HC.6 Fysiologie van de bloedaanmaak en pathofysiologie van bloedarmoede Flashcards
Wat is de functie van erytrocyten?
Erytrocyten -> zuurstof transport van longen naar de weefsels; ery’s bevatten Hb-moleculen die O2 kunnen binden en afgeven
Hoe is een Hb-molecuul opgebouwd?
Elk Hb molecuul bestaat uit 4 ketens:
- 2 a-ketens
- 2 b-ketens (HbA: a2b2)
- Voorts kleine hoeveelheid δ-ketens (HbA2: a2δ2)
Elke keten heeft een Fe2+ molecuul waaraan O2 gebonden kan worden.
Wat is er bijzonder aan foetaal Hb?
Foetus heeft foetaal hemoglobine (HbF). De affiniteit van HbF voor O2 is groter dan de affiniteit van HbA voor O2. Op deze manier kan een foetus zuurstof van het Hb van de moeder halen en aan zuurstof komen. Na een aantal maanden krijgt de baby HbA.
Hoe wordt gecodeerd voor Hb in het DNA? Wat gaat er mis bij sikkelcelziekte?
Coderen voor Hb:
Chromosoom 11: b en δ- gen -> coderen voor b-ketens (2 genen); δ-gen nauwelijks tot expressie
Chromosoom 16: 2 a-genen -> coderen voor a-ketens (4 genen)
Een b-gen defect (b thalassemie) zal een groter effect hebben dan een a-gen defect (a-thalassemie), omdat de kwantitatieve impact groter is.
Thalassemie: defect gen met als gevolg een tekort aan ketens -> kwantitatieve beperking Hb
Bij sikkelcelziekte is er een puntmutatie in de b-keten, ze worden wel gemaakt, maar functioneren niet helemaal goed (instabiel Hb)-> kwalitatief probleem (HbS).
Waar is de opname en afgifte van O2 van afhankelijk?
Opname en afgifte van O2 afhankelijke van:
• O2 spanning
• pH
• Temperatuur
- Onderkoeling: affiniteit O2 omlaag, metabolisme omlaag, Hb staat moeilijker O2 af
• 2,3 diphosphoglyceraat concentratie (2,3-DPG): hoge verdringingsfactor voor O2, O2-affiniteit neemt af, O2-transport efficiënter
Waar vindt de erytropoiese plaats in de verschillende levensfases?
Erytropoiese: localisatie • Embryonaal/ foetaal: - 3e week: dooizerzak, chorion - 6e week: lever, milt - 5e maand: beenmerg • Kind - Wervels, platte beenderen (bekken, ribben, sternum), lange pijpbeenderen • Volwassene - Wervels, platte beenderen (bekken, ribben, sternum), bovenste gedeelte humerus en femur
Welke hormonale factoren zijn betrokken bij de hematopoiese?
Stamcellen kunnen door hematopoëse differentiëren tot functionerende bloedcellen.
Hormonale factoren betrokken bij de hematopoiese:
• Erytropoetine (EPO): productie in de nier
• Overige hemopoetische groeifactoren: bijv. interleukine-3 (IL-3)
• Schildklier hormoon
• Testosteron
Hoe wordt de EPO productie geregeld?
Regulatie erytropoetine productie (EPO) in de nier: Bij voldoende O2 wordt HIF-1a van het HIF-1b en HIF-1a complex afgebroken. Dan is het niet meer beschikbaar voor binding aan HIF-1b, naar promotor regio EPO, productie EPO, rode bloedcel aanmaak. Bij voldoende O2 wordt HIF-1a afgebroken.
Wat zijn reticulocyten? Waar is de hoeveelheid een maat voor?
Reticulocyten: jongste cellen zichtbaar in bloed, restjes DNA, verdwijnt binnen 1-2 dagen in PB. Normaal zijn 1-2% reticulocyten in bloed aanwezig. hoeveelheid is een maat voor de aanmaak van rode bloedcellen.
Wat zijn de elementaire bouwstoffen van de erytroiese?
Erytropoiese: elementaire bouwstoffen
• Ijzer
Ijzer via darmen binnen via dieet, getransporteerd naar plasma, transferrine transporteert ijzer naar lever/ beenmerg/ spieren. 1-2 mg ijzer nodig/ per dag, 1-2 mg verlies via haar/huid/ menstruatie. Bij te veel ijzer in bloed, gaat lever hepcidine maken -> blokkeert transportkanalen -> ijzer niet goed opgenomen. Bij infectie is hepacidine ook verhoogd, kan zorgen voor Fe-tekort.
• Vitamine B12
- Bronnen: vlees, eieren, zuivelproducten
- Normaal dieet: > 5 mcg (dagelijkse behoefte: 2-5 mcg)
- Resorptie: terminale ileum
- Opslag: voorraad in lever (voldoende voor enkele jaren)
• Foliumzuur (vitamine B11)
- Bronnen: bladgroenten, orgaanvlees, bonen, noten
- Normaal dieet: > 50 mcg (dagelijkse behoefte: 50 mcg, hoge bij kinderen, adolescenten en zwangeren)
- Resorptie: jejunum
- Opslag: divers, o.a. in lever (voldoende voor enkele weken)
Wat zijn hematologische parameters + normaalwaarden?
Hematologische parameters en normaalwaarden:
• Hematocriet: fractie rode bloedcellen t.o.v. plasma
• Mean corpuscular volume (MCV) in fl (femtoliter; 10^-15 L):
- Gemiddeld volume van de ery’s
- MCV= Ht/ aantal ery’s per L
- Normaal: 80-100 fl
• Red cell distribution width (RDW)
- Maat voor de spreading van de erygrootte
- Normaal: 11,5%- 16%
• Mean corposcular hemoglobin (MCH); MCH= Hb/ery
• Mean corpuscular Hb concentration (MCHC); MCHC= Hb/ Ht
Wat is anemie? Wat is de incidentie?
Anemie (bloedarmoede)= te lage Hb concentratie i.v.m. de normaal waarde (mannen/vrouwen)
- Incidentie: mannen 4%, vrouwen 8%
- Let op! Hb is bepalend, niet het aantal erytrocyten (rode bloedcellen)
Wat zijn de klachten horend bij een anemie?
Klachten anemie: • Moeheid • Bleek zien • Pijn de borst (angineuze klachten) • Kortademigheid (door hartfalen) • Hartkloppingen • Klachten passend bij hartfalen • Duizeligheid (bij opstaan) Ernst van klachten afhankelijk van snelheid van ontstaan van de anemie en co-morbiditeit.
Wanneer microcytaire anamie? Oorzaken?
- Microcytaire anemie: MCV < 80 fl
o Fe gebrek (RDW verhoogd): reti omlaag
o Hb-pathie (RDW normaal); thalassemie (kwantitatief defect Hb-ketens): reti n of omhooog
o (Anemie ven de chronische ziekte): reti omlaag
Wanneer normocytaire anemie? Oorzaken?
- Normocytaire anemie MCV 80-100 fl
o Acute bloeding: reti normaal
o Nierziekte: reti omlaag
o Anemie van de chronische ziekte: reti omlaag
o Infiltratie beenmerg door maligniteit: reti omlaag
o Myelodysplastisch syndroom (MDS): reti omlaag
o Hemolyse zonder reticulocytose: reti normaal
o Sikkelcel anemie (kwaliteit defect Hb-ketens): reti omhoog
o Aplastische anemie: reti omlaag
