Hjúrkun einstaklinga með vímuefnavanda- 11.11

Question 1

Hvenær var SÁÁ stofnað ?

Answer 1

1977

Question 2

Hvað er alkahólismi?

Answer 2

• Langvinnur geðsjúkdómur sem dregur fólk til dauða ef ekkert er gert. Mikiævægt að muna að þetta er krónsíkt vandamál og birtingarmyndin er neyslan, föll, skapgerðarbrestir osfrv.

Question 3

Hvaða vímuefni veldur mestum skaða?

Answer 3

• Afengi veldur mestum skaða
• Næst Heróin
• Næst crack
• Minnst Sveppir

Question 4

hvað segja rannsóknir um skaðsemi vímuefna?

Answer 4

• Lífeðslislega háð. Maður verður háður, frákvörf
• Sálrænt háð. Líðan sem maður er að blokka eða aftengjast eða finna til.
  -Félaglega háð.

Question 5

Hvað segir kerfakenningin okkur?

Answer 5

Kerfakenningin: útskýrir það að við erum í miðjunni. Síðan er nærumhefi (heimili, skóli, nánasta fjölla), næst er heimili skói en meira svona stóra umhverfið ekki hvernig við stöndum okkur heldur hvaða leiðbeiningar við fáum úr kerfinu. Næst er samfélagsmiðlar. Mannneskjan tengist því sem er í kringum hana.

Question 6

Hvernig er samfella vímuefnanokunar

Answer 6

• Sækjast alltaf í tilfininguna sem kom við fyrsta skiptið, verða lífeðslifræðilegar breytingar og fara að mynda þol
• Mikilvægt að vita hvaða vímuefni er verið að nota og hvernig er besta að vinna með þau í fráhvorfum

Question 7

HVernig er þetta eftir fyrstu vímuefnanotkunina?

Answer 7

1. Þú smakkar -annað hvort færðu engin áhrif eða óþæginleg og hættir eða þú færð góða reynslu og aukar notkun
2. Ef þú hættir ekki þá aðalagst líkaminn þú myndar þol og verður háður og það hefur áhrif á þig líkamlega og sálarlega

Question 8

Hvernig virkar Mesolimbic dopamine pathway ,,verðlaunabrautin“

Answer 8

• Nog af boðefnum þannig maðr þarf að búa til fleiri móttakara, nota sama skammt síðan en núna eru fleiri móttakarar þannig finn ekki sömu áhrif og on og on.
• Verkjastilling verður léleg því það eru fordómar fyrir vímuefnanotkun en manneskjan er með mun hærri þröskuld fyrir lyfjum
• Þarf að huga að lyfjum sem einstaklingurinn var að nota til að vita hvaða boðefni eru til staðar til að nota viðeigiandi fráhvarsmeðferð

Question 9

Óheilbrigt notkunarmunstur sem einkennist af einu eða fleira af eftirtöldu s.l. 12 mánuði:

Answer 9

o Skyldur ekki uppfylltar vegna notkunar
o Endurtekin notkun þrátt fyrir augljósleg líkamleg vandamál
o Kemst endurtekið í kast við lögin í tengslum við notkun
o Notkun heldur áfram þrátt fyrir vandamál í einkalífinu eða félagsleg vandamál sem tengjast notkun

Question 10

Slævandi – áfengi og benzodiazepin hver eru einkenni notkunar og ofskammts?

Answer 10

Einkenni notkunar
o ↓ hugarástand, vitsmunir, athygli, einbeiting, dómgreind, minni, tilfinningar –
o Skynhreyfiminnkun ↑viðbragðstími, trufluð samhæfing (auga-hönd), óreglulegar hreyfingar, augntin,
o ↓ REM svefn
Einkenni ofskammts
o meðvitundarleysi, dá, öndunarslæving, dauði

Question 11

Hver eru einkenni alvarlega áfengisfráhvarfa?

Answer 11

• Fráhvarfseinkanni 6-24 klst/24-36 kls/
  -Krampar 8-24 klst/24 klst= flog, í kviðnum eða nokkur á 1-6 klst
• skynvilluástand ca 48 klst getur varað í allt að 2-14 daga: heyrnar, sjónrænar,skerikyns, ofskynjanoi ekki óáttun
• Felirium tremens 2-5 dagar getur varrað í 2-3 daga: neyðartilfelli, óáttaður

Question 12

Hvað er CIWA- AR

Answer 12

• Áreiðanlegur og réttmætur skali til að meta áfengisfráhvörf
• 10 atriði sem meta fráhvarfseinkenni
• Tekur max 5 mín
• Ógleði/uppköst, sviti, pirringur, höfuðverkur, kvíði, skjálfti, ofskynjanir, snertiskyn, heyrnarofskynjanir, áttun
• Fráhvörf róandi lyfja koma stundum ekki fyrr en eftir 3 daga á meðan fráhvörf áfengis kemur mjög fljótt. Keyrum upp skammtana við áfengisfráhvörfum.

Question 13

Áfengi og Benzodiazepin – fráhvarsmeðferð

Answer 13

Risolid
* 50mg x 4, 35mg x4, 25mg x 4, 15mg x4
* Mest fyrstu 2-3 daga (áfengi), trappað hratt niður
* Oft aðeins minni skammtar (bensó), löng niðurtröppun

Lyf fyrir svefn
* Truxal (30-50mg), phenergan (25-75mg), nozinan (10-50mg)

Question 14

B VÍTAMÍN SKORTUR (THÍAMÍN) hvað gerist

Answer 14

• Úttaugabólga
• Rýrnun á litlaheila
• Wernicke´s encephalopathy, Skjálgur, Augnsláttur, Máttleysi í fótum, Stundum sljóvguð meðvitund
• Korsakoff heilkennið, Minnisleysi á nýja atburði, skáldar í eyðurnar
• Alkohol dementia

Question 15

Örvandi amferamín, kókaín og E einkenni notkunar

Answer 15

o ↑ orka, ↑ tal, uppnám, ofvirkni, pirringur, mikilfengleiki
o þyngdartað, svefnleysi, ↑blþr og púls,

Question 16

Örvandi amferamín, kókaín og E of stórir skammtar

Answer 16

• þvoglumæltur, hratt og ruglinngslegt tal,gnísta tönnum,

Question 17

Örvandi amferamín, kókaín og E eitrunarpsychosa

Answer 17

o Ofsóknarranghugmyndir, hljóð, sjón eða snertiskyns ofskynjanir, mjög óstöðugt hugarástand

Question 18

Örvandi amferamín, kókaín og E frahvarfseinkenni í bráðafasa?

Answer 18

• Þunglyndi, þreyta, sjálfsvígshugsanir Annars
• Mildari þunglyndiseinkenni, kvíði, aðgerðarleysi, svefntruflanir, ↑ matarlyst,

Question 19

Örvandi amferamín, kókaín og E fráhvarfslyfjameðferð

Answer 19

Largactil
* 25-50mg x4,
Seroquel
* 25-50mg x3, erum að hætta að nota það
Librium
* 25mg x4, 15mgx4,
Lyf fyrir svefn: truxal, phenergan, atarax
– Notum ekki bensólyf í þetta því það róar bara mannekjsuna
– Notum geðrofslyf í lægri skömmtum hjálpar oft miklu betur en bensólyf.

Question 20

Ópíöt – heróín, morfín, kódin osfrv. einkenni notkunar

Answer 20

o Alsæla, slökun, laus frá verkjum, “dotta”, skert dómgreind, syfja, litlir augasteinar, ógleði, hægðartregða, þvoglumælgi, öndurnarslæving

Question 21

Ópíöt – heróín, morfín, kódin osfrv. Fráhvarfseinkenni í bráðafasa

Answer 21

• Fíkn, táraframleiðsa, nefrennsli (12-72 klst)
• Svefntruflanir, útvíkkaðir augasteinar, lystarleysi, pirringur, skjálfti, máttleysi, ógleði, uppköst, niðurgangur, hrollur, hiti, taugakippir, roðna, magaverkur
• Eins og mjög slæm flensa

Question 22

Ópíöt – heróín, morfín, kódin osfrv. Fráhvarfseinkenni áframhaldandi

Answer 22

• Ofurnæmni fyrir áreiti á skynfæri, skekkja í skynjun, vöðvaverkir, taugakippir/skjálfti, höfuðverkur, svefntruflanir, orkuleysi

Question 23

Ópíöt – heróín, morfín, kódin osfrv. Fráhvarslyfjameferð

Answer 23

– Suboxon
– Í því er naloxon, minni hætta á öndunarbælingu ef við myndum setja það fyrr
– Metadon

Question 24

Kannabis einkenni notkunnar

Answer 24

o Breytt meðvitundarástand, minni hömlur, rauð augu, munnþurrkur, aukin matarlyst, hækkaður púls, minnkuð viðbrögð

Question 25

Kannabis einkenni ofskammts

Answer 25

o Psychosa vegna eitrunar

Question 26

Kannabis fráhvarfseinkenni

Answer 26

o Pirringur, aukin munnvatnsframleiðsla,eirðarleysi, kvíði,
o Svefntruflanir (varir lengur en nokkra daga)

Question 27

Kannabis fráhvarslyfjameðferð

Answer 27

o Largactil
* 25-50mg x4
o Lyf fyrir svefn
* Truxal, phenergan, atarax

Question 28

HVER ERU ÁHRIF VÍMUEFNA Á SVEFN?

Answer 28

• Vímuefni hafa mikil áhrif á gæði svefn. Áfengi hefur mjög fyrirsjáanleg áhrif á REM svefn, þannig eftir gott djamm þó maður sofi lengi þá er gæðin mjög lítil, verður ekkert restore.

Question 29

AFEITRUN hvað felst í því

Answer 29

• Þekkja ofnneysluáhrif og fráhvarfseinkenni mismunandi vímuefna
• Markmiðið er að sjúklingurinn nái líkamlegu jafnvægi
• Lyfjagjöf miðar að því að „trappa“ sjúklinginn niður og fyrirbyggja alvarleg fráhvarfseinkenni, s.s. krampa.
• Fylgjast með lífsmörkum
• Vinna með áhugahvöt (motivation)
• Skapa rólegt og hlýlegt umhverfi.
• Mikilvægt að auka von um bata og trú á eigin getu

Question 30

Á HVERJU BYGGIR HJÚKRUN AFEITRUN/MEÐFERÐ?

Answer 30

• Sjálfsskoðun hjfr. mtt fíknisjúkd og meðferð
• Næra trú og von
• Rækta/þroska næmni gagnvart sjálfum sér og öðrum
• Góðu meðferðasambandi (traust og virðing)
• Viðurkenna og orða jákvæðar og neikvæðar tilfinningar

Question 31

MEÐFERÐ: TVÆR MEGIN STEFNUR hverjar eru þær?

Answer 31

„Hefðbundin“ vímuefnameðferð
– gengur út frá að fíkn sé meðfæddur ólæknandi sjúkdómur.
– Styðst við 12 reynsluspor AA-samtakanna

„Sálræn“ meðferð
– Gengur út frá því að sálrænir erfiðleikar og/eða “hugsanavillur” séuorsök fíknar
– meðferðin gengu út á að komast yfir þá erfiðleika
– hugræn atferlismeðferð hefur sýnt góðan árangur.

Question 32

Eftir afeitrun meðferð

Answer 32

o Inniliggjandi
o Göngudeild (afeitrun getur farið fram hér líka)
o Inniliggjandi + göngudeild
o Í nánasta umhverfi þátttakanda
o HAM, áhugahvetjandi samtal
o Trú, AA, NA

Question 33

HVer er mikilvægi greiningar tvíþátta sjúkdóms

Answer 33

o Oft er erfitt að greina á milli afleiðingar fíknar og annarra geðsjúkdóma
o Að greina ekki önnur geðræn vandamál meðal fíkla veldur því að þeir fá ekki viðeigandi meðferð og batahorfur minnka
o Að greina ekki vímuefnavanda meðal geðsjúkra veldur því að geðmeðferð skilar ekki viðeigandi árangri

Question 34

ER fíkn fjölskyldusjúkdómur?

Answer 34

Já, öll fjölskyldan þjáist
-Meðvirkni (co-dependency)
- Orðið co-dependency er dregið af þeirri hugmynd að aðstandadninn sé háður notandanum á svipaðan hátt og notandinn er háður vímuefninu T.d. maki, barn, foreldri, systikini, fullorðið barn notanda, samstarfsfólk o.s.frv.

Question 35

Þarf að hjúkra aðstandendum?

Answer 35

o Mikilvægt að gera sér grein fyrir að framkoma aðstandenda stjórnast oftast af væntumþykju
o Forðast að ásaka
o Aðstandendur eru ábyrgir fyrir eigin gerðum, en ekki vímuefnanotkun einstaklingsins
o Hjálpa þarf aðstandendum að vinna að eigin hag í stað þess að reyna að stjórna vímuefnanotkun einstaklingsins
o Hjálpa þarf aðstandandanum að nýta sér þá aðstoð sem er í boði
o Flestir aðstandendur finna fyrir skömm og reiði
o Aðstandendur eru oft börn vímuefnanotenda

Question 36

Hvað er skaðaminnkun?

Answer 36

o „Heildræn nálgun inngripa og aðstoðar sem byggir á lögum og reglugerðum og hafa það í forgrunni að draga úr neikvæðum heilsufarslegum, félagslegum og efnahagslegum afleiðingum vímuefna á notendur, fjölskyldur þeirra og samfélög“
o Leggur áherslu á að fyrirbyggja skaða og áhættu fremur en að fyrirbyggja sjálfa notkunina
o Er viðbót við þau meðferðarúrræði sem eru til staðar í samfélaginu

Question 37

Hvað segir who um skaðaminnkun?

Answer 37

• WHO leggur áherslu á alhliða og ítarlega innleiðingu skaðaminnkandi inngripa og nálgana, bæði í samfélaginu og í fangelsum
• Viðbót en EKKI samkeppni við forvarnir og meðferð

Question 38

Hvert er grunvallaratiri skaðaminnkunar

Answer 38

o Er hliðholl lýðheilsusjónarmiðum og mannréttindum
o Viðurkennir að fólk notar vímugjafa
o Á hverjum tímapunkti eru einstaklingar sem geta ekki eða vilja ekki hætta notkun
o Býður upp á val fyrir þá sem nota vímuefni um leiðir sem draga úr skaða sem notkunin veldur þeim og öðrum

Question 39

Aðalmarkmið skaðaminnkandi inngripa er að:

Answer 39

o Að halda fólki á lífi
o Að koma í veg fyrir óafturkræfan skaða
o Að auka lífsgæði og heilsufar fólks

Question 40

Afhverju nálaskiptaþjónusta (frú ragnheiður)

Answer 40

o Aðstoða einstaklinga við að taka ábyrgð á eigin vímuefnaneyslu
o Mikilvægasta forvörnin gegn HIV og lifrarbólgusmitum
o Rannsóknir sýna að veruleg minnkun verður á HIV smitum þar sem nálaskiptiþjónusta er starfrækt

Question 41

Markmið frú Ragnheiðar

Answer 41

o Að draga úr sýkingum og útbreiðslu lifrarbólgu C og HIV, með því að bjóða einstaklingum aðgengi að sárameðferð, sýklalyfjameðferð, hreinum sprautubúnaði og skaðaminnkandi fræðslu um örugga sprautunotkun
o Að draga úr að notaður sprautubúnaður verði eftir í almenningsrýmum eða settur í ruslið með því að bjóða skjólstæðingum nálabox og aðgengi að öruggari förgun þ.e. samfélagsleg skaðaminnkun
o Að draga úr dauðsföllum af völdum ofskömmtunar hjá einstaklingum sem nota vímuefni í æð með því að veita skjólstæðingum skaðaminnkandi leiðbeiningar um ofskömmtunarforvarnir
o Að stuðla að ábyrgari neysluhegðun hjá einstaklingum sem nota vímuefni í æð með því að veita leiðbeiningar um öruggari sprautunotkun og almenna fræðslu um skaðaminnkun
o Að bæta andlega og líkamlega heilsu skjólstæðinga með því að veita þeim aðgengi að grunn heilbrigðisþjónustu á vettvangi og sálrænan stuðning í þeirra nærumhverfi
o Að lágmarka hættuna á að húsnæðislausir skjólstæðingar deyji utandyra með því að gefa þeim hlý föt, svefnpoka og tjöld
o Að veita markhópnum öruggt rými (safe space) þar sem þau geta rætt sín mál og óskað eftir aðstoð á fordæmalausann hátt, þar sem samhyggð og skilningur ríkir gagnvart stöðu þeirra

Question 42

Hver er þ jónustan í frú Ragnheiði

Answer 42

o Heilbrigðisþjónusta: hjúkrunarfræðingur + læknir á bakvakt, sýklalyfjameðferð
o Nálaskiptiþjónusta
o Skaðaminnkandi leiðbeiningar – fræðsla
o Sálrænn stuðningur og samtal
o Matur, drykkir og vítamín
o Svefnpokar, tjald, ullarfatnaður
o Eftirfylgni með málum skjólstæðinga