Hjúkrun sjúklinga með nýrnasjúkdóma Flashcards
Hver eru helstu atriði í upplýsingasöfnun við hjúkrun nýrnasjúklinga?
- Hlutlægar upplýsingar (objective)
Fáum hlutlægar upplýsingar með því að obsa sjúkl t.d í aðhlynningu (mælingar)
- þvagútskilnaður á sólarhring
- Vökvajafnvægi
- BÞ og breytingar við stöðubreytingar
- Bjúgur (fyrsta merki um versnandi nýrnastarfsemi er bjúgur í kringum augu)
- Lungnahlustun
- Húðspenna
- Þan á bláæð á hálsi
- Andremma (halitosis); vond lykt frá vitum fólks
- Bragðskyn
- Púls; tíðni og taktur
Hver eru helstu atriði í upplýsingasöfnun við hjúkrun nýrnasjúklinga?
- Huglægar (subjective) upplýsingar
Koma frá sjúkl sjálfum og aðstandendum ofl (spurningar)
- Tíðni þvagláta (algengt hjá nýrnasjúkl)
- Breyting á þyngd (ógleði (léttist), þyngjast (vökvasöfnun))
- Ógleði og uppköst
- Mat á einkennum
- Svefntruflanir
- Saga um nýrnasjúkdóma hjá sjúklingi og eða fjölskyldu (Sumir nýrnasjúkdómar eru ættgengir)
- Lyfjanotkun (bólgueyðandi lyf ekki góð fyrir nýrnasjúkl)
- Nýlega farið í aðgerð, svæfingu eða fengið áverka
- Breytingar á geðslagi (sljóleiki, gleymska ofl)
- Hvernig tekst sjúkl á við veikindi sín
- þekking á sjúkdómnum og framvindu hans
- Fræðsluþörf
Hver eru einkenni vökvasöfnunar?
- Aukin þyngd
- Bjúgur
- Mæði
- Hækkaður BÞ
- Aukin húðspenna
- þandar bláæðar á hálsi (internal jugular vein)
- Óeðlileg lungnahlustun (brak)
- Erfitt með að sofa útafliggjandi
Hver eru einkenni vökvaskorts?
- Minnkuð þyngd
- þurr húð - slímhúðir
- Lækkaður BÞ - við stöðubreytingar
- Erfitt að finna púlsa
- Minnkuð húðspenna
- Svimi
- Þorsti
Hvernig getum við metið vökvajafnvægi og einkenni söfnunar/skorts?
- Vigta sjúkl daglega í sömu fötum á sama tíma
- Skrá vökva inn/út nákvæmlega
- Meta húð og slímhúðir reglulega m.t.t bjúgs, þurrks, húðspennu
- Meta þandar bláæðar á hálsi
- Mæla bþ, liggjandi og standandi og púls, hraða og takt
- Hvetja til góðrar munnhirðu og framkvæma hana ef þarf
Hvernig er meðferð við vökvasöfnun ?
Fræða þarf sjúkling og aðstandendur um:
- einkenni vökvas0fnunar
- þorsta og ráð til að slá á þorsta (taka litla sopa, fá sér klaka, brjóstsykur, tyggjó eða setja sítrónusafa út í vatn eða klakann)
- ástæður fyrir vökvatakmörkunum, hve mikið magn má neyta
- Almenn regla hjá sjúkl í blóðskilun er að vökvainntekt á sólarhring fari ekki fyrir 1000-1500ml
- Takmarka saltneyslu
- Takmarka vökvainntekt skv fyrirmælum
- Gefa þvagræsilyf skv fyrirmælum
- Mögulega skilun skv fyrirmælum
- Við mikla vökvasöfnun þarf að huga að stöðu sjúkl t.d hafa hann sitjandi og jafnvel að hann halli sér fram
Hvernig er hjúkrunarmeðferð við vökvaskorti?
- Getur verið áskorun að vökva einstakling sem er þurr
- Getur bæði þurft að gefa vökva um munn og í æð, og næring í æð líka stundum vegna þess að þeim er oft óglatt og ná lítið að borða
Hver eru einkenni elektrólýtabreytinga?
- Aukið Se-Kalíum: í bráðri og langvinnri nýrnabilun starfa nephronur ekki og verða því ekki lengur skipti á þessum kalíumjón, Na-jón eða vetnisjón í distala hluta tubuli og kalíum hækkar mjög fljótt og getur orðið lífshættulegt
- Hækkað se-Fosfat
- Lækkað se-Calsium
- Hækkað se-amo
- Stoð- og taugakerfi; stjarfi, rugl og flog
Hver eru einkenni hækkaðs Kalíum?
- Vöðvamáttleysi
- Niðurgangur
- Hjartsláttatruflanir (breytinar á EKG, hækkun á T takka og víður qrs complex). Einkenni frá stoð- og taugakerfi
Hvernig er hjúkrun m.t.t elektrólýtajafnvægis - Kalíum
- Fylgjast reglulega með se-kalíum (3,5-4,8)
- Fylgjast vel með öllu sem veldur auknu niðurbroti hjá sjúkl
- Fylgjast með einkennum hyperkalímíu: nillari, magakrampar, ógleði, máttleysi í vöðvum, breytingar á EKG
- Gefa kalíum-lækkandi lyf í hyperkalímíu skv fyrirmælum
Fræða sjúkl og fjölsk um:
- Hættur sem fylgja hyperkalímíu og orsökum hennar og einkennum
- Hvernig hægt er að forðast hyperkalímíu með því að takmarka neyslu kalíumríkrar fæðu
- fá ráðgjöf næringarráðgjafa
Hvernig er hjúkrun m.t.t elektrólýtajafnvægis - Fosfat og kalsíum
Fylgjast reglulega með se-fosfat og se-kalsíum. Fræða sjúkl og fjölsk um:
- Samspil kalsíum og fosfats og áhrif á bein og hjarta- og æðakerfi
- mikilvægi þess að takmarka neyslu á fosfatríkum mat
- Taka kalk og fosfatbindara með mat
Hvernig er hjúkrun m.t.t næringarástands?
Fylgjast með og meta:
- Matarlyst - lystarleysi: fá fæðusögu, hvað fólki finnst gott, meta kaloríuinntöku
- þyngd aukin eða minnkuð
- Blóðprufur
Meta það sem hefur áhrif á breytt mataræði:
- Lystarstol, ógleði og uppköst
- Ólystugur matur
- Þunglyndi
- Skortur á skilningi á fæðistakmörkunum
- Bólgur í munni
- Aðstoð við að borða réttar fæðuteg og leyfilegt magn
- Leggja áherslu á hvað má borða frekar en hvað má ekkii borða
- Aðlaga fæði að því sem sjúkl er vanur að borða
- Sjá til þess að munnhirða sé góð
- Fylgjast með að sjúkl fái nægjanlegar hitaeiningar úr fæðu
- Gera máltíðir lystugar og gefa oft en lítið í einu
- Hafa lyfjagjafir ekki rétt fyrir mat
- Hvetja til orkuríkra millibita
- Hvíld fyrir og eftir mat
Fræða sjúkl og fjölsk um leyfilegar fæðuteg, tengslin við sjúkdóminn og einkenni. Takmarka þarf inntöku á fæðu sem inniheldur:
- Kalíum
- Fosfat
- Salt
- Protein
- Vöka
Hvaða næringardrykki eru fyrir nýrnasjúklinga?
Renilon
Hvaða fæðutengudir innihalda Kalíum ?
- Bananar
- þurrkaðir ávextir
- Hreinn ávaxta- eða grænmetissafi
- Mysingur
- Mysuostur
- Hnetur
- Möndlur
- Súkkulaði
- Lakkrís
- Malt
- Kartöfluflögur
- Franskar Kartöflur
- Mjólk
Hvaða fæðutegundir innihalda Fosföt?-
- Innmatur
- Sardínur
- Túnfiskur
- Fiskur með beinum
- Súkkulaði
- Hnetur
- Möndlur
- Marzipan
- Mjólk og mjólkurmatur
Hvernig getum við passað sýkingarhættu hjá nýrnasjúklingum ?
- Gæta fyllsta hreinlætis við alla umönnun þessara sjúklinga
- Fylgjast með húð og aðskotahlutum reglulega og ath m.t.t sýkingareinkenna
- Ath sérstaklega fistla, grafta og blóð- og kviðskilunarleggi (þar geta komið sýkingar)
- Snúa rúmliggjandi sjúklingum reglulega (koma í veg fyrir sár)
- Fylgjast vel með lungnaástandi, hlusta og gera öndunaræfingar
Hvernig getum við forðast skaða og haldið öryggi hjá þessum sjúklingum?
- Meta áttun: Breytingar verða á líkama við nýrnabilun (uppsöfnun á vökva og efnum) veldur breytingum á heilafrumum og getur valdið rugli og hæfileikanum til að taka ákvarðanir
- Fjarlægja slysagildur: Ef þeir verða fyrir slysi þá er brenglun á blóðflögum til staðar –> aukin blæðingartími
- Byltuvarnir
- Fræða sjúkl og fjölsk: kenna hvernig megi minnka líkur á blæðingum og meiðslum, t.d nota mjúkan tannbursta, varast oddhvassa hluti oþh
Hverjar eru helstu orsakir skertrar hreyfigetu?
- Blóðleysi
- Slappleiki tengdur langvinnum veikindum
Meðferðin er sú sama og hjá öðrum sjúklingum
Hver eru algeng einkenni langvinnrar nýrnabilunar og lokastigs nýrnabilunar?
- Vaxandi óeðlileg þreyta
- Húðþurrkur og kláði
- Lystarleysi, ógleði og mögulega breytt bragðskyn
- Verkir
- Svefntruflanir, erfitt að sofna, vakna oft og dagsyfja
- Kvíði og þunglyndi
- Mæði og bjúgur
- Fótapirringur
- Sinadráttur
- Einbeitingarerfiðleikar
Hverjir eru helstu streituvaldar nýrnasjúklinga?
- þreyta (Fatigue) algengust
- Svefntrufalnir
- útlægur taugakvilli
- sinadráttur eða vöðvakrampar
- Fótaóeirð
- Andstuttur
- Kláði
- Tjá óvissu um að lifa með skilun
Hvernig er hjúkrun einkenna hjá nýrnasjúklingum ?
Hjúkrun sem miðar að því að viðhalda vellíðan
- Meðferð við flestum einkennum svipar til einkennameðferðar hjá öðrum sjúklingum
- Gott að nýta sér Einkenni, mat og meðeferð klínískar leiðb.-líknarmeðferð
- Hafa þó í huga nýrnabilunina varðandi t.d lyfjameðferð, hvað alyf má gefa
- Verkjameðferð er eins og almenn verkjameðferð, en þeir mega ekki fá bólgueyðandi verkjalyf
- Meðferðin við sindrætti felst aðallega í að leiðrétta elektrólýta og vökvajafnvægi
* Gott að gefa eh saltríkt
* Kinin töflur er líka hægt að gefa
* Hitapoki og nudd
Hvað er ESAS-r ?
Hvað er ESAR-r Renal?
ESAS-r:
- Einkennamatstæki sem upprunalega var hannað til að meta einkenni hjá krabbameinssjúkligum
- Hægt að skrá einkenni undir LM og mælingar í sögukerfi
- Notað við hjúkrun nýrnasjúklinga, þarf samt að bæta við nokkrum einkennum
ESAS-r Renal:
- Notað við hjúkrun nýrnasjúklinga
- Mælitæki sem er eins og ESAS-r plús einkennin: kláði og fótapirringur
Hvernig æðaaðgengi þarf að vera til staðar í blóðskilun?
- Fistill
- Graftur
- Blóðskilunarleggur
Æðaaðgengi er nauðsynlegt til að hægt sé að framkvæma blóðskilun og tengja slöngur blóðskilunarvélarinnar við blóðrás sjúklings í hverri skilun. Til að framkvæma þetta þarf meira blóðstreymi en yfirborðsæðar eru færar um
- Geta öll stíflast / lokast
- sýkingarhætta meiri við blóðskilunarleggi en fistla og grafta (og meiri við grefti en fistla)
Hvað er Fistill?
- Slagæð og bláæð tengd saman í framhandlegg eða upphandlegg
- Nothæfur 6 vikum eftir aðgerð
- Tengt með 2 nálum (ein til að gefa í og hin til að taka úr)
