Hematopoëse Flashcards
wat is anemie en wat zijn de oorzaken?
= verminderd Hb in bloed b.v. door:
Oorzaken:
Deficiëntie van nutriënten nodig voor hematopoiese
- Ijzer (Fe)
- Foliumzuur
- vitamine B12
- Vit B6 en Vit C
- Beenmergdepressie
- Toxiciteit geneesmiddelen (bv. antitumorale middelen)
- Blootstelling aan straling (bv. radiotherapie)
- Ziekte van het beenmerg (bv. leukemie)
- Gedaalde productie of effect van erythropoietine (bv. chronische nierinsufficiëntie, reumatoïde artritis, AIDS)
- excessieve destructie RBC (= hemolytische anemie)
- Hemoglobinopathies zoals sickle cell anemie
- Nevenwerkingen van geneesmiddelen
- Autoimmuunrespons
Welke verschillende vormen van ijzer ken je?
ijzer(II)sulfaat
ijzer(II)sulfaat+ ascorbinezuur
ijzer(II)gluconaat
ijzer(III)polysaccharide
Wat moet je zeker weten over ijzer?
- Fe3+ moet in Fe2+ omgezet worden voor absorptie via gastro-intestinale tractus
- absorptie door actief transport in mucosa cellen van duodenum and proximal jejunum;
vandaar transport naar plasma en/of intracellulaire opslag als ferritine - Fe-verlies: door afschilferen van ferritine-bevattende mucosacellen
- Fe in plasma gebonden aan transferrine; gebruikt voor erythopiëse
Hoe wordt ijzer geabsorbeerd?
IJzer uit voeding komt in twee
vormen: heem en non-heem.
Heemijzer komt alleen voor in
dierlijk vlees zoals vlees, gevogelte
en zeevruchten. Non-heem ijzer
komt voor in plantaardig voedsel
zoals volle granen, noten, zaden,
peulvruchten en bladgroenten.
Heemijzer is de vorm van ijzer die
het gemakkelijkst door je lichaam
wordt opgenomen. Je absorbeert
tot 30 procent van het heemijzer
dat je binnenkrijgt.
Indicaties voor ijzer
bij ferriprieve anemie
soms continu behandeling nodig
soms + ascorbinezuur of succinezuur
bij zwangerschap soms associatie met foliumzuur (↑ behoefte)
Nevenwerkingen van ijzer
maaglast, diarree of constipatie
orale toediening: zwarte stoelgang
zelden parenteraal: anafylactische reacties, hypotensie, shock
Wat gebeurt er bij ijzerstapeling en wat kun je ertegen doen? Geef ongewenste effecten
Bij ijzerstapeling
- chronische hemolytische anemies met frequente bloedtransfusies (bv thalassaemies)
- hemochromatose (genetische ijzerstapelingsziekte met verhoogde ijzerabsorptie)
Gebruik van ijzerchelatoren
=> vormen een complex met ijzerionen en worden geëxcreteerd via de urine.
vb deferasirox, defezipron, deferoxamine
Ongewenste effecten
- Deferasirox: leverinsufficiëntie, gastro-intestinale bloedingen, galstenen, renale tubulopathie,
- Deferipron: neutropenie en agranulocytose; wekelijkse hematologische controle wordt aanbevolen gedurende het eerste jaar
van de behandeling.
- Deferoxamine: reacties t.h.v. de injectieplaats, zelden allergie
Welke functie heeft foliumzuur?
nodig voor DNA synthese (cofactor in synthese van purines en pyrimidines)
deficiëntie → macrocytaire megaloblastische anemie
wordt actief opgenomen in cellen en gereduceerd tot dihydrofolaat (FH2) en dan tot
tetrahydrofolaat (FH4) door dihydrofolaatreductase (DHFR)
Indicaties voor foliumzuur?
Foliumzuurdeficiëntie
- macrocytaire anemie door foliumzuurtekort
- behandeling en preventie van toxiciteit door lage dosis methotrexaat (= folaat antagonist)
- Preventie van neuraalbuisdefecten vanaf zwangerschapswens tot op het einde van het 1e trimester.
–> Primaire preventie 0,4 mg
—> pre-(8 weken vooraf) en periconceptioneel → ↓ incidentie van neuraal- buisdefecten
- Secundaire preventie of hoog risico op neurale buisdefecten 4 mg
Vitamine B12 functie
- nodig voor DNA synthese;
deficiëntie → pernicieuze anemie - resorptie afhankelijk van een “intrinsieke factor” gesecreteerd door
pariëtale cellen in de maag;
absorptie in het terminale ileum;
opslag in de lever en beenmerg - o.a. nodig voor omzetting van
methyl-FH4 (de inactieve vorm)
naar het actieve formyl-FH4
Vitamine B12 activa en indicatie
vb: hydroxycobalamine en cyanocobalamine
indicatie:
- bij pernicieuze anemie (malabsorptie B12 door tekort intrinsieke factor),
klassiek → parenteraal (IM) (orale toediening in hoge dosis zou even doeltreffend zijn)
- profylactisch na heelkundige (oa. bariatrische) ingreep waardoor plaats van synthese intrinsieke
factor (maag) of resorptie (ileum) verwijderd wordt - supplementering wenselijk bij veganisten
- Langdurige behandeling met metformine of protonpompinhibitoren kan aanleiding geven tot vitamine B12-deficiëntie door gedaalde absorptie
Erythropoietine: werkingsmechanisme, effecten, indicaties, bijwerkingen
Werkingsmechanisme
- Hormoon hoofdzakelijk aangemaakt door peritubulaire cellen in niercortex, in geringe mate in lever
- Vorming staat onder controle van een zuurstofsensor in de nier => verhoogde vorming bij verminderde
zuurstofaanvoer
- Bindt met specifieke receptoren op erythroïde precursorcellen
Effecten
- Regeling van de erythropoïese met verzorgen van normaal aantal rode bloedcellen
Indicaties
- Anemie bij chronische nierinsufficiëntie
- Anemie in associatie met chronische aandoeningen zoals reumatoïde artritis en kanker
- Anemie bij chemotherapie
- Autologe bloedtransfusies bij chirurgie
Bijwerkingen
- griepaal syndroom
- Fe-tekort
- hypertensie
- verhoogde bloed viscositeit
- thrombose (CVA)
wat zijn tombocyten, geef ook vb en indicateos
Avatrombopag, eltrombopag en romiplostim zijn agonisten van de receptor voor trombopoëtine,
een hormoon dat de bloedplaatjesproductie stimuleert.
→ avatrombopag (Doptelet®) en romiplostim (Nplate®): trombopoëtine receptoragonist.
→ eltrombopag (Revolade®): bindt aan trombopoëtinereceptoren
Indicatie: idiopathische thrombocytopenische purpura die niet reageert op standaard therapie
