9_Tíðaleysi og tíðafæð

Question 1

skilgr á oligomenorrhea?

Answer 1

blæðingar á >35 daga fresti (en samt oftar en á 6 mán fresti)

Question 2

er a/oligomenorrhea greining?

Answer 2

Nei, Ekki sjúkdómsgreining heldur einkenni undirliggjandi truflunar

Question 3

algengustu ástæður secunder amenorrheu? (3)

Answer 3

1) þungun
2) brjóstagjöf
3) tíðahvörf

Question 4

fysiologiskar ástæður secunder amenorrheu? (3)

Answer 4

1) þungun
2) brjóstagjöf
3) tíðahvörf

Question 5

Pathologiskar orsakir am/oligom skipt í 4 hluta líkamans?

Answer 5

1) leg og leggöng
2) eggjastokkar
3) heiladingull
4) undirstúka

Question 6

orsakir am/oligom í leg og leggöngum? (4)

Answer 6

1) leg/leggöng vantar / atresia
2) imperforate hymen
3) litningagallar
4) of mikil úskröpun

Question 7

hvað kallast of mikil útskröpun?

Answer 7

ascherman syndrome

Question 8

orsakir am/oligom í eggjastokkum? (6)

Answer 8

1) Turner ofl litningagallar
2) aðgerð/geislun/chemo (iatrogen)
3) premature menopause
4) resistant ovary syndrome
5) autoimmune disease
6) PCOS

Question 9

orsakir am/oligom í heiladingli? (5)

Answer 9

1) þrýstingsáhrif
2) aðgerð/geislun
3) Sheehan syndrome (infarct)
4) hyperprolactinemia (algengt)
5) Functional failure secondary to hypothalamic failure or disorder (algengt)

Question 10

orsakir am/oligom í undirstúku? (3)

Answer 10

1) tumor
2) Kallman syndrome
3) andlegt álag, megrun, mikil þjálfun (= starfrænar truflanir)

Question 11

hvað er Kallman syndrome?

Answer 11

genagalli sem veldur skertum kynþroska og skertu lyktarskyni

Question 12

hægt er að flokka amenorrheu í hvaða 2 flokka?

Answer 12

(1) amenorrhea without evidence of associated androgen excess and
(2) amenorrhea with evidence of androgen excess (eg, hirsutism, virilization, sexual ambiguity).

Question 13

hvað er eitt aðalatriðið í greiningu?

Answer 13

ákvarða hvort estrógenframleiðsla sé til staðar eða ekki

Question 14

hvaða blpr á að gera vegna tíðaleysis? (5)

Answer 14

1) þungunarpróf!!
2) TSH
3) prólaktín
4) FSH (LH)
5) prógesterón próf

Question 15

hvað er í gangi ef tíðaleysi og lágt FSH?

Answer 15

starfrænar truflanir (andl álag/megrun) eða primary hypothalamic failure

Question 16

hvað er í gangi ef tíðaleysi og normal FSH?

Answer 16

starfrænar truflanir (andl álag/megrun)

Question 17

hvað er í gangi ef tíðaleysi og hátt FSH?

Answer 17

ovarian failure (absence eða dysgenesis)

Question 18

hvað á að gera ef tíðaleysi og prólaktín er hátt?

Answer 18

útiloka tumor hypophysis

Question 19

hvað á að rannsaka við frumkomið tíðaleysi?

Answer 19

litningarannsókn

Question 20

lýsa progesteron challenge test? (3)

Answer 20

1) til að kanna estrogen status er gefið gestagen í 7-10 daga
2) ef blæðing = estrógenframleiðsla
3) ef engin blæðing = ekki estrógenframleiðsla eggjastokka

Question 21

afleiðingar af tíðaleysi? (skipt í tvennt)

Answer 21

1) ef lítil estrógenframleiðsla -> beinþynning

2) ef estrógenframleiðsla -> endometrial hyperplasia -> adenocarcinoma?

Question 22

meðferð við tíðaleysi ef kynþroski er ekki til staðar?

Answer 22

estrógen í lágum en vaxandi skömmtum og síðan kaflaskipt með gestageni, eða sem P pilla

Question 23

meðferð við tíðaleysi ef ófrjósemi er vandamálið?

Answer 23

egglosörvandi meðferð

Question 24

meðferð við tíðaleysi ef vandamálið er blæðingartruflun? (skipt í tvennt)

Answer 24

1) ef það er lítið estrogen: uppbótarmeðferð t.d. p pillan eða kaflaskipt hormónameðferð
2) ef estrogen er til staða: gestagen í 10d 1x í mánuði

Question 25

flokkun amenorrhea í 7 flokka skv WHO?

Answer 25

1) hypothalamic-pituitary failure með lágu EÐA normal FSH OG lágu estrogeni. Amenorrhea!
2) hypothalamic-pituitary failure. FSH eðlilegt og estrógen gildi mismikil. Oligo-Amenorrhea
3) Ovarian failure (menopause) FSH hátt og estrógen er lágt. Amenorrhea
4) Congenital or acquired genital tract disorder
5) Hyperprolactinemia með lesion í hypothalamus/pituitary
6) Hyperprolactinemia án lesionar
7) Tumor í hypothalamus/pituitary án hyperprolactinemiu