H5: 5.2 Verdeelde aandacht: Hoe goed kunnen we twee taken tegelijk uitvoeren? Flashcards
Verdeelde aandacht: Hoe goed kunnen we twee taken tegelijk uitvoeren?
In situaties waarin we verschillende taken tegelijk uitvoeren spreken we van verdeelde aandacht.
Studies die de verdeelde aandacht bestuderen heten dubbel-taak studies (=proefpersonen moeten twee taken tegelijk uitvoeren).
Deze bestuderen de capaciteitslimiten van een individu, hoeveel energie het vergt om van de ene taak naar de andere over te schakelen en hoe de prestatie op de eerst taak beinvloed wordt door de tweede taak.
De interferentie van de tweede taak op de eerst taak hangt af van een reeks variabelen:
1. de gelijkheid van de twee taken
(hoe meer ze op elkaar gelijke hoe meer ze met elkaar interfereren )
2. doet de taak beroep op hetzelfde zintuig of op een ander?
(twee visuele taken tegelijk uitvoeren is moeilijker dan een visuele en een auditieve tegelijk uitvoeren)
3. hoeveel beschikbare middelen elke taak nodig heeft om correct uitgevoerd te worden/ hoeveel aandacht of inspanning het vergt
(hoe meer aandacht/inspanning de eerste taak vergt hoe storender de tweede taak zal zijn)
Hoeveel aandacht heeft een taak nodig?
Dit wordt bepaald door de moeilijkheidsgraad van de taak en door onze ervaring met de taak.
Veel taken die je elke dag uitvoert worden op den duur gemakkelijk en moeiteloos omdat de cognitieve processen op een efficientere manier georganiseerd kunnen worden.
Gecontroleerde vs. automatische processen
Schneider en Shiffrin
Gecontroleerde processen staan onder bewuste controle, vergen mentale inspanning, kunnen gemakkelijk onderbroken worden en zijn relatief traag. (bv. niveau beginner)
Automatische processen gebeuren snel, zonder bewuste aandacht en op een manier die moeilijk te onderbreken valt. Omdat automatische processen geen (of weinig) aandacht vergen kunnen ze gemakkelijk gecombineerd worden met andere taken.
Veel taken in ons leven beginnen als gecontroleerde processen en worden automatisch door langdurige oefening. (bv. lopen, veters knopen, auto rijden, etc)
De overgang van een gecontroleerd naar een automatisch proces toont aan dat deze processen geen alles-of-niets fenomenen zijn maar twee uiteinden van een continuum. Dit betekent dat veel taken niet helemaal automatisch verlopen maar el al minder aandacht vergen dan toen we ze voor het eerst uitvoerden.
Hoe gebeurt de overgang van gecontroleerd naar automatisch?
Theorie 1
Logan:
Al onze ervaringen worden in ons geheugen opgeslagen en hoe meer herinneringen we over een bepaald proces hebben hoe vlugger we zo’n herinnering kunnen oproepen en gebruiken.
bv ervaren typisten: hoe meer combinaties van letters ze in hun geheugen opgeslagen hebben en hoe vlugger ze die kunnen oproepen hoe sneller ze kunnen typen en hoe minder aandacht het tikwerk zal vergen ( ze kunnen dus tegelijk naar de radio luisteren zonder dat hun typeer prestatie daalt )
Theorie 2
Norman en Shallice
We hebben schema’s voor vaak voorkomende taken. Deze schema’s worden uit het geheugen opgeroepen en leiden toe een automatische, stereotiepe uitvoering van de taken.
Dergelijke automatische processen (automatisch piloot) kunnen tot catastrofes leiden als ze volledig ongecontroleerd aan hun lot worden overgelaten.
Er is een soort controleproces nodig dat ingrijpt wanneer een schema in conflict komt met een ander schema dat geactiveerd wordt door omgevingsinfo. of door veranderende prioriteiten van de persoon.
Dit controlesysteem, dat een beroep doet op de aandacht, is ook nodig om nieuwe schema’s te detecteren en om ervoor te worgen dat het juiste schema gekozen wordt.
Telkens als het controlesysteem tussenbeide moet komen hebben we te maken met een gecontroleerd proces.
Wat gebeurt er met de extra tijd die proefpersonen nodig hebben om een dubbeltaak uit te voeren in vergelijking met een enkele taak?
Oberauer en Kliegl
Uit de resultaten van hun onderzoek bleek dat de proefpersonen in het begin veel meer last hadden met de dubbele taak dan met de enkelvoudige taken. Na 24 dagen trainen was dit verschil echter zo goed als weg: proefpersonen konden de twee taken even gemakkelijk samen uitvoeren als afzonderlijk. De taken waren dus automatisch geworden.
De Strooptaak
wordt gebruikt om te zien of een proces automatisch is geworden
benoem de kleuren van woorden, benoem de kleuren van kleurwoorden, benoem de kleur van een van de letters van de kleurwoorden etc
er bestaan ook andere versies van deze taak (bv. hoeveel cijfers zijn er: 4444 dan 3333 etc)
waarom is het moeilijk? ervaren lezers acteveren automatisch de betekenis en de uitspraak van geschreven worden; dit komt in conflict/competitie met de activatie van het correcte antwoord (de kleur van het woord)
deze taak toont aan in welke omstandigheden de selectieve aandacht faalt
De kosten om naar een andere taak over te schakelen
Wanneer we met meerdere taken tegelijkertijd bezig zijn betekent dit niet altijd dat we ze ook gelijktijdig uitvoeren. Heel vaak schakelen we vliegensvlug van de ene taak op de andere.
Het veranderen van taak brengt omschakelingskosten met zich mee. Deze omschakelingskosten worden veroorzaakt doordat men enerzijds de gedragsparameters voor de nieuwe taak moet actieveren,maar ook doordat men die van de vorige taak moet onderdrukken.
Tweetaligen hebben minder grote omschakkelingskosten dan eentaligen; zij kunnen beter hun aandacht van de ene taak op de andere richten en kunnen dus situaties van verdeelde aandacht gemakkelijker aan. (dit moet nog bevestigd worden door meer onderzoek)
