HC8 H19 Taal

Question 1

Fonemen

Answer 1

De kleinste eenheden van betekenisvolle klanken in taal. Voorbeeld: “baard” en “paard” verschillen door één foneem.

Question 2

Morfemen

Answer 2

De kleinste eenheden van betekenis in taal. Voorbeeld: “beertje” bestaat uit “beer” en “-tje”, en “speelden” bevat “speel” en “-den”.

Question 3

Lexicon

Answer 3

De verzameling van alle woorden in een taal, inclusief hun syntactische en semantische eigenschappen.

Question 4

Syntax

Answer 4

De regels voor het combineren van woorden tot zinnen; het bepaalt de grammaticale structuur van taal.

Question 5

Semantiek

Answer 5

De letterlijke betekenis van woorden en zinnen in een taal.

Question 6

Prosodie

Answer 6

De toon of intonatie van de stem, die de betekenis van woorden of zinnen kan veranderen.

Question 7

Discourse

Answer 7

De manier waarop zinnen en uitingen worden gekoppeld aan een groter verhaal of context.

Question 8

Generativiteit

Answer 8

Het concept dat taal oneindige combinaties mogelijk maakt, waardoor steeds nieuwe zinnen kunnen worden gecreëerd.

Question 9

Stembanden

Answer 9

Plooien van het slijmvlies in het strottenhoofd die geluid produceren door trilling.

Question 10

Formanten

Answer 10

Structuren in het stemkanaal die geluidsgolven filteren, waardoor specifieke geluiden ontstaan.

Question 11

Basistaalvaardigheden van de mens

Answer 11

Categorisatie
Categorieën labelen
Gedrag sequentie
Mimiek

Question 12

Motorisch spraakapparaat

Answer 12

Het spraakapparaat bij mensen, dat essentieel is voor articulatie en het gebruik van medeklinkers; gecontroleerd door de hersenen.

Question 13

Gebarentaal

Answer 13

Een complex en generatief communicatiesysteem dat, net als gesproken taal, voldoet aan de criteria voor taal.

Question 14

Menselijke omgeving

Answer 14

Kinderen hebben taalinput en interactie nodig om taal te leren; kinderen in isolement (deprivatie) leren geen taal.

Question 15

Infant-directe spraak

Answer 15

Een manier van spreken gericht op baby’s, met hogere toonhoogte en eenvoudige zinnen, die taalontwikkeling bevordert.

Question 16

Discontinuïteit theorieën

Answer 16

Theorieën die stellen dat taal ongeveer 200.000 jaar geleden plotseling en snel is ontstaan.

Question 17

Continuïteit theorieën

Answer 17

Theorieën die suggereren dat taal geleidelijk is ontstaan door aanpassingen in communicatiemethoden van diersoorten en zich verder ontwikkelde bij voorouderlijke mensachtigen.

Question 18

Broca’s afasie

Answer 18

Een taalstoornis waarbij mensen moeite hebben met spraakproductie. Kenmerken zijn langzame, moeizame en niet-vloeiende spraak met korte zinnen (< 4 woorden). Begrip en lezen kunnen intact zijn, maar schrijven is vaak beperkt. Geassocieerd met schade aan het achterste deel van de linker inferieure frontale gyrus (LIFG).

Question 19

Wernicke’s afasie

Answer 19

Een taalstoornis waarbij de spraak vloeiend is maar vaak onbegrijpelijk, en het begrip van gesproken en geschreven taal is verminderd. Geassocieerd met schade aan de grens van de temporale en pariëtale kwab.

Question 20

Wernicke-Geschwind model (klassiek model)

Answer 20

Een model van taalverwerking waarin Broca’s gebied betrokken is bij spraakproductie en syntaxis, terwijl Wernicke’s gebied zich richt op taalbegrip en semantiek. Er is echter overlap, waarbij Broca ook semantiek beïnvloedt en Wernicke syntaxis.

Question 21

Problemen met het klassieke model

Answer 21

Het klassieke model toont beperkingen: er is vaak een mismatch tussen afasie-type en beschadigd gebied (50-60%). Het model richt zich alleen op losse woorden (lexicaal niveau) en onderschat de rol van Broca’s en Wernicke’s gebied; beide gebieden blijken ook bij andere aspecten van taal (zoals productie en begrip) betrokken. Daarnaast zijn er grotere, uitgebreide netwerken actief bij taalverwerking, inclusief subcorticale gebieden en bilaterale hersenactiviteit, wat de oorspronkelijke verdeling van taken in twijfel trekt en discussie oproept over hun precieze functies.

Question 22

Bilaterale activatie bij taalprocessen

Answer 22

Taalprocessen activeren vaak beide hersenhelften, ondanks dat productie en syntax sterk gelateraliseerd zijn naar links. De rechter hemisfeer speelt ook een rol in begrip, prosodie, en context.

Question 23

Anterior taalgebieden (Broca)

Answer 23

Bevindt zich in hersengebieden 44 en 45; betrokken bij spraakproductie en syntax. Gebied 44 heeft ventrale en dorsale delen, terwijl gebied 45 een anterieur en posterieur deel heeft.

Question 24

Posterior taalgebieden (Wernicke)

Answer 24

Gelokaliseerd in de temporale en pariëtale kwabben; voornamelijk betrokken bij taalbegrip en semantiek.

Question 25

Dual pathways voor taal

Answer 25

Dorsale pathway verwerkt klanken en motorische representatie (fonemen en syntax), terwijl de ventrale pathway fonologie koppelt aan semantiek en betekenis uit grammatica haalt.

Question 26

Lateralisatie van taal

Answer 26

Taalproductie en syntax zijn sterk gelateraliseerd naar links, terwijl de rechter hemisfeer bijdraagt aan prosodie, begrip, en context. Structurele verschillen tussen hemisferen kunnen deze bias beïnvloeden.

Question 27

Betrokkenheid van andere hersengebieden bij taal

Answer 27

Naast Broca’s en Wernicke’s gebieden zijn ook de rechter hemisfeer, subcorticale structuren (zoals thalamus en nucleus caudatus), cerebellum, en visuele cortex betrokken bij spraak en lezen.

Question 28

Taalgebieden bij breinstimulatie

Answer 28

Hersenstimulatie kan spraak verstoren (zoals vloeiendheid en woordselectie) maar toont geen strikte scheiding tussen taalgebieden; er zijn grote individuele verschillen in locatie en functie.

Question 29

TMS van Broca’s gebied

Answer 29

Transcraniële magnetische stimulatie (TMS) toont een onderverdeling van Broca’s gebied: anterieur deel voor semantiek, posterieur deel voor fonologie, wat consistent is met fMRI-bevindingen.

Question 30

Semantisch netwerk

Answer 30

Een netwerk van hersengebieden dat betrokken is bij het verwerken van betekenis. Posterior gebieden ondersteunen perceptuele kennis en anterior gebieden ondersteunen actie-gerelateerde kennis.

Question 31

Arcuate gyrus

Answer 31

Gebied in het semantische netwerk dat bijdraagt aan de integratie van complexe kennis en het ophalen ervan.

Question 32

Laterale ventrale temporale (LVT) cortex

Answer 32

Deel van het semantische netwerk, betrokken bij taalbegrip.

Question 33

Ventrale temporale (VT) cortex

Answer 33

Betrokken bij objectcategorisatie binnen het semantische netwerk.

Question 34

Dorsale mediale prefrontale (dmPF) cortex

Answer 34

Ondersteunt het vloeiend ophalen van semantische woorden binnen het semantische netwerk.

Question 35

Inferior frontale fyrus (IFG)

Answer 35

Speelt een rol in fonologisch werkgeheugen en syntactische verwerking, als onderdeel van het semantische netwerk.

Question 36

Ventromediale prefrontale (vmPF) cortex

Answer 36

Betrokken bij affectieve verwerking van taal, zoals emotionele betekenis.

Question 37

Posterior cingulate gyrus (PCG)

Answer 37

Ondersteunt episodische en ruimtelijke aspecten van woordbetekenis.

Question 38

Het brein woordenboek

Answer 38

Het concept van het brein “woordenboek” is data-driven en onderzoekt de reactie van specifieke hersengebieden op woorden en acties. Hierbij kijken deelnemers naar films, luisteren ze naar verhalen of lezen ze teksten, terwijl onderzoekers de correlatie meten tussen hersenactivatie en specifieke woorden of acties. Een enkele voxel, zoals in het linker parahippocampale place area, reageert bijvoorbeeld specifiek op scènes met geconstrueerde objecten, zoals huizen.

Question 39

Neurale webben van taal

Answer 39

Taalbetekenis ontstaat door connecties tussen neurale netwerken. Bijvoorbeeld, de zin “iemand speelt heel mooi piano” activeert een ander netwerk dan “een zware piano tillen vanwege de verhuizing.”

Question 40

Stoornissen van taalbegrip

Answer 40

Problemen in het begrijpen van taal, zowel auditief als visueel. Patiënten kunnen moeite hebben met het interpreteren van gesproken of geschreven taal.

Question 41

Stoornissen van taalproductie

Answer 41

Problemen met taalproductie, zoals slechte articulatie, woordvindproblemen (anomie), het gebruiken van verkeerde woorden (parafrasie), verlies van grammatica, moeite met herhalen, lage verbale vloeiendheid, schrijfproblemen (agrafie), en verlies van stemtoon (aprosodie).

Question 42

Vloeiende afasie

Answer 42

Taalstoornis waarbij de spraak vloeiend is, maar vaak betekenisloos. Voorbeelden zijn:

Sensorische afasie (Wernicke’s): vloeiende, maar inhoudsloze spraak met slecht begrip en schrijfproblemen.
Geleidingsafasie: goed begrip en spreken, maar niet kunnen herhalen.
Anomische afasie: goed begrip maar ernstige woordvindproblemen, vooral bij zelfstandige naamwoorden en werkwoorden.

Question 43

Niet-vloeiende afasie

Answer 43

Patiënten begrijpen taal relatief goed, maar hun spraak is moeizaam en simplistisch. Expressieve afasie (Broca’s) is hier een voorbeeld van, waarbij de spraak traag en grammaticaal gebrekkig is.

Question 44

Pure afasie

Answer 44

Specifieke taalstoornissen die beperkt zijn tot één aspect, zoals alleen lezen (alexie), schrijven (agrafie), of woordherkenning zonder andere taalproblemen.

Question 45

Gebruik termen Broca’s/Wernicke’s afasie

Answer 45

De termen worden nog steeds gebruikt, maar ze geven geen nauwkeurige informatie over de betrokken hersengebieden bij taalstoornissen.

Question 46

Locaties van laesies in afasieën

Answer 46

Een infarct buiten Broca’s gebied kan ook tot afasie van Broca leiden. Het lokaliseren van taalstoornissen is complex, omdat grote delen van de hersenen betrokken zijn bij taal.

Question 47

CVA en taalstoornissen

Answer 47

Bij veel patiënten ontstaan taalstoornissen door een beroerte in de middelste cerebrale arterie, die de temporale en frontale taalgebieden en de nucleus caudatus van bloed voorziet. Herstelprocessen na een CVA maken de lokalisatie van taalstoornissen moeilijker.

Question 48

Vloeiende en niet-vloeiende afasieën

Answer 48

Vloeiende en niet-vloeiende afasieën hebben elk verschillende symptomen, die elk een eigen neurologische oorzaak kunnen hebben.

Question 49

Rechter hemisferische laesies en taal

Answer 49

De rechter hemisfeer kan taal begrijpen, maar controleert meestal de spraak niet, waardoor afasie zelden voorkomt na een rechterhemisferische laesie. Wel leidt het vaak tot problemen met prosodie en contextueel woordgebruik.

Question 50

Dyslexie

Answer 50

Dyslexie kan zich manifesteren op het niveau van letters, woorden en zinnen, en is een stoornis die voortkomt uit problemen binnen verschillende stadia van taalverwerking.

Question 51

Oorzaken van dyslexie

Answer 51

Dyslexie kan het gevolg zijn van gebrekkige parallelle verwerking van orthografische, fonologische, spatiële of semantische representaties van geschreven taal, of van combinaties van deze problemen.

Question 52

Aandacht dyslexie

Answer 52

Bij aandacht dyslexie hebben mensen moeite om woorden te lezen wanneer er meer dan één letter wordt gerepresenteerd, wat leidt tot concentratieproblemen tijdens het lezen.

Question 53

Neglect dyslexie

Answer 53

Personen met neglect dyslexie kunnen het eerste of laatste deel van een woord mislezen, wat hun leesbegrip beïnvloedt.

Question 54

Letter-bij-letter lezen

Answer 54

Dit type dyslexie komt voor wanneer mensen alleen woorden lezen die ze zelf hebben gespeld, hetzij hardop, hetzij in stilte, zonder ze als geheel te herkennen.

Question 55

Deep dyslexie

Answer 55

Bij deep dyslexie maken mensen semantische fouten en lezen ze woorden die semantisch gerelateerd zijn in plaats van het doelwoord (bijv. “merry” als “Christmas”).

Question 56

Fonologische dyslexie

Answer 56

Personen met fonologische dyslexie hebben moeite met het hardop lezen van niet-woorden, wat duidt op een probleem met de fonologische verwerking.

Question 57

Oppervlakkige dyslexie

Answer 57

Bij oppervlakkige dyslexie kunnen mensen woorden niet direct herkennen, maar begrijpen ze deze door gebruik te maken van letter-to-geluidrelaties terwijl ze de woorden uitspreken.

Question 58

Dual route theorie

Answer 58

De dual route theorie stelt dat het lezen van geschreven taal wordt bereikt door twee verschillende maar interactieve procedures: de lexicale en niet-lexicale routes.

Question 59

Lexicale route

Answer 59

De lexicale route vertrouwt op de activatie van orthografische (beeld) of fonologische (geluid) representaties van woorden. Deze route kan alle bekende woorden verwerken, zowel reguliere als niet-reguliere woorden, maar is niet in staat om onbekende woorden of niet-woorden te verwerken.

Question 60

Niet-lexicale route

Answer 60

De niet-lexicale route gebruikt een subwoordprocedure die is gebaseerd op geluid-klankregels. Deze route kan succesvol zijn bij het lezen van niet-woorden en reguliere woorden die geen letter-geluidregels volgen, maar biedt geen succes met niet-reguliere woorden die deze regels niet aanhouden.