Hypothalamus, hypofyse, bijnierschors Flashcards
Wat zijn de hormonen van de bijnierschors?
Glucocorticoïden: cortisol (hydrocortison)
Mineralocorticoïden: aldosteron
Androgenen (zwakke): dehydroëpiandrosteron
androsteendion
Wat is het werkingsmechanisme van cortisol?
Natuurlijk glucocorticoïd (cortisol) = steroïde molecule
-> penetratie in cel -> binding met cytoplasmatische receptor -> conformatie verandering van receptor (dimerisatie) migratie van steroïd receptorcomplex naar de kern
binding met DNA → modifiëren gentranscriptie
ofwel: stimulatie van transcriptie en translatie en verhoogde vorming van proteïnen, b.v. lipocortine
ofwel: repressie van transcriptie en translatie en gedaalde vorming van proteïnen, b.v. IL5, COX2, iNOS
Meeste effecten treden pas op na meerdere uren
Wat zijn de effecten van cortisol
Koolhydraten:
- gluconeogenese in lever
- daling opname en verbruik van glucose in perifere weefsels -> tendens tot hyperglycemie met secundair hyperinsulinisme
Eiwitten:
- daling synthese
- stijging afbraak (door hoge dosering negatieve stikstofbalans, spieratrofie)
Vetten:
- facilitatie van lipolytisch effect van o.a. catecholamines
- truncaal vetweefsel: meer gevoelig voor insuline (lipogeen en antilipolytisch effect)
-> centripetale vetzucht (gelaat “moon face”, thorax, abdomen: rompobesitas)
Anti-inflammatoir en immunosuppressief effect:
- Verminderde productie van inflammatoire mediatoren zoals prostaglandines, interleukines …
leidt tot verminderde activiteit en/of accumulatie van macrofagen, monocyten, lymfocyten, T- en B-cellen
Bot:
- Verminderde calcium absorptie in darm
-> meer secretie parathormoon stimulatie osteoclasten
- Inhibitie osteoblasten
->osteoporose
Onderdrukking hypothalamo-hypofysaire as
Mineralocorticoïde effecten: Na-retentie, K-verlies
Corticosteroïden beschikbare producten
hydrocortison
prednison
prednisolon
methylprednisolon
triamcinolon
betamethason
dexamethason
Indicaties voor cortico’s
Substitutietherapie:
- Bijnierschorsinsufficiëntie (Addison)
- Adrenogenitaal syndroom
Anti-inflammatoir:
- Reumatoïde artritis, colitis ulcerosa, ziekte van Crohn
- Astma: in principe via inhalatie
- Topische behandelingen (huid, oog, oor, neus)
Immunosuppressie:
- Auto-immuunziekten, bij transplantatie: hogere dosissen
Kanker:
- soms in combinatie met cytostatica
- om cerebraal oedeem te verminderen bij hersenmetastasen
- onderdeel anti-emetische behandeling
Diagnostisch:
- dexamethason voor diagnose van Cushing
Cortico’s contraindicaties
Niet gebruiken bij onbehandelde systemische infecties tenzij adjuverend bij levensbedreigende infecties en bij patiënten met bijnierschorsinsufficiëntie
Cortico’s interacties
- Hypertensie, hartfalen
- Verhoogd risico van peesruptuur door chinolonen.
- Verhoogd risico van gastro-intestinale ulceratie door NSAID’s.
- Verhoogd effect van vitamine K-antagonisten bij associëren met hooggedoseerde corticosteroïden.
- Verhoogd risico van bloeding bij associëren met heparines met laag moleculair gewicht.
- Orale corticosteroïden: verhoogd risico van gastro-intestinale bloedingen bij associëren met DOAC
- Verslechtering van de glycemieregeling bekomen met de antidiabetica.
- Verhoogd risico van hypokaliëmie bij associëren met andere geneesmiddelen die hypokaliëmie veroorzaken (bv. kaliumverliezende diuretica).
- De corticosteroïden (behalve beclometason) zijn substraten van CYP3A4.
- Dexamethason, methylprednisolon en prednison zijn ook substraten van P-gp
Cortico’s bijwerkingen
- Hypertensie, oedeem, osteoporose, ulcus pepticum, huidatrofie,
- Verminderde weerstand tegen infecties
- Aseptische botnecrose (vl. femurkop), myopathie, spierzwakte,
- Euforie, agitatie, psychotische reacties, depressie,…
- Groeistilstand, cataract, verhoging intraoculaire druk, acne, striemen,
- Diabetes
- “Iatrogeen Cushing-syndroom”
- Bijnierschorsinsufficiëntie bij stoppen corticotherapie
Wat kun je zeggen over de regulatie en secretie van groeihormonen?
Vrijstelling van groeihormoon staat onder controle van :
- GHRH, dat de afgifte stimuleert, en
- somatostatine, dat de afgifte inhibeert
Geef een synoniem voor groeihormoon. Geef ook de werking en indicatie
synoniem: somatropine
werking:
Grijpt aan op specifieke receptoren in talrijke weefsels (lever, kraakbeen, bot, vetweefsel …)
Een deel van het effect (o.a. op de groeischijven) berust op onder invloed van groeihormoon (vooral in de lever) gevormde somatomedines
Indicaties:
- Aangewend bij groeiachterstand door tekort aan groeihormoon of GHRH
- Ook soms bij ernstig tekort aan GH bij volwassenen
Wat is Somatoreline?
Somatoreline of growth hormone releasing hormone (GHRH) wordt geproduceerd door de hypothalamus.
Het stimuleert de hypofysaire secretie van groeihormoon. Het wordt gebruikt voor diagnostische doeleinden bij vermoeden van groeihormoondeficiëntie
Wat is somastatine? Hoe werkt het? geef ook de indicatie
polypeptide, 14 a.z
Hypothalaam hormoon dat de vrijstelling van groeihormoon inhibeert
Is ook aanwezig in de pancreas, waar het de vrijstelling van insuline en glucagon inhibeert
Indicaties:
- endocriene tumoren van de gastro-intestinale tractus, die met hypersecretie gepaard gaan onderdrukken door gebruik te maken van somatostatine (VIPoma’s, carcinoïde tumoren, gastrine tumoren)
- bij fistels van darm en pancreas
- bloedende slokdarmvarices
Wat zijn Octreotide/Lanreotide? Geef ook de bijhorden indicatie
Analogen van somatostatine, langer werkzaam dan somatostatineomdat de structuur een zekere bescherming biedt tegen enzymatische afbraak
Indicaties:
- gastro-enteropancreatische tumoren met hypersecretie en bij acromegalie (octreotide)
- Lanreotide bij carcinoïdtumoren en acromegalie
Wat is pegvisomant? geef ook de indicatie
= Groeihormoon receptor antagonist
Pegvisomant is een analoog van humaan groeihormoon dat door recombinant-technologie gewijzigd wordt tot een groeihormoonreceptorantagonist.
Indicaties
- Acromegalie, wanneer chirurgie en/of radiotherapie en andere medicamenteuze behandelingen onvoldoende doeltreffend zijn
Welke prolactie en dopamine agonisten ken je?
bromocriptine
cabergoline
Quinagolide
