H5: 5.4 Bewuste en onbewuste processen Flashcards
Wat is het bewustzijn?
Er is geen aanvaardbare wetenschappelijke definitie voor het bewustzijn. (Blackmore 2003)
Minimaal moet men een subjectieve ervaring te hebben van een stimulus of een interne toestand om van bewustzijn te kunnen spreken.
Andere kenmerken van bewustzijn zijn:
(Valentine 1992)
- een bewuste ervaring in een prive-aangelegenheid
- deze ervaring kan bestaan uit een combinatie van verschillende zintuigen (visueel, auditief…)
- de ervaring bevat de resultaten van denkprocessen, niet de processen zelf
- de ervaring verandert voortdurend
Bij beschadiging aan een deel van de thalmus verliest men het bewustzijn en ligt men in een coma.
Vreemd genoeg verliest men niet het bewustzijn bij beschadiging aan de hersenschors (men verliest enkel delen van de inhoud van hun bewustzijn bv hemineglect) en zelfs niet bij het uitschakelen van een volledige hersenhelft.
Wat is het onbewuste?
De bewuste processen zijn slechts een onderdeel van de infoverwerking in de hersenen.
Onze hartslag en ademhaling worden bv. onbewust geregelt (daarom blijven ze functioneren terwijl we slapen of onbewust zijn). De zintuigen sturen ook constant info naar de hersenen zonder dat wij daar altijd over bewust zijn/moeten zijn.
Er zijn verschillende soorten onbewuste processen die onderverdeeld worden in 3 vormen/categorien en die op een continuum liggen van meer tot minder bewust.
Hier volgen ze, van minst tot meest bewuste:
het onbewustzijn
1Fysiologische processen/Niet-bewuste processen
we zijn helemaal niet van deze processen bewust
bv:maagsecreties tijdens het eten, het kloppen van de gehoorbeentjes als we een geluid horen, de processen die ons bloedsomloop regelen, het vuren van de neuronen in de hersenen etc
2 onbewuste processen
deze processen zijn moeilijk in het bewustzijn te brengen maar beinvloeden wel de werking ervan
( vroeger gelinkt aan psychoanalyse en Freud;het onbewuste was een onderdeel van de psyche waarin sociaal onwenselijke, primitieve wensen en impulsen verdrongen waren, samen met traumatische beelden en herinneringen )
3 Het voorbewuste
gedachten en herinneringen die gemakkelijk toegankelijk zijn maar waar we ons niet constant van bewust zijn (we zijn niet continuu bewust van hun aanwezigheid als we ze niet aan het gebruiken zijn)
het bewustzijn
Evidentie voor onbewuste processen
Subliminale perceptie/ perceptie onder de drempel:
stimuli die het gedrag beinvloedden zonder dat ze bewust waargenomen worden
Emoties kunnen uitgelokt worden zonder de tussenkomst van bewuste cognities !!!!
(Kunst-Wilson en Zajonc 1980)
semantische priming - proefpersoon herkent doelwoord sneller als het voorafgegaan was door een semantisch gerelateerd woord (=prime) ( bv stoel en tafel) zelfs als prime enkel voor een paar miliseconden aangeboden wordt (mega snel, te snel om bewust te herkennen)
(Anthony Marcel 1983)
Blindsight patienten werden onderzocht; ze kunnen bep stimuli niet meer bewust waarnemen en worden daardoor enorm beperkt. Blijkbaar zijn ze toch onbewust nog altijd ‘iets’ aan het waarnemen..
Split-brain patienten onderzoek toont aan dat elke hersenhemisfeer haar eigen ervaringen en herinneringen heeft die ontoehankelijk zijn voor de andere hemisfeer; elk helft heeft dus onafhankelijke informatieverwerking.
De rechterhemisfeer van de onderzochte patienten verwerkte informatie zonder dat zij zich daarvan bewust waren. Wanneer men hen om uitleg vroeg probeerden zij een aannemelijke verklaring te formuleren op basis van de reacties die ze bij zichzelf gepercipieerd hadden. Conclusie: de linkerhemisfeer probeert het gedrag van de rechterhemisfeer te interpreteren zoals een buitenstaander verklaringen zoekt voor het gedrag van een ander.
De huidige kijk op bewuste en onbewuste processen
Mensen hebben de indruk dat ze een continue persoonlijkheid vormen (een ik of een zelf) die op een doelbewuste en consistente manier omgaat met uitdagingen door adequaat te reageren op de stimuli die zich aandienen. Toch spelen sommige infoverwerkingsprocessen in onze hersenen zich af zonder dat we daar bewust van zijn.
Freuds werk heeft een diepe wantrouwen gecreerd tegenover het onderbewuste doordat het geassocieerd wordt met primitieve driften.
Voor psychologen en neurofysiologen is de onderbewuste geen bedreiging maar een hulp.
De enigste mysterie omtrent de onderbewustzijn is waarom sommige van de onderbewuste processen er soms voor zorgen voor een bewuste, subjectieve ervaring.
Voor deze overdracht (van onbewust naar bewust) is er aandacht nodig zodat de verschillende bij elkaar horende kenmerken van een ervaring samengevoegd kunnen worden)
De relatie tussen het bewuste en het onderbewuste kan vergeleken worden met een theater: de tribune waar het stuk zich afspeelt en rondom in de schaduw waar al de ondersteuningsprocessen zich afspelen die de voorstelling mogelijk maken.
Mythes over subliminale stimulatie *
Uit psychologisch onderzoek weten we het volgende over subliminale stimulatie:
- Subliminale stimulatie bestaat, maar is niet mogelijk wanneer de proefpersoon de aandacht niet op de stimulus richt.
- Alle subliminale effecten zijn zeer simpele processen, beperkt tot de verwerking van een enkel woord of plaatje. ( Onbewuste processen blijven dicht bij de stimulus, er is bewustheid nodig voor hogere-ordeverwerking zoals het begrijpen van zinnen en volledige boodschappen )
- Er zijn geen subliminale effecten die afwijken van wat men zou verwachten op basis van bewust waarneembare stimuli. Alle subliminale primingeffecten worden dus ook gevonden bij kort aangeboden zichtbare primes en zijn kleiner dan de bijbehorende effecten met bewuste supraliminale stimulatie.
- De effecten van subliminale stimuli zijn kortdurend. Pogingen om therapieen te ontwikkelen op basis van subliminale stimulatie hebben weinig uitgehaald. (behalve het placebo effect)
- Men kan mensen geen nieuwe doelen aanpraten op basis van subliminale stimulatie. Het enige wat men kan doen is het gewicht van el bestaande doelen voor een korte tijd enigszins verschuiven.
