H9: 9.3 Beslissingen nemen Flashcards
Doel van on denken
Het uiteindelijke doel van ons denken (redeneren of problemen oplossen) is het trekken van conclusies en het nemen van beslissingen op basis van de beschikbare evidentie. Deze conclusies en beslissingen zullen onze acties bepalen.
Het signaaldetecitemodel (beslissingen beter begrijpen)
Beslissingen kunnen duidelijk en gemakkelijk zijn ( de evidentie voor een bep alternatief is zo duidelijk dat je helemaal niet twijfelt, bv. na een auto ongeluk ga je onmiddelijk naar een hospital) of ze kunnen heel onzeker zijn (vereisen heel wat subtielere overwegingen voor en tegen, bv to kill marrokkies or not to kill marokkies? )
Wat zijn de factoren die een rol spelen bij beslissingen nemen?
De waarnemeningspsychologie, meer bepaald de psychofysica geeft ons inzicht in de processen die een rol spelen bij het beslissen.
Pshychofysisch onderzoek: welke signalen kunnen proefpersonen waarnemen en welke niet?
Bv. Geluid wordt aangeboden:
Je hoort iets, je hoort niets, soms twijfel je
De antwoord die je uiteindelijk zult geven (na een twijfel periode) hangt niet alleen af van je gevoeligheid voor de stimulus maar ook van het antwoordcriterium dat je gebruikt
GEVOELIGHEID: je mogelijkheid om het stimulus van de achtergrondruis te onderscheiden (hoe luider het is hoe meer kans dat je zegt dat je iets hoort )
ANTWOORDCRITERIUM: je bereidheid om ja te zeggen wanneer je twijfelt (bv. is het een gezondheidstest voor een job dat je graag wilt? dan zal je eerder bereid zijn om ja te zeggen dan als het niet zo is)
Dagelijkse voorbeelden:
Mishandelt kind wordt niet tijdig uit gezin gehaald door sociale diensten, dit komt in de media en beinvloedt de antwoordcriteria van de sociale werkers: ze zullen sneller beslissen om kinderen uit hun gezien weg te halen zelf al betekent dit dat ze soms kinderen zullen weghalen die geen gevaar verliepen.
Radioloog bekijkt fotos van mogelijke kanker patient, de foto is niet eenduidig. “Moet ik patient doorverwijzen of niet? Welke gevolgen zal een vals alarm of een misser (niet op tijd gediagnosticeerd ) hebben in het leven van de patient?” Als de gevolgen van een misser erger zijn ( hoe sneller gediagnosticeerd hoe meer kans op genezing, te lang wachten brengt patient in gevaar ) zal radioloog sneller doorverwijzen.
Factoren die de perceptie van het signaal beinvloeden - ECHTE BESLISSINGSSITUATIES VS PSYCHOFYSISCHE EXPERIMENTEN
Beslissingssituaties in het echt zijn anders dan psychofysische experimenten door twee dingen:
1. Er bestaan meer keuzes in dagelijkse situaties uit alternatieven die meerdere dimensies bevatten
( alle keuzes hebben voor en nadelen )
2. Je krijgt de stimuli niet mooi op een presenteerblaadje, je moet zelf de mogelijke keuzes vinden en de voor en nadelen bepalen.
Factoren die de perceptie van het signaal beinvloeden - HET SUBJECTIEF VERWACHTE NUT
Subjectief verwachte nut berekenen:
1. alle voor en nadelen van een keuze afwegen
( als ik nu studeer dan heb ik hfdstk af, als ik nu met jade speel krijgt zij aandacht en is ze gelukkig)
2. de waarde van de voor en nadelen bepalen
( is het hoofdstuk af krijgen belangerijker dan jade aandacht geven en haar gelukkig houden? )
3. de verwachte kans van elk kenmerk berekenen
( wat is de kans dat ik het hfdstk werkelijk af krijg, hoe groot is de kans dat jade ongelukkig zal zijn omdat ze geen aandacht krijgt? )
Lang dachten psychologen en economen dat men iedere keer effectief de subjectief verwachte nut berekenden voor ze een beslissing namen, vooral als het om een bel. beslissing ging. Dit gebeurt echter zelden. Meestal gebruiken mensen heuristieken ( gemakkelijkere strategien om de waarden van de alternatieven te berekenen) ipv algoritmen. Deze heuristieken leiden tot vertekeningen in de perceptie van de keuzen (men neemt suboptimale beslissingen).
Factoren die de perceptie van het signaal beinvloeden - DE BESCHIKBAARHEIDSHEURISTIEK
Mensen wegen niet alle voor- en nadelen af wanneer ze een beslissing nemen en geven die voor- en nadelen niet het juiste gewicht.
Hoe gemakkelijker info/kenmerken uit het geheugen gehaald kunnen worden hoe meer kans ze betrokken zullen worden bij het nemen van een beslissing = hoe toegankelijker een geheugenspoor is hoe meer invloed het zal hebben op de uiteindelijke beslissing. ( De toegankelijkheid van een geheugenspoor hangt af oa van de oproepingsaanwijzingen, de sterkte en de recentheid van het geheugenspoor en de organisatieschema’s die een persoon heeft.
De beschikbaarheidheuristiek kan opmerkelijke effecten hebben. Bv: als je een roker bent haat je het wnr anderen tegen roken zijn, wanneer je iemand ziet sterven aan kanker in je familie door roken begin je rokers te haten
Het bestaan van de beschikbaarheidsheurisitek houdt in dat men die kan manipuleren. Men kan een vraag zo formuleren of in een dergelijke context plaatsen dat een bepaald antwoord waarschijnlijker wordt. bv het gevaar van een vliegtuigramp wordt overschat omdat het veel in de media komt, het gevaar van een ongeval in het huis daarintegen wordt onderschat omdat het niet in de media komt
men kan op je angsten inspelen om je te pushen om iets te kiezen (bv. ben je niet bang dat je geen pensioen zult hebben als je oud wordt? kies onze partij en wij zorgen daarvoor of etc )
Volgens sociologen is de beschikbaarheidsheuristiek een van de redenen waarom mensen tegenwoordig een gevoel van onveiligheid ervaren, zelfs al hebben ze daar vanuit hun eigen directe ervaringen weinig redenen toe. ( door geweld en etc in het nieuws)
Factoren die de perceptie van het signaal beinvloeden - DE REPRESENTATIVITEITSHEURISTIEK
Bij het denken baseert men zich op algemene principes die ontdaan zijn van hun details. Dit heeft als voordeel dat we kunnen generaliseren en voorspellingen maken. Het heeft ook nadelen: soms kunnen we info foutief interpreteren en zo verkeerde keuzes maken.
VB van foutieve interpretaties 1:
Representativiteitsheuristiek = de neiging die mensen hebben om de homogeniteit binnen een categorie/concept te overschatten (hierdoor denkt men da de kenmerken van een categorie van toepassing zijn op alle instanties van die categorie )
Door de representativiteitsheuristiek zal men de kansen van de verschillende alternatieven verkeerd schatten en zal men een te groot belang hechten aan afwijkingen.
De representativiteitsheuristiek speelt dus een rol bij het inschatten van toeval MAAR ook bij het beoordelen van mensen en situaties. Doordat men enkel let op wat representatief is voor een bepaalde groep personen of voor een bepaalde situatie zal men andere info over het hoofd zien.
VB van foutieve interpretaties 2:
De misvatting dat een toevalsproces moet leiden tot een voortdurende afwisseling van de alternatieven ligt aan de basis van een andere misvatting: de dwaling van de gokker.
De gokker denkt dat hoe meer keer hij verliest hoe groter de kans is dat hij de volgende keer zal winnen, maar dat is niet zo, de slotmachines hebben geen geheugen, de kans om te winnen is altijd hetzelfde, ongeacht hoeveel keer je erop gespeeld hebt.
Factoren die de perceptie van het signaal beinvloeden - TECHNOLOGISCHE ONDERSTEUNING
Omdat het voor mensen moeilijk is om altijd aan alle bel factoren te denken die invloed kunnen hebben op beslissingen en om hun belang in te schatten worden computersystemen ontwikkeld die mensen helpen bij het nemen van bep beslissingen (bv het optimaal investeren van spaargeld of het diagnosticeren van verschillende ziektes)
Gebruikers van beslissingsondersteunende programma’s hebben de neiging om deze na een tijdje niet meer slaafs te volgen maar ze te optimaliseren, ook hier zien we dat mensen heuristieken toepassen.
Factoren die een rol spelen bij het antwoordcriterium
Volgens de signaaldetectiemodel hangt een beslissing af van de gevoeligheid voor de verschillende keuzealternatieven MAAR ook van het antwoordcriterium dat de persoon op het moment van de beslissing hanteert.
Het antwoordcriterium wordt vooral bepaald door de gevolgen van de beslissingen.
Beslissingen die tot een positief gevolg leiden zullen op basis van minder sterke evidentie genomen worden dan beslissingen dit tot een negatief gevolg kunnen leiden.
Bij een verandering van responscriterium zal men zelden tot een betere beslissing komen: wat men wint aan de ene kant verliest men aan de andere kant. Er bestaan statistische technieken om het optimale responscriterium te bepalen maar mensen gebruiken die niet echt.
Factoren die een rol spelen bij het antwoordcriterium - HET FORMULERINGSEFFECT/ FRAMING EFFECT
Beslissingen worden ook beinvloed door het feit of de gevolgen verwoordt worden in termen van winst of verlies.
Als een probleem geformuleerd wordt in termen van mogelijke winsten zullen mensen risico’s proberen te vermijden; als een probleem geformuleerd wordt in termen van mogelijke verliezen, zijn mensen meer bereid om risico’s te nemen.
Emotionele vertekeningen
i
Beslissingen evalueren: ‘ik heb het altijd geweten’
Hindsight bias
