Geneeskunde 2A2 HC week 13 - 27/11 Flashcards
Waarom is er de laatste tijd meer aandacht voor medische beslissingen rond het levenseinde?
- (dubbele) vergrijzing
- toename van niet-acute sterfte
- meer behandelmogelijkheden (realistische, die lijden tot uitstel van sterfte)
- kosten van zorg (stijgen enorm)
- maatschappelijke factoren (nadruk op autonomie, diagnose belangrijk, patiënt betrokken bij de keuze voor behandelingen)
- casuïstiek (soms rechtszaken door euthanasie)
–> er zijn veel verschillende aspecten waar je als patiënt/arts over na moet denken; ziekenhuisopname, reanimeren, chemotherapie, kunstmatige toediening van voeding/vocht, antibiotica, intensieve symptoombestrijding, euthanasie
Wat zijn de cijfers van sterven in NL?
- 170.000 sterfgevallen per jaar, 2/3 sterft niet acuut
- levensverwachting is enorm toegenomen (vrouwen (80+) hoger dan mannen)
- verschuivingen in waar mensen dood aan gaan (in 2000 ong. 25% aan kanker, nu zo’n 30% (ook meer aan dementie, MS, etc.), daarnaast minder dood aan HVZ)
- 1/3 overlijdt thuis, 1/3 in het ziekenhuis, zo’n 20% in het verpleeghuis en verder in een hospice of overig
- 8720 mensen dood door euthanasie (5,1% van totaal), ruim 70% door de huisarts uitgevoerd en het grote deel hiervan gebeurde thuis
Wat is het verschil tussen euthanasie en hulp bij zelfdoding?
Euthanasie: levensbeëindiging door toediening van een middel op uitdrukkelijk verzoek van de patiënt (moet wilsbekwaam zijn! –> kinderen 0-12 zijn dit niet) –> zo’n 5% van alle doodsoorzaken
Hulp bij zelfdoding: verschaffen van middelen om patiënt zelf in staat te stellen het leven te beëindigen
Dit is allebei niet hetzelfde als; stoppen met behandeling of niet-reanimeren (18% van de doodsoorzaken), palliatieve sedatie (25% van de doodsoorzaken), intensieve symptoombestrijding wat mogelijk leidt tot mortaliteit (niet met hetzelfde doel gehandeld)
Krijgen huisartsen vaak een verzoek van euthanasie en wat voor patiënten zijn dit vaak?
Ja (zie tabel!), vooral huisartsen voeren dit uit, je ziet dat medisch specialisten ook minder bereidt zijn dit te doen
Zijn vooral mensen: met kanker (62%), ouder dan 80 jaar (71%), met een levensverwachting <1 maand (61%), met een somatische aandoening (76%)
Hoe vaak wordt euthanasie uitgevoerd en hoe vaak is dit niet juist volgens de wetgeving?
Sinds 2002 wetgeving (sinds 1998 toetsingscommissies), in 2020 pas de eerste strafrechtelijke procedure
In totaal 75000 gevallen gemeld en 100 (0,1%) niet conform de zorgvuldigheidseisen; vaak door consulatie (niet-onafhankelijke arts gevraagd) of uitvoering (komt nu nauwelijks meer voor)
Burgers zijn vaak voor euthanasie (88%), maar weten hier niet alles vanaf, ze denken veel foute dingen:
- zo denkt 32% dat een euthanasie wens van de familie ook geldig is –> 25% vind dat dit zou moeten
- denkt 31% dat de arts een euthanasie wens niet mag weigeren ook al voldoet het aan de wettelijke eisen
- denkt 66% dat psychiatrische patiënten niet in aanmerking komen voor euthanasie –> 55% vind dat dit zou moeten (36% van de artsen)
- denkt 50% dat euthanasie toegestaan is voor ouderen die niet meer willen leven, ook al zijn ze gezond –> 58% vind dat dit zou moeten (20% van de artsen)
–> daarnaast vindt 59% dat het voor dementie zou moeten kunnen ook al is de patiënt niet wilsbekwaam meer (31% van de artsen)
–> opvattingen artsen in afbeelding!
Hoe zijn de regels voor euthanasie bij ‘voltooid leven’?
Is niet toegestaan, wel 3% van de verzoeken
–> mag echt alleen bij lijden met een medische grondslag
–> momenteel een maatschappelijke discussie
Hoe werkt een aanvraag voor euthanasie?
Sinds 2002 de wet: zodat als de arts (ieder ander dus wel strafbaar!) het onder bepaalde voorwaarden hetdoet het niet meer strafbaar is, gaat om morele uitgangspunten:
- barmhartigheid: arts voelt zich verplicht iets voor de patiënt te doen
- zelfbeschikkingsrecht: geen mensen doden die hier niet om vragen, mensen moeten deze keus voor zichzelf maken en hier heel nadrukkelijk om vragen
Na de euthanasie moet de arts dit ook melden aan de lijkschouwer met schriftelijk dossier en dit wordt opgestuurd naar de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie (in Utrecht, met arts, ethicus en jurist (voorzitter), beoordelen of arts zich aan de eisen heeft gehouden)), arts kan uiteindelijk alsnog door het OM vervolgd worden als het niet lijkt te kloppen (gebeurt eigenlijk zelden)
Wat zijn de zorgvuldigheidseisen waar een arts van overtuigd moet zijn wil hij euthanasie uitvoeren bij zijn/haar patiënt?
De arts is overtuigd van (arts moet dit altijd kunnen verdedigen aan een toetsingscommissie):
- vrijwillig en weloverwogen verzoek: hoeft niet perse schriftelijk (bij wilsbekwaamheid ook mondeling), alleen bij nu niet meer wilsbekwaam moet het van te voren schriftelijk zijn vastgelegd, voor kinderen tot 16 met toestemming van ouders, bij 16-17 jaar ouders informeren
- uitzichtloos en ondraaglijk lijden: denk vanuit het perspectief van de patiënt, het is meer dan pijn en somatische klachten (existentieel, verlies van zin, onafhankelijkheid en waardigheid), arts moet bepalen of het uitzichtloos is
- de patiënt is voorgelicht: arts moet patiënt voorlichten over situatie en vooruitzichten, patiënt is bewust van ziekte, beperkingen, behandelingen, bijwerkingen en levensverwachting (respect voor autonomie en informed consent)
- geen redelijke andere oplossing: voor de situatie, gaat dus niet over behandelbare aandoeningen of weigeren van behandeling is goed gemotiveerd
EN
- heeft schriftelijk verslag van een onafhankelijke arts t.a.v. het bovenstaande: vaak via een SCEN-arts (steun en consultatie bij euthanasie in NL), onafhankelijk van de aanvragende arts en de patiënt
- heeft medisch zorgvuldig uitgevoerd: via KNMP protocol; eerst slaapmiddel (thiopental/propofol) dat mensen in een diepe coma brengt, hierna een spierverslapper (hierdoor kun je niks meer en ga je dood) –> hierdoor een rustige dood, bij hulp bij zelfdoding een barbituraatdrank (vies, bitter, 150ml in 1x drinken, induceert een dodelijke coma)
Wat zijn de belangrijkste knelpunten van de euthanasie?
- euthanasie is geen normaal medisch handelen: arts mag het doen als hij zich aan de wet houdt, maar hij hoeft het niet te doen (artsen mogen weigeren), patiënt kan dan naar expertisecentrum euthanasie
- inschatten wat een vrijwillig en weloverwogen verzoek en wilsverklaring is: niet altijd duidelijk of de keuze niet door de ziekte komt (bijv. psychiatrische aandoeningen of dementie)
- inschatten van ondraaglijk lijden: moet terug te voeren zijn op een medisch classificeerbare ziekte, mensen die een voltooid leven hebben vallen hier niet onder nu
Wat kan een arts doen voor mensen die buiten de euthanasiewet vallen?
Door de arts geïnformeerd worden over de mogelijkheden van sterven
- stoppen met eten en drinken –> arts moet mensen hier actief in begeleiden, dit is palliatieve zorg (en niet hulp bij zelfdoding)
- zelf medicijnen sparen of ergens kopen en dan in 1x innemen (valt wel onder hulp bij zelfdoding)
Wat betekent euthanasie uitvoeren voor een arts?
- Misschien wel het moeilijkste wat je gevraagd kan worden en wat je kunt doen
- Naast ‘beter maken’ is bijdragen aan een goede dood een van de belangrijkste dingen die je als arts voor een patiënt kunt betekenen –> soms is euthanasie hier een onderdeel van
Wat zijn de fasen van denken aan tot uitvoeren van euthanasie?
- Denken aan euthanasie
- Gesprek met de arts over euthanasie
- Verzoek om euthanasie voor ooit, niet nu
- Concreet verzoek om euthanasie (op kort termijn)
- Planning: consultatie (bijv. SCEN-arts)
- Bezoek en verslag SCEN-arts
- Uitvoering euthanasie
–> daarom belangrijk: niet op het laatste moment: altijd gesprek als patiënt een schriftelijke verklaring inlevert of erover wilt praten, open zijn over eigen opstelling en communiceren over verwachtingen, beperkingen, (on)mogelijkheden en misverstanden –> want arts moet zich kunnen verantwoorden
Wat is anticiperende zorgplanning?
Continu verlopend proces van communicatie betrekking hebbend op de laatste levensfase, waardoor patiënt en naasten optimaal zijn voorbereid op het participeren in besluitvorming over zorg op de momenten dat er beslissingen genomen moeten worden, hierdoor:
- vaker overlijden op plaats van voorkeur
- toename gevoel van controle
- betere overeenkomst tussen gewenste en geleverde zorg
Wat verandert de wens voor euthanasie in de arts-patiënt relatie?
Intensivering contact met patiënt en opvattingen/mogelijkheden van de arts worden meer uitgesproken
Wel wordt euthanasie nooit normaal:
- Belastend en ontwrichtend: spanningen, onrust, angsten, twijfels, onzekerheden en slapeloze nachten
- Opluchting: zekerheid mee te werken aan de juiste keuze
Wat is belangrijk bij de uitvoering van euthanasie?
- Rust: geen bereikbaarheid voor andere zorg
- Wees voorbereid: consultatie, verslaglegging volgens model
- Bij voorkeur niet alleen
- Zelf naar de apotheek om euthanatica op te halen
- Goede intraveneuze toedieningsweg
- Zelf medicatie klaarmaken
- Midazolam rechtstreeks toedienen (slaapmedicatie)
- Thiopental toedienen via snel lopend infuus (patiënt in diepe coma –> dit ook testen)
- Spierverslapper toedienen (patiënt overlijdt)
- Gemeentelijk lijkschouwer bellen, verslag afschrijven
- Contact met naasten
–> gehele procedure duurt 2-3 uur, toedienen medicatie 10-15 minuten
