Næring krabbameinssjúklinga - Áróra

Question 1

Markmið næringarmeðferðar

Answer 1

 Viðhalda eða bæta næringarástand og vöðvamassa
 Stuðla að því að orku- og próteinþörf sé mætt
 Draga úr líkum á meðferðarhléi í krabbameinsmeðferð
 Viðhalda lífsgæðum
 Draga úr næringartengdum aukaverkunum meðferða

Question 2

Næringarmeðferð
Tekur mið af stöðu sjúklings og markmiði krabbameinsmeðferðar
Hvað er krabbameinssjúklingur?

Answer 2

• Nýgreindur
• Í virkri meðferð
• Einkennameðferð til lokastigs sjúkdómsins (líknandi meðferð)
  Skiptir máli fyrir viðeigandi áherslur í næringarmeðferð:

Question 3

Næringarmeðferð
Tekur mið af stöðu sjúklings og markmiði krabbameinsmeðferðar
Líknandi meðferð:

Answer 3

• Næringarmeðferð miðar að því að auka lífsgæði sjúklings
• Viðhalda þrótti, draga úr hungri og þorsta. Sjúklingur borðar það sem vill og getur
• Meta þarf í hverju tilviki fyrir sig hvort inngrip með næringarstuðningi sé æskilegt
• Notkun næringardrykkja, sondunæringu og næringu í æð í hverju tilviki fyrir sig út frá lífsgæðum og hagsmunum
  sjúklingsins
• Mikil áhersla á lífsgæði sjúklings

Question 4

Næringarmeðferð
Tekur mið af stöðu sjúklings og markmiði krabbameinsmeðferðar
Lækning/stjórn á krabbameinun:

Answer 4

• Full næringarmeðferð

Question 5

Krabbameinstengd vannæring
Katabólískar breytingar hjá krabbameinssjúklingum
-Systemic Inflammation-

Answer 5

• Ekki bara um að ræða orku- og
  próteinskort vegna minnkaðrar
  fæðuinntöku
• Aukið próteinniðurbrot
• Aukið fituniðurbrot
• Aukið insúlínviðnám

Question 6

Krabbameinstengd vannæring
Katabólískar breytingar hjá krabbameinssjúklingum - Multimodal Therapy

Answer 6

• Nauðsynlegt að tækla vandamálið
  út frá nokkrum hliðum samhliða:
• Næringarmeðferð
• Lyfjameðferð
• Líkamsþjálfun

Question 7

“Nutrition Impact Symptoms“ - aukaverkanir

Answer 7

• Lystarleysi
• Kyngingarerfiðleikar
• Særindi eftir geisla á
  meltingarfærum
• Fyrirstaða í meltingarvegi
• Munnsærindi
• Munnþurrkur
• Ógleði og uppköst
• Hægðatregða/Niðurgangur
• Lyktar- og bragðskynsbreytingar
• Verkir, kvíði, þunglyndi
• Þreyta og orkuleysi

Question 8

“Nutrition Impact Symptoms

Answer 8

• Næringartengdar aukaverkanir af völdum krabbameinsmeðferða
  eða sjúkdómsins sjálfs.
• Hafa bein áhrif á næringarástand, hafa áhrif á getuna til að nærast.
• Nær allir sjúklingar í krabbameinsmeðferð upplifa á einhverjum
  tímapunkti einhverja af þessum erfiðleikum.
• Í næringarmeðferð krabbameinssjúklinga þarf að skima reglulega
  fyrir þessum einkennum þar sem þau geta gert vart við sig á
  mismunandi tímapunktum í krabbameinsmeðferðinni.

Question 9

Aðrir möguleikar til viðbótar hefðbundinni
næringarmeðferð?

Answer 9

• Er eitthvað sem getur hjálpað til við að meðhöndla tap á vöðvamassa í krabbameini
• Leucine, β-hydroxy β-methylbutyrate, glútamín, karnitín, kreatín
• EPA, DHA

Question 10

Næringarmeðferð - Inniliggjandi

Answer 10

• Matar- og vökvaskráning
• Orku- og próteinbætt fæði
• Næringarviðbót
• Orkuríkir millibitar
• Næringardrykkir
• Próteindrykkir (Hleðsla/Hámark)
• Calogen (orkuviðbót)
• Fræðsla
• Eftirlit
• Sonda
• Næring í æð (samstarf við lyfjafræðinga)

Question 11

Næringarmeðferð - Göngudeild

Answer 11

• Einstaklingsbundin ráðgjöf
• Fæðusaga, þyngdarbreytingar, venjur, lystarleysi,
  bragðskynsbreytingar, ógleði, ofnæmi, óþol….
• Leiðbeina með aðaláherslur í næringu
• Hjálpa við að taka réttar ákvarðanir, ræða kosti og
  galla annarra leiða
• Ráðleggja með næringarviðbót – næringardrykkir,
  sækja um niðurgreiðslu til Sjúkratrygginga Ísland

Question 12

Mikilvægi próteins fyrir vöðvauppbyggingu

Answer 12

• Mataræði ríkt af plöntupróteinum getur stutt við vöðvauppbyggingu hjá
  krabbameinssjúklingum en það þarf töluvert meira magn próteina til þess að ná að uppfylla þörf fyrir amínósýru
• Ekki nota sömu ráðleggingar um mataræði og almennt eru
  ráðlagðar fyrir heilbrigða meðan á krabbameinsmeðferð
  stendur, getur verið erfiðara að vinna gegn miklu niðurbroti
• Próteinþörfin hærri, erfitt að uppfylla á vegan fæði
• Blanda af próteinum úr dýra og jurtaríkinu stuðlar að betri
  vöðvauppbyggingu

Question 13

Næring um slöngu

Answer 13

• Nefsonda í maga
• Tímabundin lausn
• Samhliða næringu um munn og þegar sjúklingur getur ekki nærst um munn
• PEG / RIG sonda
• Sett upp þegar ljóst er að sjúklingur þarf sondunæringu í lengri tíma
• Oft sett upp í fyrirbyggjandi hætti
• T.d. Háls-, tungu- og vélindakrabbamein þar sem miklar líkur eru á að sjúklingurinn muni ekki geta
  nærst um munn í einhvern tíma eða til lengri tíma

Question 14

Næring í æð

Answer 14

• Notuð þegar sjúklingur getur ekki nærst um meltingarveg
• Í samráði við lyfjafræðing

Question 15

Háskammta lyfjameðferð og stofnfrumumeðferð

Answer 15

Fyrst og fremst meðferð við eitilfrumukrabbameini og mergfrumuæxli
Algengar aukaverkanir meðferðar:
* Ógleði
* Uppköst
* Kviðverkir
* Minnkandi matarlyst
* Mucositis (slímhúðarskaði): Miklir verkir og erfiðleikar við að nærast
* Niðurgangur
* Næringarstuðningur mikilvægur þáttur í meðferð
* Nefsonda felur í sér aukna áhættu á sýkingum og blæðingum
* Næringu í æð tímabundinn næringarstuðningur á meðan ástandið er sem verst.

Question 16

“nutrition impact symptoms” - Ógleði og/eða uppköst

Answer 16

• Ekki sleppa úr máltíðum
• Borðaðu oft, lítið í einu og hægt, 6-8 litlar máltíðir á dag.
• Prófa kaldan mat
• Prófa þurrt kex og ristað brauð
• Prófa saltan mat (t.d. tærar súpur og kartöfluflögur)
• Prófa kalda drykki (t.d. gos, íþróttadrykkir, engiferöl, ávaxtasafar og klakar)
• Forðast feitan og kryddaðan mat
• Forðast mjög sykurríkan mat
• Ef lykt ýtir undir flökurleika, prófa að nota örbylgjuofninn oftar eða forðast eldhúsið á
  meðan eldað er
• Drekka nóg ef um uppköst er að ræða

Question 17

“nutrition impact symptoms” - kyngingarerfiðleikar

Answer 17

• Borðaðu mjúkan og vökvaríkan mat.
• Maukaðu, stappaðu eða brytjaðu matinn smátt og notaðu sósur,smjör eða rjóma til að mýkja.
• Dýfðu þurrum mat í mjólk, súpur, te eða kaffi.
• Drekktu vel af vökva yfir daginn og drekktu með matnum.
• Drekktu næringardrykki eða þeytinga.
• Forðastu mat sem ertir s.s. saltan mat, sterk krydd, súrt t.d. ávaxtasafi, edik og áfengi.
• Forðastu mjög kalda eða heita drykki/mat.
• Forðastu gróf og þurr matvæli ásamt hráu grænmeti þ.m.t. ristað brauð, kex og hrökkbrauð.
• Borðaðu oftar og minna í einu.
• Ísmolar geta verið gagnlegir til að deyfa munninn

Question 18

“nutrition impact symptoms” - Lystarleysi

Answer 18

• Borðaðu oftar minni máltíðir (á tveggja tíma fresti).
• Borðaðu eftirlætis matinn þinn.
• Gott er að elda stærri skammta og eiga afganga, jafnvel frysta, því þegar þú hefur ekki
  orku/löngun til að útbúa mat er gott að eiga tilbúnar máltíðir og snarl við hendina.
• Veldu orku- og próteinríkan mat.
• Forðastu að drekka fyrir eða með mat, drekktu frekar vel milli mála.
• Ef matarlystin er betri á einhverjum tíma dags, nýttu þér það og borðaðu vel þá.
• Það getur aukið matarlystina að borða með öðrum t.d. fjölskyldu og vinum.

Question 19

“nutrition impact symptoms” - bragðskynsbreytingar

Answer 19

• Notaðu kryddjurtir s.s. basilíku, blóðberg (timjan),oreganó eða rosemary til að
  bragðbæta.
• Prófaðu bragðsterkan mat s.s sterka osta, beikon eða lauk.
• Sítrónur eða appelsínur geta örvað munnvatnsframleiðslu og bragðskyn.
• Prófaðu að bæta sykri eða hunangi í matinn ef hann bragðast of saltur eða súr.
• Prófaðu að bætta salti, sítrónusafa, ediki eða instant kaffi ef maturinn bragðast of
  sætur.
• Notaðu ávexti, frosna ávaxtabita, mulinn klaka, sykurlausan brjóstsykur til að örva
  munnvatnsframleiðslu og bragðskyn.
• Ef málmbragð af rauðu kjöti, notaðu annan próteinríkan mat s.s. fisk, kjúkling og egg.
• Bragðbættu kjöt, kjúkling eða fisk með því að leggja í kryddlög s.s. ávaxtasafa, edik eða
  sojasósu.