet ter discussie - Overeenkomst met marxisme: kritische houding tov het heersende systeem - verschil: vooral academische stroming

Answer 54

- problematiseren van de werkelijkheid: ziekte bestaat niet 'los' van definitie - wetenschappelijke feiten worden gecreëerd door een sociale gemeenschap waarin kennis wordt geproduceerd - medische kennis reflecteert heersende politieke/ sociale verhoudingen (is niet neutraal)

Answer 55

- historisch onderzoek naar verschuivende definitie van ziekte ( zie bv. geschiedenis hysterie, astma) - psychiatrische aandoeningen - bestudering van 'nieuwe' ziekte bv menopauze ADHD - cultuurspecifieke ziekten: anorexia

Answer 56

- te sterke relativering van 'kennisclaims': ontkenning hiërarchie in waarde van kennis - ontkenning van bestaan objectieve werkelijkheid niet houdbaar - medicalisering overdreven; geen aandacht voor positieve medische kennis - sterke focus op kennisproductie; 'grote verhalen', maar weinig op praktijk van primaire proces en individueel lijden; geen erkenning van impact/ervaring van ziekte

Answer 57

= ergens een ding van maken

Answer 58

1. verbergt dat het om een medische inkadering van eigenschappen gaat 2. legitimeert de gedachte van stoornissen in lichte of zelfs verborgen vorm 3. decontextualiseert en depolitiseert

Answer 59

= een 'afgeleide' van het fenomeen of het kenmerk dat je zou willen meten - hebben als functie dat ze het fenomeen dat je wilt onderzoeken vervangen, omdat het fenomeen (bv. depressie) niet rechtsstreek in de hersenen te meten is

Answer 60

= de leer die zich bezighoudt met de bestudering van ziekte en aandoeningen in de bevolking

Answer 61

1- beschrijven en meten van vóórkomen van ziekte en aandoeningen binnen een bevolking/ populatie --> meten en beschrijven volksgezondheid 2- bepalen van de determinanten van gezondheid of oorzaken van ziekte binnen een bevolkingsgroep 3- factoren die het beloop van ziekte bepalen (prognostische factoren) 4- bestuderen van manier waarop de gezondheidstoestand van een bevolkingsgroep het best bevorderd kan worden (preventie)

Answer 62

- Ziekte en aandoening (incidentie en prevalentie) - Sterfte (sterftecijfer totaal en naar doodsoorzaak, levensverwachting) - Functioneren en kwaliteit van leven (beperkingen ADL en kwaliteit van leven) - Samengestelde gezondheidsmaten (gezonde levensverwachting, DALYs, QALYs)

Answer 63

= aantal nieuwe gevallen van een ziekte in een bepaalde periode in een bepaalde bevolking (aantal nieuwe gevallen)/ (persoonsjaren at risk bevolking) = belangrijk in de epidemiologie wanneer het gaat om oorzaken van ziekten en relevante maat voor preventie en beleidsmaatregelen

Answer 64

= aantal mensen met een ziekte op 1 bepaald moment (aantal mensen met ziekten) / bevolking

Answer 65

prevalentie (= voorraad), hangt af van incidentie (instroom) en sterkte/genezing (uitstroom) ``` Incidentie = aantal nieuwe ziektegevallen Prevalentie = alle bestaande ziektegevallen ```

Answer 66

Stijgende incidentie: Meer mensen worden ziek maar ook: --> betere opsporing van de ziekte --> mensen bezoeken eerder de huisarts met bepaalde klachten Dalende sterfte: - -> Gezonder gedrag (bv. gezonder eten na diagnose diabetes) - -> Betere zorg (bv. medicatie), waardoor mensen met de ziekte langer blijven leven

Answer 67

= van geen enkele ziekte weten we precies incidentie/prevalentie/sterfte --> zijn inschattingen

Answer 68

1. - registraties - enquetes - zorgverzekeraars - epidemiologische studies 2. - steekproefgrootte - onzekerheid door diagnostiek - meetfouten 3. - steekproef niet representatief - prikkels voor registratie (bv. DBCs) 4. - Idealiter epidemiologische/ cohort studies - echter, die zijn vaak klein en op enkele ziekten/ specifieke doelgroepen gericht 5. - huisartsenregistraties: goed voor veel ziekten i niet geïnstitutionaliseerde bevolking (bijv. COPD, diabetes): veel gebruikt door RIVM - ziekenhuisregistraties: goed voor ziekten waar specifieke diagnostiek voor is vereist (bv. kanker) 6. - zelf- gerapporteerd - selectieve respons

Answer 69

= het totaal aantal overleden dat is geregistreerd in een bepaalde periode (veelal uitgedrukt per 1000 of 100.000 inwoners)

Answer 70

= sterftecijfer waarbij de invloed van verschillen in samenstelling van verschillende populaties die worden vergeleken is uitgeschakeld (bv. verschil in leeftijdsverdeling)

Answer 71

o.a. perinatale sterfte, zuigelingensterfte

Answer 72

elk sterftegeval heeft 1 primaire doodsoorzaak (bv. longontsteking)

Answer 73

voordelen: - gemakkelijk te definiëren (geldt voor totale sterfte) - beschikbaarheid van de gegevens nadelen: - niet alle gezondheidsproblemen leiden (meteen) tot sterfte - zegt slechts gedeeltelijk iets over de gezondheidstoestand van een bevolking - doodsoorzaken vaak arbitrair (vooral op hoge leeftijd waar mensen meerdere ziekten hebben)

Answer 74

combinatie van sterftekansen op verschillende leeftijden | --> hoe lang leeft iemand gemiddeld als hij/zij aan deze sterftekansen wordt blootgesteld

Answer 75

1. Periode: gebaseerd op sterfte in 1 jaar van verschillende geboortecohorten (wordt het meest gerapporteerd, samenvatting van van huidig sterfte: NIET hoe oud iemand gemiddeld wordt die nu wordt geboren) 2. Cohort: gebaseerd op sterfte van 1 geboortecohort

Answer 76

- afwezigheid van ziekte/gezondheid betekent niet dat iemand gezond is - aanwezigheid van een ziekte/ diagnose betekent niet dat iemand een laag fysiek, geestelijk of sociaal welzijn heeft - aanwezigheid van ziekte/diagnose betekent niet dat iemand net zo goed kan functioneren in het dagelijks leven

Answer 77

..iets over het aantal personen dat door een bepaalde ziekte getroffen is …niets over de mate van belemmering dan wel functioneren op fysiek, geestelijk en sociaal vlak

Answer 78

1. ervaren gezondheid 2. (gezondheid gerelateerde) kwaliteit van leven 3. levenstevredenheid / ervaren geluk / emotioneel welzijn

Answer 79

- weerspiegelt oordeel over eigen gezondheid - samenvattende gezondheidsmaat van alle relevante gezondheidsaspecten voor persoon in kwestie - wordt vaak gemeten met de algemene vraag 'Hoe is over het algemeen uw gezondheidstoestand?' - -> kan worden gebruikt om gezondheidstoestand te vergelijken met andere landen of populaties - -> ervaren gezondheid is een krachtige voorspeller van mortaliteit - ook na controle van objectieve gezondheidsindicatoren

Answer 80

= de perceptie van personen van hun plaats in het leven binnen de context van de cultuur en de waardesystemen waarin zij leven en in relatie tot hun doelen, verwachtingen, standaarden en zorgen

Answer 81

= een evaluatie van het leven als geheel | - wordt vaak gemeten met de enkelvoudige vraag "Alles bij elkaar genomen, hoe tevreden bent u met het leven als geheel?"

Answer 82

--> past bij de conceptualisatie van gezondheid van Huber - Subjectieve inschatting van patiënten komen vaak niet overeen met objectieve gezondheidsstatus - hoog percentage van mensen met ernstige beperkingen en handicaps rapporteert (zeer) goede kwaliteit van leven. - high quality of life against all odds

Answer 83

- -> response shift verandering van het referentiekader: inschatting wordt aangepast aan de huidige situatie - -> downward comparison: vergelijking met personen die er (nog) slechter aan toe zijn - -> focus op andere aspecten dan (alleen) de fysieke beperking

Answer 84

=combineren van de kwantiteit (objectieve maten) en de kwaliteit (subjectieve maten) van het leven: kwantiteit: (verloren/gewonnen) levensjaren Kwaliteit: wegingsfactoren (mening van deskundigen, patiënten, bevolking - -> maken een genuanceerde beschrijving van de volksgezondheid mogelijk - -> bieden de mogelijkheid om verschillende ziektebeelden en verschillende interventies met elkaar te vergelijken

Answer 85

= Disability-adjusted life years - ook ziektelast genoemd - is een maat voor het gezondheidsverlies (aantal jaren en kwaliteit van leven die iemand verliest door zijn ziekte) - gebruikt een wegingsfactor (disability weight) tussen 0 (perfecte gezondheid/kwaliteit van leven) en 1 (dood) 1 DALY staat voor het verlies van 1 jaar met perfecte gezondheid/kwaliteit van leven

Answer 86

= quality-adjusted life years = een maat voor het aantal jaren dat iemand na een diagnose nog te leven heeft met een correctie voor de kwaliteit - gebruikt een wegingsfactor (utility factor) tussen 0 (dood) en 1 (perfecte gezondheid/kwaliteit van leven) - 1 QALY staat voor 1 jaar met perfecte gezondheid/kwaliteit van leven

Answer 87

- in evaluatieonderzoek om de effecten van verschillende interventies te vergelijken - wordt ook gebruikt om te bepalen of een interventie kosteneffectief is en betaald wordt door het gezondheidssysteem bv. medicijn kost de gezondheidszorg € 60.000 netto en de patiënt wint er 3 QALYs mee => kostprijs van 1 QALY is € 20.000

Answer 88

1 QALY = (ong) het bruto nationaal product (bnp) per inwoner NL: 3 max drempels afhankelijk van de ernst van de ziekte 1. 20.000eu/QALY voor goedaardige pathologieën 2. 50.000eu/QALY voor matig ernstige ziektes 3. 80.000/100.000eu/QALY voor ernstige ziektes

Answer 89

= alle factoren die van invloed zijn op de volksgezondheid --> effect op gezondheid afhankelijk van invulling

Answer 90

= verhogen risico op ziekte

Answer 91

= factoren die van invloed zijn op het verdere verloop van een ziekte

Answer 92

persoonsgebonden factoren: - aangeboren afwijking - verworven factoren (factoren die tijdens je leven ontstaan: lichamelijk en psychosociale factoren) gedrag: - zorggebruik - seksueel gedrag - alcohol gebruik, roken, drugs - wat je bijv. ontbijt of eet omgevingsfactoren: - fysieke omgeving: kwaliteit vh water, lucht in de woning - -> direct effect: geluidsoverlast zorgt bv voor gehoorschade - -> indirect effect: geluidsoverlast zorgt bv voor stress en dat zorgt voor een minder goede gezondheid - sociale omgeving: mensen in je omgeving waar je contact mee hebt - -> positief effect door sociale steun - -> negatief effect door bijv. sociale druk, normen en waarden

Answer 93

= omgeving die stimuleert om ongezond te leven (vooral over eten en bewegen) factoren: - nabijheid - portiegrote - geur van voedsel oplossing: (gezonde) nudges

Answer 94

= sociaaleconomische status - opleidingsniveau - inkomen - beroep wat iemand uitoefent

Answer 95

SC: SES op leeftijd X --> gezondheid op leeftijd Y SS: Gezondheid op leeftijd X --> SES op leeftijd Y

Answer 96

1. verkleinen van verschillen (in opleiding, inkomen, beroepsniveau) 2. Verbeteren leefomstandigheden en stimuleren van gezonder gedrag onder lagere SES groepen 3. verbeteren toegankelijkheden en effectiviteit van gezondheidszorg voor lagere SES groepen 4. Aansluiten bij leefwereld --> verdiep je in de doeltroep/tailoring van voorlichting

Answer 97

egalitarisme: 1. iedereen moet evenveel jaren goede gezondheid ervaren en even oud worden (uitkomsten) 4. iedereen moet een gelijke kans krijgen zijn gezondheidspotentieel zo goed mogelijk te benutten (kansen) sufficiëntarianisme: 2. iedereen moet minstens x jaren goede gezondheid ervaren en minstens y jaren oud worden (uitkomsten) 5. iedereen moet een voldoende of minimale kans krijgen zijn gezondheidspotentieel zo goed mogelijk te benutten (kansen) Prioritarianisme: 3. het aantal jaren goede gezondheid en levensjaren van degene die het laagste scoren moet omhoog (uitkomsten) 6. de mensen met het grootste onbenutte gezondheidspotentieel moeten meer en betere kansen krijgen dat potentieel te benutten (kansen)

Answer 98

(Michael Marmot) beleid is universeel en richt zich op alle burgers, maar wordt aangevuld met ondersteuning van bepaalde doelgroepen: 1. bij de uitwerking en uitvoering vh beleid zoveel mogelijk rekening houden met specifieke kenmerken en levensomstandigheden van lage SES-groepen 2. Universeel beleid aanvullen met maatregelen specifiek gericht op de betreffende doelgroepen

Answer 99

"Gezondheidswinst die geboekt kan worden of het gezondheidsverlies die vermeden kan worden" - -> aantal jaren (gezonde) levensverwachting dat in periode X verloren gaat - -> aantal extra jaren (gezonde) levensverwachting in periode X

Answer 100

- effecten van landelijk beleid vaak minimaal of afwezig - structurele maatregelen bereiken alle groepen - gezondheidsvoorlichting beter dmv persoonlijke begeleiding - community-benadering meest veelbelovend - investeren in gezondheidsvaardigheden

Answer 101

- taal-, kennis- of cultuurverschillen kunnen in de weg staan - VETC-activiteiten voorlichting in de eigen taal en cultuur - aansluiting vinden bij de doelgroep

Answer 102

1. verandering in morbiditeit (epidemiologie transitie) - -> afname infectieziekten en toename chronische ziekten - -> kleinere rol arts en grotere rol patiënt 2. verandering in beschikbaarheid van medische informatie - -> internet, EPD thuis, email en praatgroepen - -> betrouwbaarheid van informatie en privacybescherming 3. verandering in het machtsevenwicht - -> patiënten zijn hoger opgeleid - -> patiënten zijn juridisch en financieel minder afhankelijk van artsen

Answer 103

macht = the ability to do or act - kennis (mind) - autoriteit (muscle) - welvaart

Answer 104

machtsbron van de arts: mind --> medische kennis en vaardigheden muscle --> sociale autoriteit en status money --> aanvullende medische bronnen machtsbronnen van de patiënt: mind --> zelfkennis/ervaringskennis. eigen perceptie en waarden over gezondheidsproblemen muscle--> sociale status en rechten money --> financiële bronnen om te betalen voor medische zorg (incl. verzekering)

Answer 105

arts: mind --> achterhouden informatie (bv. medische fout) muscle --> beslissen over leven van patiënt (bv. euthanasie of abortus) money --> financieel gewin (bv. dure zorg) patiënt: mind --> achterhouden informatie (bv. alcohol gebruik( muscle --> status/geld inzetten voor oneerlijke behandeling (bv. kortere wachtlijst) money --> niet betalen voor zorg of artsen aanklagen voor geld

Answer 106

- consensusmodel - conflictmodel - onderhandelingsmodel - contractmodel

Answer 107

voor de 18e eeuw: behandeling van ziekte = symptoombestrijding - humorenleer (disbalans van de 4 lichamelijke sappen): lichamelijk onderzoek van de patiënt is niet nodig - geneeskunde met name toegankelijk voor aristrocratie - patiënten domineren, artsen niet eind 18e eeuw: vooruitgang wetenschap - opkomst van biomedisch model (arts bepaalt diagnose en behandeling, arts domineert) - invoering ziekenhuizen - patiënten uit diverse milieus

Answer 108

= als je een ziekte hebt dan is dat te reduceren in bepaalde symptomen en klachten --> en dan wordt er gekeken bij welke ziekte deze horen

Answer 109

elke ziekte heeft zijn eigen specifieke oorzaak (ookwel; pathologisch substraat) --> pathologie produceert symptomen en signalen

Answer 110

Rechten van patiënt --> zieke-rol - vrijstelling normale rolverplichting - geen eigen verantwoordelijkheid voor de ziekte Plichten van patiënt: - wens om (snel) weer beter te worden - zieke moet hulp zoeken en advies opvolgen Therapietrouw --> compliance - opvolgen van eenzijdig verstrekte therapie-advies (arts geeft advies en zieke-rol volgt op zonder enige inspraak) Artsenrol is spiegelbeeld van zieke-rol: - moet patiënt helpen - als autoriteit ('ouder')

Answer 111

geen aandacht voor variatie in de zieke-rol - -> aard, ernst en duur van de ziekte - -> gaat alleen in op functionele beperkingen van de ziekte onderschatting van de kans op conflict tussen arts en patiënt verdere verfijning Szasz en Hollender

Answer 112

(1956) onderscheiden 3 typen (hierbij wel rekening houdend met de aard, ernst en duur van ziekte) 1. Activity - passivity (bv. coma) 2. Cooperation - guidance (bv. infectieziekten) 3. Mutual participation (bv. chronische aandoening) kritiek: - niet alle ziekten kunnen worden gediagnosticeerd binnen het lichaam - omstreden aandoeningen --> geen legitimatie voor zieke-rol - dit kan leiden tot communicatiestoornissen --> arts-patiëntrelatie is in conflict

Answer 113

Freidson: patiënt zou centraal moeten staan conflict tussen 2 perspectieven - -> arts moet lekenvisies/ziektepercepties achterhalen - -> patiënt overtuigen van passende behandeling therapietrouw --> adherence --> opvolgen van overeengekomen therapie-advies

Answer 114

- doel is bereiken van gezamenlijke besluitvorming: shared decision making - consult = meeting between experts - gunstig voor therapietrouw en herstel - therapietrouw --> condordance (samen besluiten tot therapie-advies)

Answer 115

- sinds jaren '80 opkomst van juridisch contractmodel - -> voorziet in zelfbeschikkingsrecht van de patiënt - patiënt is klant; moet door dienstverlener in staat gesteld worden actief keuzes te maken - nadruk op informed consent (= informatie geven en toestemming vragen) - arts-patiëntrelatie vastgelegd door contract bv. WGBO

Answer 116

= behaviour patterns, actions and habits that relate to health maintenance, to health restoration and to health improvement 1. gezondheidsbehoudend en/of -bevorderend gedrag (vb. gebruik condooms, gezond eten, vaccineren, niet roken, tanden poetsen, zonnebrand) 2. Gezondheidsbedreigend gedrag (risicogedrag) (vb. Alcoholisme, roken, drugs, ongezond eten, fysieke inactiviteit)

Answer 117

- Intensiteit en invulling (vb. gezond eten vs. orthorexia; fysieke activiteit vs. extreemsport) - Persoonskenmerken (vb. gebruik zonnebrandcrème met SPF15: donkere huid vs. lichte huid) - Gezondheidstoestand (vb. snoepen: diabetes vs. geen diabetes; alcohol: zwanger vs. niet zwanger; inname medicijnen: voorgeschreven vs. niet voorgeschreven) - Situatie (vb. condoomgebruik: vaste partner vs. one night stand; alcoholconsumptie: autorijden vs. thuisblijven)

Answer 118

- Behoud van gezondheid door wegnemen/verminderen van risico’s - Doel van primaire preventie (bv anti rookcampagnes, vaccinatie, MONO-campagne)

Answer 119

- Voorkomen van (verergering van) ziektes door deze (vroeg)tijdig op te sporen - Doel van secundaire preventie (bv. Bevolkingsonderzoeken, hielprikscreening)

Answer 120

- Beperken van de gevolgen van ziektes en voorkomen van comorbiditeit door adequaat ziektegedrag (bv. Zorggebruik, therapietrouw) - Doel van tertiaire preventie (bv. Verbeteren van zelfmanagement)

Answer 121

direct: biologische veranderingen indirect: door gezondheidsrisico's te verhogen of te verlagen

Answer 122

1. individuele determinanten (persoonsgebonden factoren VTV)  gewoontes (habits)  kennis  vaardigheden  motivatie  cognities, zoals attitudes, ziektepercepties en verwachtingen  emoties, zoals angst en plezier 2. interpersoonlijke determinanten (sociale omgeving, omgevings factoren)  gezondheidsgedrag van personen in het sociale netwerk (familie, vrienden collega's …)  sociale integratie en sociale steun  (culturele) normen 3. maatschappelijke determinanten (omgevings factoren en beleid)  beschikbaarheid van gezonde opties en gezondheidszorg  beleid, wetten, regelingen, zoals gordelplicht, rookvrije werkplekken, NIX18  programma's die gezond gedrag bevorderen

Answer 123

- verklaren en voorspellen van gezondheidsgedrag - identificeren van belangrijke (individuele) determinanten - bepalen van samenspel van determinanten - leveren aangrijpingspunten voor gedragsverandering

Answer 124

= neiging om de kans op negatieve gebeurtenissen te onderschatten

Answer 125

= mensen bang maken voor bepaalde ziektes om zo ervoor te zorgen dat ze gezondheidsgedrag uitvoeren werken niet als ze: - te overdreven worden - onrealistisch - mensen té bang worden

Answer 126

- waargenomen vatbaarheid, waargenomen ernst en waargenomen voordelen --> positief effect op gedrag - waargenomen barrières --> negatief effect op gedrag MAAR effecten zijn heel erg klein Het model.... - maakt geen onderscheid tussen motivationele en volitionele processen - mist belangrijke determinanten (self-efficacy)

Answer 127

Self efficacy = overtuiging dat je bekwaam bent om een bepaalde handeling uit te voeren (Yes i can!) Intentionbehaviour gap = dat mensen na het hebben van een intentie hun gedrag ook nog daadwerkelijk moeten uitvoeren action planning = wnr, waar, hoe coping planning = wat doen als action control = (belangrijk bij langdurige verandering) ben ik goed bezig? (zo niet? op nieuw aan de slag met de bovenste 2)

Answer 128

1. Non-intenders (geen intenties hebben) 2. Intenders ( intenties hebben maar niet uitvoeren) 3. Actors (gedrag uitvoeren)

Answer 129

interventie op maat. Dus als je weet bij welke van de 3 types je hoort. Er een aanpak op maat kan worden gemaakt, om te zorgen dat je het gedrag veranderd

Answer 130

The branch of epidemiology that studies the social distribution and determinants of states of health

Answer 131

= the conditions in which people are born, grow, work, live and age, and the wider set of forces and systems shaping the conditions of daily life ``` By type of relationship: • Men and women (gender) • Intimate partners (marital status) • Natives and immigrants (migrant status) • Social strata (socioeconomic status) By type of transaction : • Social support • Discrimination • Demand-control imbalance ```

Answer 132

Inequalities = systematic differences in health between people with higher and lower socioeconomic position (SEP) Health inequity = are differences which are unnecessary and avoidable, and which are considered unfair and unjust” ‘Unnecessary’: differences that are caused by changeable social conditions, not by immutable biological factors ‘Unfair’: differences that result from conditions out of people’s direct control, not from free choice

Answer 133

* Measuring social position (eg socioeconomic position) | * Measuring variations in health between social positions (e.g. socioeconomic inequalities in health)

Answer 134

``` Measuring socioeconomic position • Education level • Occupation-based indicators • Income • Wealth • Composite indicators (indexes) ```

Answer 135

* Relative vs. absolute inequalities (inequality as such should be avoided) * Best vs. average as reference point (we should strive for upward levelling) * Social group size accounted for or not (larger groups are more important) * Gradient vs. extreme groups (middle class should not be neglected)

Answer 136

rate difference = absolute difference (100-50=50) relative risk = relative difference (100:50=2)

Answer 137

``` D = socioeconomic position causes bad or good health I = socioeconomic position caused by health determinants ```

Answer 138

Mediator : is a variable that is on the causal pathway bijv. roken (je rookt eerder als je laag opgeleid bent en dit zorgt ervoor dat je gezondheid slechter is) Confouder: eg age is a confouder

Answer 139

Material pathway • Financial resources (income, wealth) are very unevenly distributed • Limited financial resources will constrain behavioural choices, determine housing conditions, affect social relationships, etc. Psychosocial pathways • Many psychosocial risk factors are more common in lower socioeconomic groups, e.g. lack of social support, high demands-low control at work, negative life events • Partly direct consequence of lower social position: low income, less power, more illness Behavioural pathways • Many ‘behavioural’ risk factors are more common in lower socioeconomic groups, e.g. smoking, lack of leisure exercise

Answer 140

The shared, visible and hidden understandings (universal beliefs and values) that constitute conventions (normen) and practices (gedrag), and the ideas, symbols, and concrete artifacts that sustain conventions and practices, and make them meaningful

Answer 141

1. Machtsafstand (Power distance) 2. Individualisme (Individualism vs collectivism) 3. Masculiniteit (masculinity) 4. Onzekerheidsvermijding (uncertainty avoidance) 5. Termijn denken (long term vs short term orientation) 6. Terughoudendheid (indulgance vs restraint)

Answer 142

illness can ony e understood when taking its specific context (bijv. culture) into account Main characteristic: 1. Set of psychopathological symptoms 2. No identifiable organic cause (and not in DSM) 3. Illness in particular cultural group