Inngangur að geðhjúkrun - 9.11 Flashcards
Hversu margir finna fyrir geðrænum vandamálum á lífsleiðinni?
1/4
Hversu mörg % fólks glímir við geðraskanir?
2,7%
Hversu margir fá ekki viðhlítandi þjónustu við geðröskunum?
75% á heimsvísu, sérstaklega í fátækari löndum heims.
Hvað er ein af algengasta ástæða örorku í heiminum?
Geðraskanir er ein af algegnustu ástæðum örorku í heiminum og ásamt stoðkerfisröskunum eru það algengasta orsök örorku á íslandi
Fólk með alvarlegar geðraskanir hefur umtalsvert styttri lífslíkur en aðrir rétt eða rangt?
Rétt
Hvaða raskanir eru algengustu geðraskanirnar?
Þunglyndis- og kvíðaraskanir eru meðal algengustu geðraskana og geta verið frá vægum upp í alvarleg stig
Hvort er þunglyndis og kvíðaraskanir algengari hjá körlum eða konum?
Þunglyndi og kvíðaraskanir eru tvisvar sinnum algengari meðal kvenna en karla
Hversu margir telja sig upplifa streitu í daglegu lífi meðal íslendinga?
Um fjórðungur íslendinga telur sig oft eða mjög oft upplifa streitu í daglegu lífi. Fólk undir 35 ára upplifir mestu streituna þ.e. 30% karla og 37% kvenna upplifa oft eða mjög oft streitu í daglegu lífi
Yngra fólk og þeir sem hafa styttri skólagöngu meta andlega líðan sína lakari en aðrir rétt eða rangt?
Rétt
Hver er skilgreining alþjóðaheilbrigðismálastofnunar á geðheilbrigði?
Góð geðheilsa lýsir sér þannig að viðkomandi býr yfir vellíðan, er fær um að nýta hæfileika sína, takast á við daglegt álag, ná árangri í starfi eða námi og gefur frá sér til samfélagsins
Hvað er geðheilbrigði samkvæmt Jahoda?
- Jákvætt sjálfsviðhorf ( sátt við sjálfan okkur, örugg sjálfsmyynd, gerum okkur raunhæfamynd af okkur)
- Eðlilegur þroskaferill, sjálfsbirting og þrautsegja (leysum þroskaverkefni okkar á þeim tíma sem þau birtast)
- Heilleiki
- Sjálfsstjórn ( fær um að taka ábyrgð á eigin gjörðum en höfum jafnvægi að vera háð. öðrum og vera sjálfsæð, fær um að viðurkenna sjálfstjórn og frelsi annara)
- Raunveruleikaskynjun
- Val á umhverfisaðstæðum (tökumst á við verkefni sem bíða okkar)
Hver eru stig fyrirbyggjandi aðgerða sakvæmt Caplan?
Fyrsta stigs fyrirbygging – primary prevention
- Miðar að því að við vinnum á samfélagslegum grunni, vakandi fyrir áhættuþáttum og tökumst á við þá
Annars stigs fyrirbygging – secondary prevention
- Þegar fyrstu einkenni eru komin fram og við reynum að ná jafnvægi og koma í veg fyrir fylgikvilla
Þriðja stigs fyrirbygging – tertiary prevention
- Orðið veikt, stuðla að endurhæfingu og bata og vinna með fylgikvilla
Fyrsta stigs fyrirbygging skiptist í þrennt í hvað skiptist hún ?
Almenn (universal) fyrsta stigs fyrirbygging
- Hún beinist að samfélaginu í heild eða hópum án tilitis til sérstakra áhættuþátta, almenn fræðsla í skólum, fræðsla um bílbelti t.d.
Sértæk (selective) fyrsta stigs fyrirbygging?
- Hún beinist að hópum eða einstaklingum sem eru í sérstakri áhætti eins og t.d. fólk sem hefur lent í sameiginlegri lífreynslu
Sérhæfð (indicated) fyrsta stigs fyrirbygging?
- Beinist að einstaklingum í mikilli áhættu eða með byrjunareinkenni geðræns vanda ( vinna með fólki sem er með væg byrjunareinkenni og það er verði að vinna með minni hópum til að koma í veg fyrir að einkennin haldi áfram)
Megin tilgangur geðræktar er að efla færni einstaklingsins til að?
- Takast á við og leysa þroskaverkefnin sín - að dafna og þroskast
- Öðlast sjálfsvirðingu,styrkja eigið getumat, vellíðan og vera virkur þátttakandi í samfélaginu
- Takst á við álag og mótlæti með þrautseigju- efla þrausegju og þol með viðhorfi og trú á færni
Hvað er streita?
Einstaklingur upplifir streitu þegar hann skynjar að hann getur ekki, á árangursríkan hátt, tekist á við kröfur sem gerðar eru til hans eða þætti sem ógna velferð hans (einstaklingsbundið)
Hvað er álag?
Í hæfilegu álagi felst hvatning til að takast á við hlutina en aftur á móti breytist álagið við streitu þegar einstaklingurinn skynjar að hann sé ekki fær um að ráða við aðstæðurnar
Hver eru hugræn einkenni streitu og viðbrögð við streituvöldum
Hugræn eru t.d. sjálfvirkar hugsanir og síhugsnir/ofhugsanir eins og ,,ég ræð ekki við þetta, þetta er alltof mikið, ég á svo erfitt með að muna “
Hver eru tilfinningarleg og líkamleg einkenni streitu og viðbrögð við streituvöldum
Tilfinningarleg eru eins og kvíðaeinkenni og dapurleiki
Líkamlega eru þá þetta ,fight og flight” viðbragð
Hvað er atferlisleg (hegðun) (einkenni streitu og viðbrögð við streituvöldum)?
- Sumir daga sig í hlé meðan aðrir verða órólegir, svefntruflanir
Hvað eru bjargráð við streitu?
Hugrænar eða atferlislegar aðferðir einstaklings til að takast á við innri eða ytri streituvalda sem hann álítur að reyni á eða séu umfram getu hans til að ráða við. Þetta eru ráð sem einstaklingur grípur til þegar hann þarf að takast á við álag eða aðstæður sem eru streituvekjandi
Hver eru lausna/vandamálamiðuð bjargráð við streitu?
missum t.d vinnunan, við finnum þá nýja vinnu
Hver eru skammtíma bjargárð vegna streitu
eitthvað sem við notum á stundinni eins og ræktin eða drykkja
Hvað eru tilfinningamiðuð bjargráð við streitu
Þegar við tökumst á við tilfinningar samhliða því sem við erum að leysa eins og kvíði
Hvernig er streituferlið?
Mat á streituvaldi getur verið bæði meðvitað og ómeðvitað
Verðum fyrir einhverskonar áreitum innri/ytri, metum hvort það er meðvitað eða ómeðvitað og hvað er að valda okkur streitu eða er þetta gaman og skemmtilegt, metum síðan færni til að takast á við það sem við stöndum frammi fyrir, venjulega koma fram þegar við erum að takast á við svona þá finnum við fyrir hugrænum/líkamlegum/tilfninningum/athöfnum okkar, skoðum aðlögunarleiðir, eitthvað sem getur gerst á sek/mín getur verið ferli, ferli sem við vinnum með hjá okkur sjálfum eða vinnum með skjólstæðgum.
Hvernig þróast kreppa?
- Kvíðinn hvetur einstaklinginn til að nota sínar fyrri aðlögunarleiðir/bjargráð
- Einstaklingurinn verður enn kvíðnari þar sem aðlögunarleiðirnar/bjargráðin gagnast ekki sem skyldi
- Einstaklingurinn reynir nýjar aðlögunarleiðir/bjargráð til að takst á við ógninga eða endurskilgreinir hana
- Kvíðinn magnast og getur valdið frekari sálrænum truflunum
Hvað þýðir það að fólk sé í kreppu?
Geta veirð þroskakreppur, áfallakreppur og aðstæðnakreppur, þær geta farið saman og þær geta komið snögglega/hægt það sem er eitt af grunn atriðum er að þegar einstkalingurinn er talin í kreppu þá er hann í aðlögunarkreppu, finnur sér ekki á ákveðnum tímapunkti leiðir til að takast á við kreppuna og hún vex og hann þarf annaðhvort sjálfur með aðstoð vina eða fagfólks að finna sér nýjar leiðir eða viðhorf að takast á við hlutina. Í kreppu eru tækifæri, ef hún leysist farsælega þá eflumst við og við þróum með okkur betra viðnám og fleiri bjargráð
Hvaða þættir geta haft áhrif á kreppumyndun?
- Viðhorf einstaklingsins til kreppuvandans (kannski gerðist eitthvða sem er ógnandi við líf hans)
- Stuðningur sem stendur til boða
- Aðlögunarleiðir/bjargráð sem viðkomandi hefur yfir að ráða
Kreppumeðferð fyrir einstaklinga beinist að því að?
- Tjá tilfinningar (catharasis)
- Skýra samhengi milli atburða (clarification)
- Stuðla að jákvæðum viðhorfum (suggestion)
- Styrkja jákvætt atferli (reinforcement of behavior)
- Efla sjálfstraust (raising self-esteem)
- Kanna mismunandi lausnir (exploration of solutions)
Hvað er áfallastreituröskun?
- Kvíðaröskun sem verður í kjölfar áfalls
- Helstu einkennin eru endurupplifun atburða, flótti/hindrun og ofuráverkni
Til að koma í veg fyrir áfallastreituröskuna er veitt?
- Sálræn skyndihjálp eins fljótt og hægt er
- Sálræn úrvinnsla
Hverjar eru áherslunar í bráðakreppu?
- Endurvekja öryggiskennd
- Veita upplýsingar
- Leiðrétta misskilning
- Styðja við árangursríkar aðlögunarleiðir
- Tryggja stuðning
