Næring krabbameinssjúklinga - Áróra Flashcards
Markmið næringarmeðferðar
Viðhalda eða bæta næringarástand og vöðvamassa
Stuðla að því að orku- og próteinþörf sé mætt
Draga úr líkum á meðferðarhléi í krabbameinsmeðferð
Viðhalda lífsgæðum
Draga úr næringartengdum aukaverkunum meðferða
Næringarmeðferð
Tekur mið af stöðu sjúklings og markmiði krabbameinsmeðferðar
Hvað er krabbameinssjúklingur?
- Nýgreindur
- Í virkri meðferð
- Einkennameðferð til lokastigs sjúkdómsins (líknandi meðferð)
Skiptir máli fyrir viðeigandi áherslur í næringarmeðferð:
Næringarmeðferð
Tekur mið af stöðu sjúklings og markmiði krabbameinsmeðferðar
Líknandi meðferð:
- Næringarmeðferð miðar að því að auka lífsgæði sjúklings
- Viðhalda þrótti, draga úr hungri og þorsta. Sjúklingur borðar það sem vill og getur
- Meta þarf í hverju tilviki fyrir sig hvort inngrip með næringarstuðningi sé æskilegt
- Notkun næringardrykkja, sondunæringu og næringu í æð í hverju tilviki fyrir sig út frá lífsgæðum og hagsmunum
sjúklingsins - Mikil áhersla á lífsgæði sjúklings
Næringarmeðferð
Tekur mið af stöðu sjúklings og markmiði krabbameinsmeðferðar
Lækning/stjórn á krabbameinun:
- Full næringarmeðferð
Krabbameinstengd vannæring
Katabólískar breytingar hjá krabbameinssjúklingum
-Systemic Inflammation-
- Ekki bara um að ræða orku- og
próteinskort vegna minnkaðrar
fæðuinntöku - Aukið próteinniðurbrot
- Aukið fituniðurbrot
- Aukið insúlínviðnám
Krabbameinstengd vannæring
Katabólískar breytingar hjá krabbameinssjúklingum - Multimodal Therapy
- Nauðsynlegt að tækla vandamálið
út frá nokkrum hliðum samhliða: - Næringarmeðferð
- Lyfjameðferð
- Líkamsþjálfun
“Nutrition Impact Symptoms“ - aukaverkanir
- Lystarleysi
- Kyngingarerfiðleikar
- Særindi eftir geisla á
meltingarfærum - Fyrirstaða í meltingarvegi
- Munnsærindi
- Munnþurrkur
- Ógleði og uppköst
- Hægðatregða/Niðurgangur
- Lyktar- og bragðskynsbreytingar
- Verkir, kvíði, þunglyndi
- Þreyta og orkuleysi
“Nutrition Impact Symptoms
- Næringartengdar aukaverkanir af völdum krabbameinsmeðferða
eða sjúkdómsins sjálfs. - Hafa bein áhrif á næringarástand, hafa áhrif á getuna til að nærast.
- Nær allir sjúklingar í krabbameinsmeðferð upplifa á einhverjum
tímapunkti einhverja af þessum erfiðleikum. - Í næringarmeðferð krabbameinssjúklinga þarf að skima reglulega
fyrir þessum einkennum þar sem þau geta gert vart við sig á
mismunandi tímapunktum í krabbameinsmeðferðinni.
Aðrir möguleikar til viðbótar hefðbundinni
næringarmeðferð?
- Er eitthvað sem getur hjálpað til við að meðhöndla tap á vöðvamassa í krabbameini
- Leucine, β-hydroxy β-methylbutyrate, glútamín, karnitín, kreatín
- EPA, DHA
Næringarmeðferð - Inniliggjandi
- Matar- og vökvaskráning
- Orku- og próteinbætt fæði
- Næringarviðbót
- Orkuríkir millibitar
- Næringardrykkir
- Próteindrykkir (Hleðsla/Hámark)
- Calogen (orkuviðbót)
- Fræðsla
- Eftirlit
- Sonda
- Næring í æð (samstarf við lyfjafræðinga)
Næringarmeðferð - Göngudeild
- Einstaklingsbundin ráðgjöf
- Fæðusaga, þyngdarbreytingar, venjur, lystarleysi,
bragðskynsbreytingar, ógleði, ofnæmi, óþol…. - Leiðbeina með aðaláherslur í næringu
- Hjálpa við að taka réttar ákvarðanir, ræða kosti og
galla annarra leiða - Ráðleggja með næringarviðbót – næringardrykkir,
sækja um niðurgreiðslu til Sjúkratrygginga Ísland
Mikilvægi próteins fyrir vöðvauppbyggingu
- Mataræði ríkt af plöntupróteinum getur stutt við vöðvauppbyggingu hjá
krabbameinssjúklingum en það þarf töluvert meira magn próteina til þess að ná að uppfylla þörf fyrir amínósýru - Ekki nota sömu ráðleggingar um mataræði og almennt eru
ráðlagðar fyrir heilbrigða meðan á krabbameinsmeðferð
stendur, getur verið erfiðara að vinna gegn miklu niðurbroti - Próteinþörfin hærri, erfitt að uppfylla á vegan fæði
- Blanda af próteinum úr dýra og jurtaríkinu stuðlar að betri
vöðvauppbyggingu
Næring um slöngu
- Nefsonda í maga
- Tímabundin lausn
- Samhliða næringu um munn og þegar sjúklingur getur ekki nærst um munn
- PEG / RIG sonda
- Sett upp þegar ljóst er að sjúklingur þarf sondunæringu í lengri tíma
- Oft sett upp í fyrirbyggjandi hætti
- T.d. Háls-, tungu- og vélindakrabbamein þar sem miklar líkur eru á að sjúklingurinn muni ekki geta
nærst um munn í einhvern tíma eða til lengri tíma
Næring í æð
- Notuð þegar sjúklingur getur ekki nærst um meltingarveg
- Í samráði við lyfjafræðing
Háskammta lyfjameðferð og stofnfrumumeðferð
Fyrst og fremst meðferð við eitilfrumukrabbameini og mergfrumuæxli
Algengar aukaverkanir meðferðar:
* Ógleði
* Uppköst
* Kviðverkir
* Minnkandi matarlyst
* Mucositis (slímhúðarskaði): Miklir verkir og erfiðleikar við að nærast
* Niðurgangur
* Næringarstuðningur mikilvægur þáttur í meðferð
* Nefsonda felur í sér aukna áhættu á sýkingum og blæðingum
* Næringu í æð tímabundinn næringarstuðningur á meðan ástandið er sem verst.
“nutrition impact symptoms” - Ógleði og/eða uppköst
- Ekki sleppa úr máltíðum
- Borðaðu oft, lítið í einu og hægt, 6-8 litlar máltíðir á dag.
- Prófa kaldan mat
- Prófa þurrt kex og ristað brauð
- Prófa saltan mat (t.d. tærar súpur og kartöfluflögur)
- Prófa kalda drykki (t.d. gos, íþróttadrykkir, engiferöl, ávaxtasafar og klakar)
- Forðast feitan og kryddaðan mat
- Forðast mjög sykurríkan mat
- Ef lykt ýtir undir flökurleika, prófa að nota örbylgjuofninn oftar eða forðast eldhúsið á
meðan eldað er - Drekka nóg ef um uppköst er að ræða
“nutrition impact symptoms” - kyngingarerfiðleikar
- Borðaðu mjúkan og vökvaríkan mat.
- Maukaðu, stappaðu eða brytjaðu matinn smátt og notaðu sósur,smjör eða rjóma til að mýkja.
- Dýfðu þurrum mat í mjólk, súpur, te eða kaffi.
- Drekktu vel af vökva yfir daginn og drekktu með matnum.
- Drekktu næringardrykki eða þeytinga.
- Forðastu mat sem ertir s.s. saltan mat, sterk krydd, súrt t.d. ávaxtasafi, edik og áfengi.
- Forðastu mjög kalda eða heita drykki/mat.
- Forðastu gróf og þurr matvæli ásamt hráu grænmeti þ.m.t. ristað brauð, kex og hrökkbrauð.
- Borðaðu oftar og minna í einu.
- Ísmolar geta verið gagnlegir til að deyfa munninn
“nutrition impact symptoms” - Lystarleysi
- Borðaðu oftar minni máltíðir (á tveggja tíma fresti).
- Borðaðu eftirlætis matinn þinn.
- Gott er að elda stærri skammta og eiga afganga, jafnvel frysta, því þegar þú hefur ekki
orku/löngun til að útbúa mat er gott að eiga tilbúnar máltíðir og snarl við hendina. - Veldu orku- og próteinríkan mat.
- Forðastu að drekka fyrir eða með mat, drekktu frekar vel milli mála.
- Ef matarlystin er betri á einhverjum tíma dags, nýttu þér það og borðaðu vel þá.
- Það getur aukið matarlystina að borða með öðrum t.d. fjölskyldu og vinum.
“nutrition impact symptoms” - bragðskynsbreytingar
- Notaðu kryddjurtir s.s. basilíku, blóðberg (timjan),oreganó eða rosemary til að
bragðbæta. - Prófaðu bragðsterkan mat s.s sterka osta, beikon eða lauk.
- Sítrónur eða appelsínur geta örvað munnvatnsframleiðslu og bragðskyn.
- Prófaðu að bæta sykri eða hunangi í matinn ef hann bragðast of saltur eða súr.
- Prófaðu að bætta salti, sítrónusafa, ediki eða instant kaffi ef maturinn bragðast of
sætur. - Notaðu ávexti, frosna ávaxtabita, mulinn klaka, sykurlausan brjóstsykur til að örva
munnvatnsframleiðslu og bragðskyn. - Ef málmbragð af rauðu kjöti, notaðu annan próteinríkan mat s.s. fisk, kjúkling og egg.
- Bragðbættu kjöt, kjúkling eða fisk með því að leggja í kryddlög s.s. ávaxtasafa, edik eða
sojasósu.
