HC.3 IBD inleiding/ HC.4 IBD therapie Flashcards
Welke chronische darmontstekingen zijn er?
Chronische darmontstekingen: colitis ulcerosa, ziekte van Crohn, IBD inclassified (IBD-U)
Lokalisatie ontsteking morbus Crohn?
Morbus Crohn:
Lokalisatie ontsteking:
• Transmurale inflammatie, mogelijk in gehele gastro-intestinale stelsel: 50% ileocolitis, 30% uitsluitend ileum activiteit (m.n. terminale ileum), 15-20% uitsluitend colon (vaak proximaal)
• Rectum blijft vaak vrij van ontsteking, i.t.t. colitis ulcerosa
Klinische verschijnselen morbus Crohn?
Klinische verschijnselen: • Buikpijn, diarree (met/zonder bloedverlies), vermoeidheid en gewichtsverlies • Fistelvorming • Perianale ziekte en proximale ziekte • Malabsorptie • Extra-intestinale manifestaties
Lokalisatie ontsteking colitis ulcerosa?
Colitis ulcerosa: Lokalisatie ontsteking: • Proctitis • Linkzijdige colitis • (Pan)colitis
Klinische verschijnselen colitis ulcerosa?
Klinische verschijnselen:
• Diarree (vrijwel altijd met bloed en slijm bij de feces)
• Bloed en slijm (met of zonder ontlasting)
• Toename defecatiedrang (loze aandrang)
• Algemene ziekteverschijnselen zoals koorts, anorexie en vermagering
• Pijnlijke darmkrampen voor defecatie
Verschil colitis ulcerosa en m. crohn?
Colitis ulcerosa Colon Continu Oppervlakkig (mucosal, submucosal) Geen fisteling, zelden perianal abces Minder vaak extra-intestinale manifestaties: artritis, uveitis, huidlaesies , PSC overlap
M. Crohn Van mond tot kont Discontinue (skip lesions) Transmuraal Fisteling, perianaal abces Vaak extra-intestinale manifestaties (aften, artritis, uveitis, erythema nodosum, pyoderma)
Bijwerking langdurig gebruik prednison?
Bijwerking langdurig gebruik prednison: osteoporose (botontkalking), infectieuze complicaties, suikerziekte
Bijwerking azathioprine?
Bijwerking azathioprine: lymfoom (zelfzaam), immuunonderdrukkende, onderdrukking aanmaak bloedcellen
Waarvoor is fecaal calprotectine een indicator?
Fecaal calprotectine -> ontsteking darm: ja/nee
Epidemiologie IBD?
Epidemiologie: prevalentie ongeveer 100/100.000, piekincidentie tussen 15-25 en 55-65 jaar, hoogte incidentie in Canada en Noord-Europa
IBD pathogenese?
IBD pathogenese: multifactorieel
• Erfelijkheid, omgevingsfactoren, microbioom
• Verstoring in balans van het immuunsysteem (mucosale immuunrespons, chronische ontsteking zonder zelfregulatie -> aangrijpingspunt medicatie)
• Overexpressie van pro-inflammatoire cytokines
• Beschadiging van het epitheel
• Continue ontsteking
Wat zijn vaak voorkomende klachten IBD?
Vaak voorkomende klachten IBD: • Diarree • Buikpijn • Gewichtsverlies • Deficiënties • Rectaal bloedverlies
Wat is de definitie van diarree? Wanneer sprake van chronische diarree? Wat is de gradering van diarree?
Definitie van diarree: > 3 ongevormde ontlasting/dag of vloeibaar volume > 200 g/dag
Chronische diarree > 4 weken
Gradering van diarree:
1: toename van < 4 ontlasting/dag t.o.v. baseline
2: toename van 4-5 ontlasting/dag t.o.v. baseline
3: toename van >7 ontlasting/dag t.o.v. baseline; incontinentie
Lichamelijk onderzoek en buikklachten
Lichamelijk onderzoek en buikklachten: - Weinig en aspecifieke klachten - Associatie met anemie en (voeding)deficiënties - Lichamelijk onderzoek is vaak normaal Let op: • Abdominale massa • Hoog klinkende of afwezige peristaltiek • Gewichtsverlies • Oedeem • Spierverlies
DD’s
Differentiaal diagnose:
Bacterieel Salmonella, shigella, campylobacter
Viraal CMV
Parasieten Amoebiasis
Niet-infectieus Collagene colitis/ microscopische colitis, divertikels
Medicatie gerelateerd NSAID’s
Vasculair Ischemische colitis
Latrogeen Radiatie colitis
Maligniteit Carcinomen
Overig Appendicitis, solitair rectumsyndroom
Diagnostiek bij IBD
Diagnostiek bij IBD: • Bloed en ontlasting • Endoscopie: gastroduodenoscopie, colonscopie, video-capsule endoscopie (liever niet i.v.m. obstructie), double-balloon enteroscopie • Biopsie • Marker studie • MRI • Functionele testen • CT (in specifieke gevallen)
Wat is de pathologie van de ziekte van Crohn?
Pathologie ziekte van Crohn: • Focale ulceraties • Transmurale inflammatie • Acute en chronische inflammatie • Granulomen
Wat is de pathologie van colitis ulcerosa?
Pathologie colitis ulcerosa:
• Diffuus mucosale inflammatie met crypt abcessen
Diagnose stellen IBD
Diagnose:
- Geen gouden standaard
- Combinatie van: anamnese, LO, bloedonderzoek, feces onderzoek (FCP)
- Deze combinatie geeft indruk van: soort inflammatoire darmziekte, uitbreiding van de ziekte, prognose over het beloop van de ziekte
Waarvoor wordt calprotectine gebruikt?
Calprotectine:
- Goede maat voor monitoring patiënten met IBD
- In de differentiaal diagnostiek bij verdenking IBD
- Calcium en zink bindend eiwit, afkomstig van ontstekingscellen (neutrofiele granulocyten en monocyten)
Wat zijn extra-intestinale manifestaties (EIM) van IBD?
IBD en extra-intestinale manifestaties (EIM):
- Tot 50% van IBD patiënten > 1 EIM gedurende ziektebeloop
- EIM kan tijdens de gehele ziekteduur optreden
- Risicofactoren: 1 EIM, CD > UC, vrouwen, roken, EIM in familie, IBD chirurgie
• Artritis
- Gewrichten van armen en benen (ellebogen, knieén, enkels, polsen)
- SI-gewricht (sacroilititis)
- Roodheid, pijn met/zonder zwelling
• Huid: pyoderma gangrenosum, erythema nodosum
• Ogen: nodulaire episcleritis, uveïtis
• Primaire scleroserende cholangitis: zeldzame ontsteking van de galwegen
Wat zijn complicaties van IBD
IBD en complicaties: stenoses, abscessen, infiltraten; verhoogde kans coloncarcinoom
Wat zijn behandeldoelen?
Behandeldoelen:
• Inductie remissie: voedingstherapie, prednison, anti-TNF (biological)
• Onderhouden remissie
• Voorkomen en behandelen van complicaties: afwegen risico’s behandeling en bijwerkingen
Start therapie wordt gebaseerd op type IBD, ernst en uitbreiding van de ziekte
NB altijd stoppen met roken
Wat zijn de medicamenteuze opties bij IBD?
Medicamenteuze opties bij IBD: (trail and error) • 5-ASA (alleen bij colitis) • Thiopurine • Corticosteroïden • Ciclosporin/ tacrolimus • Methotrexaat • Infliximab • Vedolizumab • Tofacitinib • Ustekinumab
Welk medicament bij een fistel?
anti-TNF
Corticosteroïden
Corticosteroïden:
- Voor inductiebehandeling: Crohn en colitis
- Prednison
- Oraal, intraveneus, zetpillen, klysma
- Budesonide: werkt topicaal, rechtszijdige colon, ileocecaal regio; minder toxisch
- Veel bijwerkingen: hypertensie, acne, infecties, diabetes, gewichtstoename, osteoporose
Masalazine
Mesalazine: bij colitis ulcerosa
- 5-ASA preparaten (mesallazine)
- Colitis ulcerosa: mild tot matig, zowel inductie als onderhoudstherapie, zowel oraal als lokaal (zetpil, klysma), dus combinatietherapie
- Bijwerkingen: hoofdpijn, misselijkheid, uitslag, pancreatitis, paradoxale opvlamming, interstitiële nefritis
Immunosupressiva
Immunosupressiva:
- Mercaptopurine, azathioprine, methotrexaat
- Onderhoudsmedicijn, 3 maanden inwerktijd
- Bijwerkingen: thiopurines: beenmergtoxiciteit, pancreatitis, griepachtige verschijnselen, leverontsteking, lymfoom; MTX: leverontsteking, kaalheid, griepachtige verschijnselen, teratogeen
- Regelmatig controle bloedwaardes
Biologicals
Biologicals: (-AB)
- Anti-TNF: anfilximab (remicade, IV), adalimumab (humira, sc), golimumab (sumponi, sc)
- Vedolizumab: a4b7 antagonist
- Ustekinumab: anti IL12/IL23
- Bijwerkingen: infusie-gerelateerde bijwerkingen, infecties, allergieën, TBC reactivatie, huidmaligniteiten
JAK STAT
JAK STAT: (geen groot molecuul, orale toediening, niet zwanger worden)
- JAK eiwitten: JAK1, JAK2, JAK3 en TYK2; signaaltransductie van cytokine receptoren en groeifactoren; cel proliferatie en differentiatie
- STAT: 7 transcriptie factoren
- JAK inhibitie: effectief bij chronische inflammatoire aandoeningen (rheumatoide artritis, psoriasis), mogelijkheden in behandeling IBD
Chirurgie bij colitis ulcerosa?
• Colitis ulcerosa: chirurgie curatief, (sub)totale colectomie
Chirurgie bij m. Crohn?
• M. Crohn: chirurgie palluatief (risico recidief), (ileo)colische segmentele resecetie
