gastro-intestinaal stelsel Flashcards
Welke cellen zorgen voor secretie vana maagsap?
peptische (chief) cellen -> pepsinogeen
pariëtale cellen -> HCl
Mucussecreterende cellen -> + secretie bicarbonaten, beschermende barriere
Wat doen/zijn protonpompen?
- actief transport (t.h.v. canaliculi) van Cl- naar lumen toe, gepaard met K+
- uitwisseling K+ voor H+ door H+/K+-ATPase
- carbonzuuranhydrase katalyseert vorming H2CO3 -, dat dissocieert in H+ en HCO3 -
- HCO3 - wordt t.h.v. basale membraan uitgewisseld voor Cl-
Belangrijkste stimuli voor maagzuur secretie
gastrine
acetylcholine
histamine
Wat is gastrine?
= peptide hormoon
gesecreteerd door endocriene G-cellen in mucosa maag (antrum), duodenum
→ gastrine receptoren
=> ↑ maagzuursecretie
=> ↑ pepsinogeen secretie (wordt bij zure pH geactiveerd tot pepsine)
↑ doorbloeding
↑ maagmotiliteit
Hoe kun je acetylcholine linken aan maagsecretie?
→ muscarine receptoren t.h.v. pariëtale cellen
→ muscarine receptoren t.h.v. histamine secreterende enterochromaffin like (ECL) cellen
Hoe kun je histamine linken aan maagsecretie?
→ H2-receptor t.h.v. pariëtale cellen
→ uit mastcellen (of gelijkaardige cellen: ECL cellen) die nabij de pariëtale cel liggen
→ basale secretie, die ↑ o.i.v. gastrine, Ach
Met welke middelen kun je maagzuursecretie inhiberen?
H2-antihistaminica
Protonpompinhibitoren (PPI)
Misoprostol
Wat moet je algemeen weten over inhibitoren van de maagzuursecretie?
Inhibitoren van de maagzuursecretie vormen de basis van de behandeling van ulcus pepticum en refluxoesofagitis; bij milde refluxsymptomen hebben ook antacida een plaats
De patiënt moet worden geïnformeerd over het frequente risico van rebound reflux bij het stopzetten van de behandeling
Bij langdurig gebruik van maagzuursecretie-inhibitoren moet men steeds alert zijn op alarmsymptomen zoals dysfagie, vermagering of bloedingen, die kunnen wijzen op maligniteit.
- Ulcus pepticum en H. pylori-infectie
—> hierbij associatie van amoxicilline + metronidazol + clarithromycine + ppI gebruikt - Ulcus pepticum en niet-steroïdale anti-inflammatoire middelen (NSAID’s)
—> NSAID’s combineren met een PPI of misoprostol laat toe de gastro-intestinale toxiciteit van de NSAID’s te verminderen met een beschermend effect op ulcuscomplicaties - Ulcus pepticum en antitrombotische behandelingen
—> bij acetylsalicylzuur idem als bij NSAIDs
—> Bij hoogrisicopatiënten voor gastro-intestinale bloeding onder behandeling met een DOAC of vitamine-K antagonist, worden PPI’s soms voorgesteld
Wnr stijgt het risico op maagulcera wnr nsaid worden ingenomen?
Het risico neemt toe bij gelijktijdige inname van een corticosteroïd, acetylsalicylzuur of een ander antiaggregans, een anticoagulans, een SSRI, duloxetine, venlafaxine of vortioxetine.
Welke maatregelen neem je bij reflux?
Maatregelen: gewicht verliezen, stoppen met roken, niet eten voor het slapengaan, hoofdeinde van het bed verhogen, op linkerzij slapen
Bij weinig uitgesproken refluxsymptomen volstaat dikwijls intermitterend gebruik van antacida
Bij ernstige endoscopische letsels wordt onmiddellijk een PPI toegediend gedurende 4 à 8 weken.
Werkingsmechaniseme en effecten van H2 antihistaminica
Werkingsmechanisme
Competitief antagonisme van H2 receptoren op de pariëtale cellen => inhibitie van maagzuursecretie uitgelokt door histamine, maar ook door gastrine en acetylcholine
gastrine en acetylcholine werken deels indirect door vrijstelling van histamine
intracellulaire pathway van histamine potentieert deze van gastrine en acetylcholine
Effecten
Inhibitie van de basale en de gestimuleerde zuursecretie
PPI: activa
omeprazol en esomeprazol
Lansoprazol
Pantoprazol
Rabeprazol
PPI werkingsmechanisme en effecten
Werkingsmechanisme
Inhibitie van de protonpomp (H+/K+-ATPase) => inhibitie van zuursecretie door elke stimulus
Irreversibele inhibitie => de novo synthese vereist => lange werkingsduur (> 24u) na éénmalige toediening
Inhibitie door bv omeprazol gebeurt door actieve metaboliet die gevormd wordt in de secretorische canaliculi van de pariëtale cel
Effecten
Zeer krachtige inhibitie van de basale en gestimuleerde zuursecretie (om het even welke stimulans)
PPI indicatie en bijwerkingen
Indicaties:
maag- en duodenumulcus
Preventie van ulcera bij risicopatiënten die NSAID’s gebruiken
Refluxsymptomen en refluxoesofagitis. Dyspepsie die niet op reflux berust, is geen indicatie
Zollinger-Ellison syndroom
Bijwerkingen
Nausea, diarree, hoofdpijn, rash, benigne fundic-gland poliepen.
Rebound reflux na stoppen van de behandeling.
Ineracties PPI
- Mogelijk vertraagde resorptie van sommige PPI’s bij inname met voedsel.
- Hypergastrinemie door sterke inhibitie van de zuursecretie => hyperplasie van de enterochromaffin-like cellen
- PPI’s zijn substraten van CYP2C19
- Omeprazol en esomeprazol -> inhibitoren van CYP2C19
- Lansoprazol -> substraat van CYP3A4
- Gewijzigde resorptie van andere geneesmiddelen door verandering van de maag-pH
Wat is misoprostol? Werkingsmechanisme en effecten
= synthetisch analoog PGE1-analoog
Werkingsmechanisme
Stimulatie van prostaglandinereceptoren
=> inhibitie van de zuursecretie
=> cytoprotectie (in dosissen lager dan nodig om zuursecretie te remmen)
Bescherming van maagmucosa tegen agressieve agentia = onafhankelijk van invloed op de zuursecretie of mucus
o.a. door: stimulatie van bicarbonaatsecretie verhoging van de mucosale bloedflow
Effecten
Inhibitie van de zuursecretie
Voor genezing van ulcera zijn zuursecretie-inhiberende dosissen nodig
Misoprostol: indicatie en bijwerkingen
Indicaties
Preventie van ulcera bij toediening van NSAID’s bij risicopatiënten (diclofenac + misoprostol)
Behandeling van ulcus pepticum
(Enkel bij gynecologie gebruikt bij zwangerschapsonderbreking)
Bijwerkingen
Diarree en andere gastro-intestinale stoornissen (dyspepsie, buikpijn), hoofdpijn, rash, duizeligheid.
Antacida werkingsmechanisme
Basische verbindingen => neutralisatie van maagzuur
Vermindering van de pepsine-activiteit door stijging van de pH boven de optimale waarde (pH 2) voor peptische proteolyse (pepsine activiteit stopt als pH>5)
Antacida effecten en indicaties
Effecten:
Vermindering van symptomen berustend op zuur in de maag (pyrosis, epigastrische pijn)
Snelheid van genezing waarschijnlijk weinig beïnvloed
frequent doseren, 1 en 3 uur na elke maaltijd en voor het slapen (“rebound” toename van maagzuursecretie, vooral met calciumcarbonaat)
Indicaties
Dyspepsie, gastritis
Pijnverschijnselen i.v.m. zuur in de maag: pyrosis, lichte symptomen van refluxoesofagitis, gastritis
Bijwerkingen CaCO3
Obstipatie, alkalose en hypercalciemie en hypercalciurie
Bijwerkingen NAHCO3
alkalose, hypokaliemie, zoutretentie
Aluminiumhydroxide (algeldraat)+ magnesiumhydroxide: bijwerkingen
Constiperend (Al) en laxerend (Mg) effect neutraliseren elkaar
Hoe wordt bismut toegepast?
Bismut + metronidazol + tetracycline
= nieuwe combinatietherapie voor eradicatie van H. pylori met oa bismut, maar in lage concentratie en voor kortdurende behandeling + metronidazol en tetracycline; wordt toegediend in associatie met omeprazol
Wat zijn de effecten van de tritherapie met bismut? Neveneffecten?
Geen zuurneutraliserend effect
Verhoging van mucussecretie
Antibacterieel tegenover Helicobacter pylori
Bismut (zwarte verkleuring van feces en tong, stomatitis)
Bij langdurig gebruik: myoclonische encefalopathie
Welke spasmolytica ken je? Wnr kunnen ze worden gebruikt?
Anticholinergica
Musculotrope spasmolytica
gebruikt bij prikkelbare darmsyndroom, alhoewel deze meestal niet medicamenteus wordt behandeld
Wat weet je over prikelbaredarmsyndroom?
= meest voorkomende chronische darmprobleem. Kenmerkende klachten zijn:
- buikpijn en/of buikkrampen
- problemen met de stoelgang (diarree en/of obstipatie)
- opgeblazen/opgezette buik, gasvorming, winderigheid
Daarnaast komen voor: maagklachten, brandend maagzuur, hoofdpijn, pijn in de rug, vermoeidheid.
Op basis van de klachten zijn er drie subtypen:
- prikkelbaredarmsyndroom met vooral obstipatie;
- prikkelbaredarmsyndroom met vooral diarree;
- een mengvorm.
Het beloop van de klachten is episodisch, periodes met klachten worden afgewisseld met klachtenvrije periodes.
Behandeldoel: Doel is de patiënt gerust te stellen en de klachten minder hinderlijk te maken.
Anticholinergica voor GI problemen: activa, werkingsmechanisme, effecten en indicaties
activum: butylhyoscinebromide
Werkingsmechanisme: Competitief antagonisme van muscarinereceptoren
Effecten: Afname tonus en motiliteit van de gladde musculatuur in het maag-darmkanaal en de gal- en urinewegen
Indicaties:
- Spasmen (pijnaanvallen) van darmen, (galwegen)
- spastische pijntoestanden zoals bij prikkelbaredarmsyndroom
Buscopan bijwerkingen en contra-indicaties
Bijwerkingen: Monddroogte, palpitaties, constipatie, accomodatiestoornissen, cognitieve stoornissen (bij bejaarden)
Contra-indicaties
Prostaathypertrofie
Glaucoom
Gastro-oesofagale reflux, pylorusstenose, intestinale atonie
Welke musculotrope spasmolytica ken je? Geef ook hun werkingsmechanisme, effecten, indicaties en ongewenste effecten
activa:
mebeverine
Otilonium
Papaverine
Werkingsmechanisme: Directe’ invloed op gladde spiercellen; papaverine: inhibitie van fosfodiesterasen -> stijging cAMP en stijging cGMP -> spierrelaxatie
Effecten: Relaxatie van gladde spieren
Indicaties: Spasmen van darmen, galwegen Prikkelbaredarmsyndroom
Ongewenste effecten
Papaverine: hepatotoxiciteit, hartaritmieën bij te snelle intraveneuze injectie.
Wat weet je over munt?
Pepermuntolie wordt gebruikt als spasmolyticum bij het prikkelbaredarmsyndroom
Het is doeltreffender dan placebo,
maar er zijn geen direct vergelijkende studies met de verschillende spasmolytica.
Pepermuntolie veroorzaakt minder ongewenste effecten dan de anticholinerge spasmolytica.
Pepermuntolie kan worden voorgesteld voor de symptomatische behandeling van spasmen bij het prikkelbaredarmsyndroom
wanneer aanpassing van de levensstijl niet volstaat.
De combinatie van pepermuntolie en karwij-olie wordt voorgesteld voor de behandeling van milde gastro-intestinale klachten
(opgeblazen gevoel, krampen).
Ursodesoxycholzuur: werkingsmechanisme en effecten
Werkingsmechanisme
Vermindering van concentratie van cholesterol in de gal -> stijging oplosbaarheid van cholesterol -> daling lithogeniciteit van de gal Ursodesoxycholzuur:
- remming hepatische secretie van cholesterol
- remming reabsorptie cholesterol uit darm
Effecten: Oplossen van cholesterolgalstenen
