Geðsjúkdómafræði - 10.11 Flashcards
Hvað eru geðsjúkdómar?
- Raskanir/sjúkdómar í heila með áhrif á hugann og meðvitundina en ekki “líkamann”. Þeir valda truflun á hegðun, hugsun, tilfinningum og skynjun.
Hvað eru geðlækningar?
- Sérgrein innan læknisfræðinnar rannsóknir á greining/meðferð/forvarnir geðsjúkdóma
Hvernig flokkum við geðsjúkdóma?
Notum tvö aðalflokkunarkeri
- ICD-10 (international classification of diseases) þetta er notað á íslandi
- DSM-V (diagnostic and statistical manual of mental disorder) þetta er notað í usa
Hvernig flokkum við geðsjúkdóma í ICD
- F0* Vefrænir (alzheimers)
- F1* Tengdir vímuefnaneyslu (áfengissýki)
- F2* Geðrofssjúkdómar (geðklofi)
- F3* Lyndisraskanir (alvarlegt þunglyndi, geðhvörf)
- F4* Hugraskanir, streitutengdar og líkömunar (kvíðasjúkdómar)
- F5* Atferlisheilkenni tengd lífeðlisfræðilegum truflunum og líkamlegum þáttum (átraskanir, svefnraskanir, kynlífserfiðleikar)
- F6* Persónuleikaraskanir
- F7* Þroskahefting
- F8* Raskanir á sálarþroska (einhverfa, raskanir á námshæfni)
- F9* Atferlis og geðbrigðaraskanir barna/unglinga
Hvernig greinum við geðsjúkdóma?
- Það er ekki komin tækni sem að greinir geðsjúkdóma þannig sjúkdómsflokkar byggjast á einkennum
- Greiningin byggist á sögu, geðskoðun, líkamlegri skoðun.
- Gerum stundum líka myndrannsóknir til að útiloka aðra sjúkdóma
Hvaða þættir geta aukið áhættu á að nýburi fái geðraskanir?
- Erfðir
- Skaði á meðgöngu, t.d. það eru tengsl milli geðklofa og inflúensu á meðgöngu
- Skaði í fæðingu,
Hvaða þættir geta aukið áhættu á að ungabarn/barn fái geðraskanir?
- Seinkaður þroski
- Hegðunarvandamál
- Skert félagleg tengsl
- Vanræskla foreldra þetta hefur t.d. mikil áhrif á hvernig persónuleikinn okkar verður
- Misnotkun: líkamleg og kynferðisleg
Hver eru einkenni geðsjúkóma?
Þeir verður truflun á þessu
o Geðslagi
o Skynjun
o Hugsun
o Hreyfingum
o Minni
o Áttun
o Athygli og einbeitingu
o Innsæi
Hvað er geðslag/mood?
Hvernig manni líður ( í geði)
- Ertu dapur
- Ertu kvíðinn, reiður
- Örlyndi t.d.
Hvað er geðbrigði/affect?
Eitthvað sem við sjáum utan á fólki eins og
- Tjáning tilfiininga: tilfinningar/skap eins og þær birtast utan frá séð
- Svo er hægt að skoða t.d. hvort að tilfinningar eru í samræmi við það sem er að gerast í huga sjúklings eins og dæmi um óeðlilegt geðbrigði er að hlægja meðan einstaklingur segir frá því að honum líður illa
Hvað er skynjun?
- Hvernig við upplifum þau áreiti sem skynfærin okkar nema eins og sjón, heyrn, lykt, bragð og snertiskyn
Hvað er ofskynjun?
Skynareiti sem er ekki til staðar. Heilinn býr það til
- Þetta er eitthvað sem enginn annar sér eða heyrir og það er t.d. algengast að heyra einhverskonar raddir
- Heilinn vinnur úr þessum upplýsingum eins og þær séu raunverulegar og eru þær því mjög raunverulegar fyrir viðkomandi
Hvað er ofurnæmi?
Öll skynfæri einstkalinga verða næmari eins og allt verður bjartara, litir dýpka og fl.
Hver er algengasa ofskynjunin?
Heyrnaofskynjun
Hvað er heyrnaofskynjun?
- Rödd/raddir sem tala er algengast
- Fólk heyrir hugsanir sagðar upphátt
- Heyra tvær eða fleiri raddir tala um sig í þriðju persónu (yfirleitt neikvæðar og tala einstakling niður)
- Raddir sem lýsa því sem sjúklingur er að gera
- Þeir einstaklingar sem heyra svona eru oft kallaðir ógeðslegum nöfnum, sagt þeim að drepa sig og fl.
- Þetta getur verið stöðugt tal eða bara stundum og getur verið mjög truflandi
Hvað eru hugsanartruflanir?
Eitthvað sem að er erfitt að átta sig á nema maður hitti einhvern sem er svona, þetta kemur fram í tali fólks þannig truflun á flæði hugsana og tengslum þannig að flæðið getur verið aukið eða minnkað, fólkið er mjög upptekið af einhverju ákveðnu smá svona þráhyggja um ákveðna hluti sem að trufla hugsunina.
Dæmi um hugsanatruflanir (truflun á flæði hugsanana) ?
- Oft aukið flæði og þá er aukinn talþrýstingur. Fólk bara talar í belg og biðu á erfitt með að fylgja husunum og tali
- Minnkað flæði er t.d. þá er fólk bara að segja mjög lítitð
Dæmi um hugsanatruflanir (truflun husanartengslum) ?
-Þetta er eins og hugarflug þegar einstaklingur veður úr einu í annað sem þó tengist
- Hugun miðar ekki að settu marki
- Óljós hugsanartengsl
- Óskiljanleg hugsun
- Orðaval, notkun orða, nýyrði og fl
Innihald huganana skiptist oft í tvennt þráhyggju og áráttu hvað er það ?
Þráhyggja: síendurteknar óþæginlegar hugsanir og/eða hvatir sem skjóta upp kollinum og er erfitt að bæla –> þetta veldur kvíða. Fólk veit að þetta eru hans eigin hugsanir og þær eru órökréttar og fólk vill ekki gera þetta
Árátta: Þetta er mjög áleitin þörf fyrir að gera eitthvað ákveðið sem erfitt er að gera ekki –> þetta slær tímabundið á kvíðann
Hvaða ranghugmyndir geta verið um hugsanir
- Hugsanalestur → ég get lesið hugsanir annarra
- Hugsanastuldur → mér finnst einhver hafa rænt hugsunum mínum úr hausnum á mér
- Hugsanaísetning → einhver hefur sett sínar hugsanir inn í hausinn á mér, þetta eru ekki mínar hugsanir
- Hugsanir á ákveðnum stað í höfðinu
- Útvörpun hugsana → mér finnst eins og allir geti heyrt hugsanir mínar
Hvernig framkvæmum við geðskoðun?
Útlit og hegðun
- Almennt útlit, svipbrigði, hreyfingar, viðmót
Tal
- Hraði, flæði, samfella
Geðslag
Hugsun
- Helsta, þráhyggja-árátta, ranghugmyndir, sjálfsvígshugsanir, hugsanir um að skaða aðra
Skynjun
- Rangskynjun, ofskynjun
Vitræn geta
- Áttun, athygli og einbeiting, minni, greind
Innsæi (og dómgreind)
Hvaða skalar og próf eru notuð við greiningu?
Greiningarpróf:
o MINI
Matsskalar:
o MMSE, MADRS, BECKS, DASS
Taugasálfræðileg próf
