Metabole ziekten Flashcards
Metabole ziekten:
inborn errors of metabolism:
erfelijke mutaties in genen coderend voor eiwitten betrokken bij de stofwisseling, bijv enzymen, membraan transporteiwitten en co-factoren
3 verschillende soorten metabole ziekten
Er zijn verschillende soorten MZ, indeling is op basis van substraten:
1. Ziekten van het intermediair metabolisme: tussenproducten: AZ, vetzuren, KH, purines, energie huishouding (ATP synthese), vitaminen, mineralen etc
- Ziekten hiervan: PKU
2. Stofwisseling van neurotransmitters: glycine en serine, GABA, sulfieten, creatine biosynthese en transport, tetrahydrobiopterine (BH4) etc
Indeling per organel door verschillende processen in de organellen:
- ER: biosynthese secretoire eiwitten: Ig, insuline, hormonen–> stoornis van de biosynthese van de secretoire eiwitten
- Plasmamembraan: transport ionen, suikers, AZ en vetzuren–> stoornis in het plasmamembraan transport (ionkanalen/ carriers)
- Golgi: synthese complexe suikerketens (= glycosylering en posttranslationele modificatie van eiwitten)–> congenital disorders of glycosylation (CDG)
- Mito’s: ATP aanmaak en afbraak vetzuren, aanmaak O2-radicalen (energie-huishouding) mitochondriële ziekten
- Peroxisomen: afbraak zeer lange keten vetzuren (ZLKVZ)–> peroxi ziekten
- - - Ziekten hiervan: ziekte van Zellweger
- Lysosoom: degradatie van bouwstoffen (suikers, glycolipiden, sterolen, glycoproteïnen) lysosomale stapelingsziekten (onafgebroken macro’s)
- - - Ziekten: siaalzuur stapelingsziekte een mucopolysaccharidose (I t/m IX)
3. Biosynthese en afbraak van complexe moleculen: mucopolysacchariden, glycolipiden, sterolen en galzuren, glycoproteïnen, lipoproteïnen en nucleïnezuren
PKU
- waardoor
- waarin zie je dit
- gevolg en elke symptomen
- uiterlijk
- beh
- screening
PKU: fenylketonurie:
- defi enzym fenylalanine-hydroxylas–> phenylalanine kan niet worden omgezet in tyrosine (via hydroxylatie)–> fenylketonen ontstaan–> zijn toxisch voor hersenen
- Fenylketonen kan je terugvinden in urine, plasma en andere lichaamsvloeistoffen
- Door tekort aan tyrosine is er gebrek aan synthese neurotransmitters–> neuro symptomen (epilepsie, mentale retardatie, microcefalie, achteruitgang, spasticiteit en hypopigm)
- Door invloed op melatonine-metabolisme zijn kids witter en blonder
- Beh: fenylalanine-arm dieet icm tyrosine suppletie–> zo min mogelijk ophoping fenylpyruvaat zuur en juist wel voldoende tyrosine
- Screening in hielprik
ziekte van zellweger
- waarddoor ontstaat dit
- hoe ontstaan klachten
- welke klachten: 10
- prognose
Ziekte van Zellweger:
- als de peroxisomen het niet goed doen of er gebrek aan is–> ZLKVZ stapelen–> Zellweger:
- te kort peroxisomen in de cellen–> progressieve spirezwakte, epilepsie, niercysten, atrofische oogzenuwen, hepatomegalie, skeletafw, retinitis pigmentosa, doofheid en hersenaanleg stoornissen en een breed voorhoofd
- vooral neuro dus,
- worden niet >2jr
Siaalzuur stapelingsziekte:
- wat stapelt zich op en proces hiervan
- 3 gevolgeen
- symp oorzaak
Siaalzuur stapelingsziekte:
- lysosomale stapelingsziekte door gebrek aan sialidase–> oligo-saccharide siaalzuur kan niet worden omgezet tot siaalzuur–> is hydrofiele suiker dus houdt veel water vast in de organellen–> stapeling gezwollen vacuoles–> cel kan niet meer goed functioneren
- o.a. zwelling in glomeruli nier, hepatocyten en zweetklieren
- Symp: deels gevolg van stapeling progressieve ziekte, orgaan gaat steeds kapotter
- Normaal ook transport siaalzuur naar EC maar door transport defect stapeling in cel
Mucopolysaccharidosen I t/m IX:
- wat gebeurt hier
- kenmerken: 8
- MPS 1: naam, wat gaat er fout en gevolg hiervan, 10 kenmerken
- MPS 6: naam, wat gaat er fout en gevolg hiervan, 4 kenmerken
Mucopolysaccharidosen I t/m IX:
- stapeling LC suikers in versch organen
- Uiterlijke dysmorfie, overbeharing, macrocefalie, groeistoornis, skeletafw, organomegalie, verandering uiterlijk in tijd en neuro afw
- MPS1: ziekte van Hurler-Scheie: eiwit a-L-iduronidase ontbreekt–> GAG’s niet afgebroken–> MPS stapelen–>
- - - knik in ontwikk, vatbaar voor infecties, hoorbare AH, carpaal tunnel syndroom, waterhoofd, problemen met zien en horen, verkromming WK, problemen hartkleppen en problemen longen (sneller buiten adem)
- MPS6: ziekte van Maroteaux-Lamy: MPS (lange keten eiwitten en suikers) kan niet worden verwerkt, geeft normaal stevigheid aan BW, KB en bloedvaten en zijn onderdeel van het hoornvlies normaal GAG’s continu opnieuw prod en oude GAG’s worden door het lichaam afgebroken MPS6 probleem bij afbraak–>
- - - klein gestalte, grove gelaatstrekken, verstijving gewrichten, AH-problemen en nog meer
waardoor ontstaan veel enzym en co-factor deficienties
Veel enzym en co-factor defi’s ontstaan door BH4-synthese defecten (tetrahyfrobiopterine defi)–> phenylalanine niet omgeezet naar tyrosine
tyrosine = 1 vd voorlopers v neuro-transmitters zoals dopamine en (nor)epinefrine–> neuro klachten, vergelijkbaar met PKU
waarop wijst Weigering voedsel
belangrijk bij kids vs volwassenen
Weigering voedsel: kan wijzen op stof waar kids niet goed tegen kunnen, zoals ei
Knik in ontwikkeling bij kids heel belangrijk en bij volwassenen achteruitgang bep functies
opvallende kenmerken stofwisselingsziekten: 5
Stofwisselingsziekten kunnen icm ongewone geuren:
- rotte vis: trimethylaminurie
- Muf/ muis: PKU
- ahornsiroop: maple syrup urine disease (MSUD
- Zweetvoeten: isovaleriaanacidurie kool
- verzuurde boter: tyrosinemie type 1
MCADD
- wat is hier aan de hand
- waar zie je dit (diag)
- beh
MCADD:
- vetzuren van 6-10 koolstofmoleculen worden niet afgebroken,
- bij periode van vasten (waarbij er geen glucose is) wordt energie gehaald uit VZ en glycogeen.
- Kids hebben kleine glycogeenvoorraad–> snel afh van de afbraak van VZ, als deze niet kunnen worden afgebroken kan het kind geen energie prod–> laag glucose in bloed en afw ketonlichamen in urine
- Bij urine stofwisselings-OZ grote uitscheiding middellange keten vetzuren
- Beh: voldoende eten om te voorkomen dat kind afh wordt van VZ en glycogeen
Glutaar acidurie type 1:
- diag ,
- ernst schade
- hoe preventie
Glutaar acidurie type 1:
- diag MRI,
- schade irreversibel,
- preventie door voorkomen koorts
MSD
- mutatie waarin en gevolg hiervan
- wat tast het aan: 2
- waarbij betrokkeen
- waarvoor is deze mutatie belangrijk
MSD: multipele sulfatase defi:
- tast hersenen en huid aan met mutatie in SUMF1,
- is betrokken bij post-translationele processing van alle sulfatasen in het ER,
- als SUMF1 niet goed werkt–> enzymen niet goed actief,
- aanwezigheid deze mutatie is belangrijk bij erfelijkheidsadvies
deficientie enzymen
Bij defi van mulitipele enzymen hoeven er niet multipele gendefecten te zijn: gebrek aan 1 vitamine of cofactor kan meerdere enzymen werken niet of gendefect in een gemeenschappelijke biosynthesestap voor meerdere enzymen
menkes
- oorzaak
- klachten
Menkes:
- multipele enzymdefi–> spierslapte, epilepsie en verlies oogcontact vanaf 3mnd, hyperlaxiteit huid en gewrichten en afwijkende haargroei (staaldraadjes, ruwe korte hareen, pilli torti (= kinky hair)), XR, draagsters hebben milde of geen klachten
- Mutatie in ATP7A koper transporter gen: verantwoordeelijk voor transport van koper over celmmebraan en naar golgi–> koper hoger in cytoplasma en laag in bloed en golgi,
- veel enzymen in golgi zijn afh van koper–> functioneel defect in deze enzymen
HPRT-deficiëntie;
- wat zie je
- verschil kids vs volwassenen
- bij wie zie je dit vooral
oranje urinezuurkristallen in de urine–> ziekte van Lesch-Nyhan bij kids
en bij volw jicht urinezuursynthese afw
Lesch-Nyhan: neuro aandoening met mentale retardatie en grote neuro bewegingsstoornissen, is niet behandelbaar,
zie je vooral bij jongens want is X-linked
Hielprikscreening: waarvoor, wat test het vooral en waarom
Counseling van pt vóór de zwangerschap: waarom en wat test je
Erfelijkheidsadvies voor pt: waarom
Hielprikscreening: neonatale screening op behandelbare aandoeninngen, test m.n. AR aandoeningen ivm herhalingsrisico voor een volgend kind
Counseling van pt vóór de zwangerschap voor niet-patiënten (bij hoger risico), testen op dragerschap van 50 onbehandelbare genetische metabole ziekten
Erfelijkheidsadvies voor pt: veel pt krijgen zelf ook kids, de metabole ziekte kan effect hebben op het metabolisme van de foetus
wanneer aan stofwisselingsziekte deenken
bevindingen bij LO: afkoerting
x-gebonden meetabole ziekteen:
- geen symp bij draagsters: 5
- soms symp bij draagsters: 4
hydrops foetalis
overervingspatronen metabole ziekten
- 2 en leg ze uit
alkaptonurie
AR,
donkere verkleuring urine door hymogentisinezuur doordat de stof die zich stapelt bij oxygenatie bruin verkleurt
3 typen beloop
in welke organen klachten bij metabole ziekten en waardoor
diagnose erfelijke stofwisselingsziekte
5 voorbeelden therapie een bij welke ziekten doe je dit
