H8 Interpersoonlijke psychotherapie Flashcards
Interpersoonlijke
psychotherapie
Visie dat een (depressieve) stoornis samenhangt met het wegvallen of verstoord raken van belangrijke relaties. Het is een kortdurende vorm van psychotherapie ontstaan eind jaren 60 voor behandeling van depressie. Interpersoonlijk verwijst naar de verandering in relaties met andere die een depressie kunnen uitlokken en dat het verbeteren van relaties bijdraagt aan herstel. IPT doet geen uitspraak over de oorzaak van een depressie, maar ziet het als een mix van verschillende factoren zoals biologische, persoonlijke, sociale en economische factoren. IPT wordt toegepast bij depressie, bipolaire-, en eetstoornissen. IPT streeft expliciet naar het verbeteren van relaties, en niet zozeer naar intrapsychische veranderingen (bijv. disfunctionele gedachten en inzicht)
Effectiviteit IPT
Meta-analyse bevestigen dat IPT vergelijkbaar is aan de werkzaamheid van medicatie. Combinatie van IPT en medicatie is effectiever dan alleen medicatie, maar combinatie heeft geen voordelen boven alleen IPT. Effectief bij behandeling acute depressie waardoor het ook toepasbaar is in POH en basis GGZ. In SGGZ met name in combinatie met medicatie
3 fasen IPT
IPT is kortdurend met 12-16 sessies en drie fasen in de behandeling
1. Diagnostiek en vaststellen van het probleemgebied
2. De behandeling
3. Afsluiting van de behandeling en eventuele indicatiestelling voor vervolg
Probleemgebieden IPT
Rouw, interpersoonlijk conflict - rolverandering of - tekort
Fase 1 IPT
De 1e fase (3 sessies) leidt tot een behandelcontract waarin overeenstemming is over het probleemgebied middels 6 doelen waarvan de werkrelatie de belangrijkste is
1. Diagnose stellen: symptomen worden systematisch uitgevraagd waarbij benadrukt wordt dat depressie een ziekte is om zelfbeschuldiging tegen te gaan. Met (hetero)anamnese ook aandacht voor eventuele comorbiditeit
2. Werkrelatie creëren: therapeut geeft een duidelijke verklaring voor de klachten, hoop voor verbetering, voorlichting, deskundigheid en begrip wat bijdraagt aan de opbouw van de relatie. Met name het hoop geven en depressie benaderen als een ziekte is belangrijk omdat cliënten geneigd zijn zichzelf te beschuldigen. Bij externaliserende cliënten benadrukken dat client zelf acties moet gaat ondernemen.
3. Interpersoonlijke inventarisatie: het in kaart brengen welke relaties er belangrijk zijn (sociogram) en welke veranderingen zich hebben afgespeeld
4. Verband leggen tussen interpersoonlijke problemen en symptomen depressie: cliënten denken vaak in oorzaak-gevolg en moeten hulp krijgen bij het in kaart brengen welke life-events voorafgaand hebben bijgedragen aan de symptomen
5. Probleemgebied vaststellen: Idealiter geeft de therapeut een opsomming van de problemen die spelen en de relatie met depressie en de cliënt geeft zelf aan welk probleemgebied er speelt. Probleemgebied moet gerelateerd zijn aan het ontstaan van de depressie en dus voorafgaand zijn gebeurd (1), en affectief geladen zijn waarbij het bespreken van het thema emoties voelbaar of zichtbaar zijn (2)
6. Overeenstemming over behandelcontract: er worden samen afspraken gemaakt over de duur behandeling, frequentie en eventuele kosten. Vaak wekelijkse sessies waarbij effectiviteit verminderd als hiervan wordt afgeweken.
IPT Fase 2: de
eigenlijke
behandeling
De behandelfase (4-10 sessies) kent voor ieder probleemgebied een andere behandeling waarbij het probleem wordt besproken aan de hand van concrete ervaringen die de cliënt in de week heeft opgedaan.
Behandeling van
rouw
Hier is er een directe relatie tussen het ontstaan van de depressie en het overlijden van belangrijke andere. Er is pathologische rouw wat stelt dat het normale rouwproces geen normaal beloop heeft gehad. Doelen hierbij zijn:
- Vastgelopen rouwproces op gang brengen: rouwproces wordt op gang gebracht door relatie met de overledene te reconstrueren. Hierna wordt de tijd voor het overlijden, de aankondiging van de dood, het sterven en de tijd erna stap voor stap besproken waarbij therapeut ondersteunend is maar ook doorvraagt naar concrete ervaringen. Therapeut geeft voorlichting over normaal verloop van rouw. Afgeweerde emoties die vaak zorgen voor het vastlopen van rouw (zoals schuld en boosheid) worden doortastend besproken
- Vormgeven van de toekomst met zinvolle invulling van het leven of vervanging voor verloren relaties
Behandeling van
Interpersoonlijk
conflict
Conflict verwijst naar het verschil tussen de verwachtingen van de client en de ander over wat hij ontvangt. Term conflict wordt vaak niet gebruikt omdat de client dit soms niet herkent dat er strijd is in een relatie. Conflict kent meerdere fasen waarbij in kaart gebracht moet worden in welke fase client zich bevindt.
o Onderhandeling of escalatiefase: beide partijen gebruiken steeds meer energie om het conflict op te lossen
o Crisis: na crisis wordt er vaak een oplossing gevonden, maar bij depressie is er vaak een impasse
o Impasse: conflict is niet opgelost maar woekert ondergronds door om steeds weer bij (kleine) incidenten naar boven te komen Doelen van dit probleemgebied
- Conflict terugbrengen naar de onderhandelingsfase: verwachtingen en wensen moeten nagegaan worden om het conflict terug te brengen naar de onderhandeling. De affectieve lading van het conflict moet vergroot worden en het moet geproblematiseerd worden om niet te blijven voortsudderen.
- Nagaan of de oplossing leidt tot stemmingsverbetering: Indien dit niet het geval is moet er gekeken worden naar een andere methode van communicatie. Communicatie analyse kan hier opnieuw helpen, maar ook rollenspellen om nieuwe gedrag te oefenen of om een situatie helder te krijgen.
Communicatie-
analyse
Therapeut vraagt uit wat er in concrete situatie gezegd, gedacht en gevoeld wordt tijdens een dialoog om zicht te krijgen op de communicatiestijl (kan in een verbatim verslag). Geeft zicht op welke affecten een rol spelen en waar het mis gaat.
Behandeling van
Interpersoonlijke
rolverandering
Cliënt heeft voorafgaand aan de depressie een belangrijke rolverandering gehad zoals bijv. overgang van levensfasen, verhuizing, ziekte, scheiding etc. Doelen:
- Helder krijgen wat verloren is gegaan:
- Gevoelens van rouw moeten adequaat geuit worden waarbij het gaat om:
o Afscheid nemen van de oude rol
o Rouw om het verlies van de oude rol
o Leren van nieuwe vaardigheden die nodig zijn voor de nieuwe rol
o Nieuwe contacten maken en steun verwerven in de nieuwe rol
o Positieve aspecten van de nieuwe rol leren zien en waarderen
- Uitvoering nieuwe rol: na het op gang komen van de rouw moet er nagegaan worden welke eisen er aan de rol zitten en welke vaardigheden er nodig zijn voor een goede uitvoering. Het aangaan van nieuwe contacten is een belangrijk onderdeel.
Behandeling van
Interpersoonlijk
tekort
Client heeft moeite met het starten of onderhouden van betekenisvolle relaties. Vaak is er een geïsoleerd leven met slechts 1-2 belangrijke relaties. Dit probleemgebied moet alleen gekozen worden wanneer de andere niet van toepassing zijn, behandeling op dit probleemgebied is minder effectief. Doelen:
- Nagaan welke relaties er in het verleden bestonden: zowel goede als slechte
- Moeilijkheden en positieve kanten van die relaties onderzoeken. Nagaan waarom client contacten verbreekt of niet aangaat om nieuwe manieren te vinden om deze contacten meer bevredigend te laten verlopen.
- Gevoelens rondom huidige relaties bespreken: wederom kijken naar positieve en negatieve gevoelens. De relatie met de therapeut moet ook onderzocht worden omdat dit vaak een van de weinig contacten heeft. Cliënten zijn vaak overgevoelig voor afwijzing waardoor hij zich ook in behandeling snel afgewezen kan worden. Verwachting is dat cliënt tijdens de behandeling nieuwe contacten aangaat waarbij er nagegaan moet worden of dit bijdraagt aan herstel.
Fase 3 IPT: afsluiten
van de behandeling
In de eerste fase wordt het aantal sessies afgesproken en er wordt niet meer vanaf geweken (ook niet bij onvoldoende herstel). In de laatste twee sessies wordt afsluiting benadrukt waarbij vordering wordt geëvalueerd met meetinstrument.
- Follow up: 4-6 weken na de laatste sessie is er een follow-up contact waarin noodzaak voor eventuele onderhoudsbehandeling wordt besproken. Soms wordt het effect van ITP pas laat in behandeling of na afsluiting bereikt. Therapeut moet positieve veranderingen benadrukken die wel bereikt zijn en indien onvoldoende herstel moet de cliënt niet het gevoel van schuld krijgen voor het falen.
- Onderhoudsbehandeling: cliënten met chronische depressie en twee eerdere depressieve episode hebben hogere kans op terugval en meer baat bij onderhoudsbehandeling. Onderhoudsbehandeling wordt voor 1 jaar afgesproken in een apart contact en jaarlijks herhaald indien nodig waarbij er eens per maand contact is met eenzelfde therapeut. Onderhoudsbehandeling is minder effectief dan medicatie, maar effectiever dan placebo
Toepassingen/
vormen IPT
- Social rhythm IPT (SR-IPT): vorm van terugvalpreventie bij behandeling voor manische-depressie. Bestaat uit psycho-educatie, systematisch reguleren van dag- en nachtritme en IPT. Nog onvoldoende wetenschappelijk bewijs voor effectiviteit bij bipolaire stoornis maar wel aanwijzingen dat depressie kan voorkomen en helpen.
- IPT bij boulimia. Effect is wel pas deels na afloop van de behandeling. Verschil tussen CGT en IPT is nadelig voor IPT, maar bij follow-up contact betere resultaten bij IPT en meer terugval bij CGT. IPT zorgt voor verbetering zelfvertrouwen, vermindering interpersoonlijke problemen, toename autonomie, toename probleemoplossend vermogen zonder daarbij terug te vallen in problematisch eetgedrag. CGT zorgt voor verbetering zelfvertrouwen door onder controle brengen van eetgedrag
- CBT-e is een vorm waarbij IPT en CGT gecombineerd worden, nog weinig inzet in NL
- IPT-protocol is aangepast bij behandeling voor depressie bij ouderen waarbij tempo van behandeling is aangepast en sessies van korte duur zijn. Effectief
- IPT-G: IPT gecombineerd met groepsdynamische technieken waarbij de samenstelling van de groep homogeen is en er 14-wekelijkse sessies zijn met 3 follow-up contacten. Vaak zijn de eerste 3 individueel voor diagnostiek van probleemgebied
IPT voor niet-
westerse
achtergrond
Cliënten met een niet-westerse achtergrond profiteren minder van behandeling vanwege o.a. taalachterstand en er is grote drop-out. Aanbevelingen:
- Interpersoonlijke inventarisatie moet vervlochten worden met een cultuur interview om de culturele context in kaart te brengen en aandacht te hebben voor zaken zoals geloof en persoonlijke verklaring voor de klachten om beter aan te sluiten bij cliënt
- Therapeut moet elementaire kennis hebben over diverse bevolkingsgroepen om deskundigheid te tonen. Er moet veel aandacht zijn aan welkom heten tijdens het begin omdat directheid als onbeleefd kan worden gezien
- Kan helpend zijn om de client een naasten te laten meenemen om client veilig te laten voelen en meer informatie te krijgen over interpersoonlijke leefwereld
- Klachten moeten teruggegeven worden in de woorden van de client, medisch model lijkt goed aan te sluiten. Indien er passiviteit is moet er benadrukt worden dat client zelf aan de slag moet gaan.
- Emoties moeten passend bij de cultuur geuit worden wat vraagt om creativiteit
