FIL1- 1st Quarter Flashcards
(Sinasabi) Ang wika sa ating bansa ay kabilang sa
malaking pamilya ng mga
Wikang Austronesian
Ilang wika ang kasali sa wikang Austronesian?
500 wika
2 Teoryang Pinaniniwalaan ng Wika
Teoryang Panrelihiyon o Biblikal
Teoryang Siyentipiko
ipinapahayag ito batay sa Bibliya
Teoryang Panrelihiyon o Biblikal
ang wika ay kaloob ng Diyos sa tao sa siyang instrumento upang pangalagaan ang iba pang nilikha niya
Teoryang Panrelihiyon o Biblikal
nagpapakita ng kapangyarihan ng Diyos upang magkaroon ng kaayusan sa mundo at maipalaganap ang mabuting salita
Teoryang Panrelihiyon o Biblikal
batay sa eksperimento at obserbasyon
Teoryang Siyentipiko
nagsimulang usisain ng mga iskolar noong bahagi ng ikalabindalawang siglo
Teoryang Siyentipiko
7 Teorya ng Wika
Teoryang Ding-Dong
Teoryang Bow-Wow
Teoryang Pooh-Pooh
Teoryang Yo-He-Ho
Teoryang Ta-Ta
Teoryang La-La
Teoryang Ta-ra-ra-boom-de-ay
Ipinalalagay sa teoryang ito na lahat ng bagay sa kapaligiran ay may sariling tunog na siyang kumakatawan sa nasabing bagay.
Teoryang Ding-dong
Ipinalalagay sa teoryang ito na nagmula ang wika sa panggagaya o paggagad ng tao sa mga tunog na nagmumula sa kalikasan/kapaligiran o hayop.
Teoryang Bow-wow
Ipinalalagay na ang tao ang siyang lumikha ng tunog at siya ring nagbibigay ng kahulugan dito batay na rin sa kanyang nadarama. Kapag nasaling ang damdaming ito, nakapagbubulalas siya ng mga salitang kaakibat ng kanyang nararamdaman/damdamin.
Teoryang Pooh-pooh
Ito naman ang teoryang nagsasabi na ang tao ay bumabanggit ng mga salita kapag siya ay gumagamit ng pisikal na lakas o pwersang pisikal.
Teoryang Yo-he-ho
Ipinalalagay na ang teoryang ito, na ang pagsasalita ay buhat sa paggalaw ng kamay ng isang indibidwal. Batay sa paniniwala, ang naturang teorya ay may relasyon sa pagsasalita at pagkumpas.
Teoryang Ta-ta
Ito ay mga salita o sanaysay na may kinalaman sa paggamit ng mga pang romansa. Ayon sa teoryang ito, ang pag ibig o pagmamahal ang syang dahilan at nagtulak sa mga tao upang makabuo ng salita o wika. Maaari din ang mga nababasa natin sa mga tula at o awitin.
Teoryang La-la
Ang pagkilos, pagsayaw, pagsigaw, pagbulong ng mga taong kalahok o gumaganap sa mga ritwal at sinaunang selebrasyon o okasyon ay lumilikha ng mga tunog at pag-usal ng mga salita na sa kalaunan ay nabibigyan ng kaukulang kahulugan ng mga tao.
Teoryang Ta-ra-ra-boom-de-ay
Modelo ni Aristotle Batay sa Kaniyang Retorika, Nagbigay ng 3 Sangkap ng Komunikasyon
Nagsasalita
Ang sinasabi
Ang nakikinig
Latin ng Komunikasyon
Communis
Ano ang ibig sabihin ng communis?
Karaniwan o Panlahatan
Ito ay ang daan upang makipag-ugnayan nang may maayos na pag-unawa sa kausap. Pasalita o pasulat man, kailangan ito ay maging mabisa. Sa sinaunang panahon, hindi pa na imbento ang wika. Kaya naman, gumamit ang mga sinaunang tao ng mga ukit sa bato, lengwahe ng katawan (body language), mga simbolo, at iba pang di berbal na uri ng komunikasyon.
Komunikasyon
Nagsimula ang salitang “wika” mula sa
Wikang Malay
Nagsimula ang salitang “lengguwahe” sa
Kastila
Ayon sa kanila, ang wika ay isang kalipunan ng salita at ang mga pamamaraan ng pagsasama-sama ng mga ito para magkaunawaan o makipagkomunikasyon ang isang grupo ng isang tao.
Pamela Constantino at Galileo Zafra (2008)
Ayon sa kaniya, ang wika ay masistemang balangkas ng sinasalitang tunog at isinasaayos sa paraang arbitraryo upang magamit ng mga taong nabibilang sa isang kultura
Henry Gleason
may batayan o pinagkunan
Masistemang Balangkas
Tunog
Ponema
Salita
Morpema
Pangungusap
Sintaks
Diskurso
Conversation
hindi lahat ng tunog ay may salita at kahulugan
Sinasalitang tunog
angkop na pananalita o salita sa kausap
Dapat pinipili o isinasaayos
napagkasunduan ng mga tao
Arbitraryo
para hindi mamatay o mawala
Ginagamit
magkabuhol o magkabigkis
Mula sa isang kultura
nagbabago sa kapaligiran
Dinamiko
Ayon kay B.F. Skinner (1968) naniniwala na ang pagkatuto ng wika ay pag-uugaling napag-aaralan. Pinaniniwalaan ng mga behaviorist na ang kilos at gawi ng isang tao ay maaaring hubugin sa pamamagitan ng pagkokontrol ng kapaligiran.
Sa madaling salita, maaaring matuto ng wika sa pamamagitan ng pagkontrol at pagganyak, katulad ng pagpapabuya at pagpaparusa.
(teacher-centered)
Teoryang Behaviorism o Behaviorist Approach
Ayon kay Noam Chomsky, nagbigay katawagan sa aparatong pang-kaisipan na taglay ng tao at tinukoy niya ito bilang Language Acquisition Device (LAD). Ayon sa kanya, ito ang tumatanggap ng mga impormasyon mula sa kapaligiran sa anyong wika kung kaya likas ding natutunan ng mga bata ang linggwistikong katangian ng wika.
Tandaan: habang lumalaki ang bata ay patuloy itong gumagamit ng wika na siyang magpapaunlad naman nito.
(built-in)
Teoryang Innative o Nativist Approach
Ayon sa paniniwala ng cognitivist, ang mga tao ay walang tigil sa paggamit ng pag-iisip sa pagnanais na mabigyang pagpapakahulugan ang impormasyon natatanggap sa kapaligiran.
Pinapanaligan din ng teoryang ito na ang pagkakamali habang nasa proseso ng pagtuturo ay natural lamang sapagkat bahagi ito ng pagkatuto ng isang tao.
Tandaan: Mas natututo ang isang sa isang wika kung positibo ang pananaw nito ukol sa naturang wika.
(learned)
Teoryang Kognitib
Ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng mga salik na pandamdamin at emosyunal. Tungkulin ng guro na maglaan at lumikha ng isang kaaya-ayang kaligiran sa paaralan at isang pagkaklaseng walang pananakot kung saan maginhawa ang pakiramdam ng bawat mag-aaral at malaya nilang nagagamit at nasusuri ang bagong wikang natutuhan.
Tandaan: Kung ang isang tao ay may takot o pag-aalinlangan sa pagkatuto ng wika dala ng kapaligiran o sitwasyon, and pagkatuto ay hindi lubusang matatamo.
(student-centered)
Teoryang Makatao
2 Uri ng Antas ng Wika
Pormal
Impormal o Di-Pormal
Mga salitang pamantayan o istandard dahil ito ay kinikilala, tinatanggap at ginagamit ng karamihang nakapag-aaral sa wika. Mapapansin kadalasan sa paggamit ng mga bokabularyo nito ay mas komplikado at kailangang unawaing mabuti sapagkat ang ilang kahulugan ay hindi lantaran.
Pormal
2 Uri ng Pormal
Pampanitikan
Pambansa
Sa kaantasan ng pomalidad ng wika, sinasabing ito ang pinakamataas sa lahat. Ang mga salitang ginagamit ay matatalinhaga at masining na kadalasang ginagamit sa iba’t ibang akdang pampanitikan. Ang madalas na gumagamit ng ganitong uri ay mga manunulat.
Pampanitikan
Mga salitang ginagamit sa mga aklat pangwika at babasahing ipinalalabas sa buong kapuluan o sa sirkulasyong pangmadla. Ito rin ang wikang ginagamit sa pamahalaan at paaralan
pambansa
Ito ay ang antas ng wika na karaniwan, palasak, pang araw-araw at madalas ginagamit sa kaswal na usapan
Impormal o Di Pormal
3 Uri ng Impormal
Lalawiganin
Kolokyal
Balbal
Dayalekto o karaniwang sinasalita ng mga katutubo sa isang lalawigan katulad ng Tagalog, Cebuano, at Bikolano
Lalawiganin
Ito ay nagmula sa pormal na mga salita na naglaon ay naging magaspang na din dahil sa mga taong gumagamit nito. Ito ay madalas na ginagamit sa umpukan o ordinaryong mga usapan kung kaya hindi pinapansin ang wastong gamit ng gramatika, tinatanggap naman ng nakararami. Katangian ng antas na ito ay ang pagpapaikli ng isa, dalawa o higit pang titik sa salita
Kolokyal
Itinuturing na pinakamababang antas ng wika na ginagamit sa mga lansangan sa pang-araw-araw na pakikipagtalastasan. Madalas itong ginagamit ng tao nasa ikatlong kasarian.
Balbal
Ayon kay Labov (1972) ito ay isang pangkat ng mga taong nagkakaunawaan sa layunin at estilo( salita, tunog, ekspresyon) ng kanilang pakikipag-ugnayan sa paraang sila lamang ang nakakaalam.
Linggwistikong Komunidad
Ito ay ang pinakasentro ng pag-aaral ng mga sosyolinggwista. Sa pamamagitan nito ay nauunawaan at nabibigyang pagpapakahulugan ang wikang ginagamit ng tao sa lahat ng aspeto sa lipunan.
Speech Community o Linggwistikong Komunidad
Nagkakaroon ng Baryasyon (pagkakaiba-iba) ang wika dahil sa mga sumusunod na kadahilanan:
Heyograpikal
Sosyal
Kontekswal
Nagkakaroon ng baryasyon ang wika dahil sa lokasyong kinalalagyan ng mga taong gumagamit nito. Katulad ng Pilipinas na napaghihiwalay ng katubigan o kabundukan kung kaya nakapagdulot ito ng maraming wikain sa bansa.
Heyograpikal
Hindi katakatakang nagkakaroon ng pagkakaiba-iba ang wika dahil sa kalagayang heyograpikal ng isang bansa. Kung kaya, kapansin-pansin din na ang mga taong magkakalapit o may ugnayan ay halos magkakatulad ang paraan ng pananalita kumpara sa taong o walang ugnayan sa isa’t isa
Sosyal
Kung ang sosyal na baryasyon ay nagaganap sa pagitan ng mga indibidwal na kabilang sa iba’t ibang grupong panlipunan, ang ________ na baryasyon naman ay baryasyong nagaganap sa loob ng isang indibidwal.
Kontekswal
Tumutukoy sa anumang kapansin-pansin sa anyo ng wika o uri ng pananalita ng isang tao o grupo ng taong gumagamit nito. Kadalasan ay nakikita ito sa pagbibigkas, intonasyon, estilo, pagbuo ng mga pangungusap, at bokabularyo.
Barayti ng Wika
Pansariling istilo ng pagpapahayag ng isang indibidwal. Ito ay masasabing yunik sa kanila o sumisimbolo at tatak ng kanilang pagkatao.
Idyolek
Ito ay barayti ng wika na nabubuo dahil sa heograpiya ng isang lugar. Kakaiba ang nagiging bigkas sa isang pangkaramihang salita para sa mga katagalugan kumpara sa salita ng mga tao sa ibang lalawigan.
Dayalek
Ito ay barayti ng wika na ginagamit ng isang partikular na grupo. Kabilang dito ang wikang ginagamit ng mga nasa ikatlong kasarian na syang kumakatawan sa kanilang kaanyuan sa lipunan gayun na din ang mga salitang kalye na madalas ginagamit ng mga kalalakihan.
Sosyalek
Tinatawag ang mga espesyalisadong termino gaya ng mga salitang siyentipiko o teknikal na nagtataglay ng iba.
Register ng Wika
Tumutukoy sa paksa o larangang pinag-uusapan at ang mga taong nag-uusap sa loob nito. Ang paksa ng diskurso ay maaaring hinggil sa mga teknikal o espesyalisadong salita na ginagamit ng mga taong nasa partikular na disiplina o larangan.
Field
Tumutukoy sa relasyon ng mga taong nag-uusap sa isang sitwasyon. Ang relasyon ng mga taong nag-uusap ay nakakaimpluwensiya ng malaki sa paggamit ng pormalidad ng wika.
Tenor of Discourse
Tumutukoy sa paraan o kung paano nag-uusap ang mga tagapagsalita- pasulat o pasalita. Sa pasulat madalas ay pormal ang mga salitang ginagamit kung ihahambing sa pasalita.
Mode of Discourse
Katangian: tumutugon sa pangangailangan. Nagpapahayag ng pakiusap, pagtatanong, at pag-uutos. (Gusto ko) hudyat ng wika
Pasalita: pakikitungo, pangangalakal, pag-uutos
Pasulat: liham pangangalakal
Instrumental
Katangian: kumokontrol o gumagabay sa kilos at asal ng iba. (Gawin mo kung ano ang sinasabi ko) hudyat ng wika
Pasalita: pagbibigay ng panuto o direksiyon at paalala
Pasulat: resipe, direksiyon sa isang lugar, panuto sa pagsusulit at paggawa ng isang bagay, tuntunin sa batas na ipinatutupad
Regulatoryo
Katangian: nakakapagpanatili, nakapagtatatag ng relasyong sosyal (Ikaw at Ako) hudyat ng wika.
Pasalita: pormulasyong panlipunan, pangangamusta, pag-aaya sa pagkain, pagpapaalam, pagpapatuloy sa bahay, pagpapalitan ng biro, pagbibigay galang o pagbati, pagkayamot at paghanga
Pasulat: liham pagkakaibigan, imbitasyon sa isang okasyon (kaarawan, anibersaryo, programa sa paaralan)
Interaksiyunal
Katangian: nagpapahayag ng sariling damdamin o opinyon. (Ito ako) hudyat ng wika
Pasalita: pormal o impormal na talakayan, debate, o pagtatalo
Pasulat: editoryal o pangulong tudling, liham sa patnugat, pagsulat ng suring-basa, suring pelikula o anumang dulang pagtatanghal
Personal
Katangian: naghahanap ng mga impormasyon o datas upang makapagtamo ng iba’t ibang kaalaman sa mundo. Madalas itong ginagamit sa paaralan upang makapagtamo ng kaalamang akademiko at propesyunal (Sabihin mo sakin kung bakit) hudyat ng wika.
Pasalita: pagtatanong, pananaliksik, at pakikipanayam
Pasulat: sarbey, thesis, at disertasyon
Heuristiko
Katangian: pagbabahagi ng impormasyon, pangyayari, makapagpahayag ng detalye, makapag[adala at makatanggap ng mensahe ng iba. (May sasabihin ako) hudyat ng wika.
Pasalita: pagpapahayag ng hinuha at pahiwatig
Pasulat: mga anunsiyo, patalastas at paalala
Representasyunal
Katangian: pagpapalawak ng imahinasyon ng isang tao. Nagagamit ang wika upang makawala panandali ang tao sa reyalidad at nagagawa nitong makarating sa ibang daigdig at kahit sa napakaimposibleng daigdig
Pasalita: pagbigkas ng akdang pampanitikan
Pasulat: tula, maikling katha, nobela
Imahinatibo
Halimbawa:
Pakiabot mo naman ang folder na nasa ibabaw ng mesa.
Anu-anong departamento ang kailangan kong daanan bago makarating sa tanggapan ng kagalang-galang na gobernador?
Instrumental
Halimbawa:
Bawal pumitas ng bulaklak.
Huwag gumamit ng ballpen sa pagsagot, gumamit ng lapis.
Regulatoryo
Halimbawa:
Mas magaling sa lahat nang nakilala ko.
Maraming Salamat!
Kamusta ka na?
Interaksiyunal
Halimbawa: Pagsigaw upang mailabas ang saloobin tuwing may suliranin o di kaya’y pagkabigo. Maaari ding pagpipigil sa nararamdaman sa taong may ginawang pagkakamali sa iyo.
Personal
Halimbawa:
Bakit nagkaroon ng low tide?
Bakit may umaga at gabi?
Heuristiko
Halimabawa:
Ang salitang lengguwahe ay mula sa salitang LINGUA ng Latin, nangangahulugang “dila” sapagkat magagamit ang dila sa paglikha ng maraming kombinasyon ng mga tunog.
Representasyunal
Halimbawa:
Kung ikaw ay bibigyan ng kapangyarihan, ano ito at bakit?
Kung ikaw ay tutubuan ng pakpak, saan mo balak pumunta?
Imahinatibo
7 Uri ng Gamit ng Wika sa Lipunan
- Instrumental
- Regulatoryo
- Interaksiyunal
- Personal
- Heuristiko
- Representasyunal
- Imahinatibo
- edukasyon
- paaralan
- aklat, pagsusulit, aktibidades, at pananaliksik
Wikang Panturo
Ayon dito, ang Wikang Filipino ay:
Ang wikang pambansa ng pilipinas
Seksyon 6, Artikulo XIV ng Kontitusyon ng 1987
Ito ay isang wika o lengguwahe na binigyan ng bukod-tanging istatus sa saligang batas ng mga bansa, mga estado, at iba pang teritoryo. Ito ang wikang kadalasang ginagamit sa lehislatibong mga sanay ng bansa, bagamat hinihiling din ng batas sa amraming bansa na isalin din sa ibang wika ang mga dokumento ng gobyerno.
Wikang Opisyal
Ito ay isang wika o diyalekto na natatanging kinakatawan ang pambansang pagkilanlan ng isang lahi at o bansa. Ginagamit ito sa politikal at legal na diskurso at tinatatakaga ng pamahalaan ng isang bansa.
Wikang Pambansa
Ayon kay ________ (____), ito ay isang indibidwal na may iisang wika lamang ang nagagamit.
Richards
2002
Monolingguwalismo
Ito ay tumutukoy sa dalawang wika.
Bilingguwalismo
Galing sa salitang “_____”= marami at “_____________”= “linggwahe”
Paggamit ng maraming wika (3 o higit pa)
Multilingguwalismo
Multi
Lingguwalismo
MTB-MLE stands for
Mother-Tounge Based Multilingual Education
paggamit ng unang wika ng mga mag-aaral sa isang partikular na lugar
MTB-MLE o Mother-Tounge Based Multilingual Education
