9 - Oorlog En Vrede Flashcards
Oorlog/vrede id Gr wereld
Door welke essentiele gemeensch kenmerken onderscheidden de diverse Gr wereld zich v andere culturen?
- notie dat Gr een aangeboren superioriteit tov barbaarse buren bezaten; voorbestemd om slaaf te zijn.
- Poleis moeten pol onafh zijn.
- Geen Griek mocht andere Griek in oorlog onderwerpen. Maar: poleis schonden regelm autonomie andere steden.
p129
Oudheid in oorlog
Waarom was oorlog ad orde vd dag in de oudheid?
Wereld waarin recht vd sterkste god. Kracht en dapperheid grootste deugden.
Strijd onlosmakelijk verbonden met oudheid:
- (over)leven,
- machtsuitbreiding
- verbeteren ec positie
- wraak-/eergevoel
p129
Oorlog en vrede id Gr wereld
Hoe zagen de verschillende vormen van relaties tussen Gr poleis er uit?
- a. syngeneia: banden van verwantschap met andere gemeenschappen: afstammelingen van myth Hellen + 4 grote dialectgroepen (Dorisch, Ionisch, Aeolisch en Achaeisch) verwant want gemeensch voorouder.
b. nauwe banden tussen moederstad en kolonien (= onafh nederzettingen bu Gr). - vriendschapsbetrekkingen: figuurlijke nabijheid (oikeiotes). Niet duidelijk wat de basis daarvan is, maar wederzijdse rol belangrijk.
- a. lid van zelfde amphictionie (verbond v stadstaten): delen gebruik en verantwoordelijkheid heiligdom dat lok belang oversteeg. Hielden zich in tov elkaar in oorlog.
- b. bilat allianties tussen Gr stadstaten: obv contract (gemeensch besluitvorming, gedeelde rituelen, conflictbeslechting, plunderrechten, bevoorrading).
Grote poleis ook rijkste => informeel leiderschap (hegemonia/arche)
- directe buurgebieden en bondgenoten
- ‘leider der Grieken’: Sparta (550 vC) eerste, want uitgebreid netwerk van bondgenootschappen. Verplichting was herhaaldelijk gevraagd worden Gr steden te bevrijden v Perzen.
p130
Motieven oorlogvoering
Thucydides beschrijft drie aanleidingen voor oorlogsverklaringen in de Gr wereld en uitbreiding Peloponn oorlog ih bijzonder. Welke?
- Reli overtredingen
- Seculieren aanleidingen: pol controle in een stad, geconfisqueerde eigendommen en territoriale claims
- Grieken in autonomie laten leven: bevrijding was legitieme en nobele aanleiding tot gewapend conflict.
- Pleonexia: verlangen naar meer/expansie. Is structureel kenmerk Gr poleis die erkende leiderschapspositie wilden verwerven. Ophelia (mat gewin) niet bel aanleiding voor oorlog. NB: vaak werden veroverde/vernietigde steden en gebied overgedragen aan trouwe bondgenoten die eigen grondgebied waren kwijtgeraakt (niet per se kolonisten vd overwinnaars). Schatting heffen van onderworpen steden meestal beperkt. Plundering ook geen bel bron v inkomsten.
- Streven naar eer (time): ‘eerzucht onderscheidt echte mannen van gewone mensen’. Polis heeft dan een hoge status temidden v andere poleis/rijken (dan respectvolle behandeling v vertegenwoordigers in dipl verkeer). Gebrek aan respect vaak basis v oorlogen/incidenten.
Beide motieven (ophelia en time) evenveel gewicht in oorlogsverklaringen (Mytileens debat door Thucydides: streven naar mat gewin en eer najagen konden elkaar in evenwicht houden)
p133
Praktijk oorlogsvoering
Wat zijn hoplieten/hoplitai?
Grieken (tov Trojanen) waren gedisciplineerder en vochten in dichtere formatie en waren dapper in de strijd en vochten bescheiden en gematigd.
Hoplitai: mannen met mil uitrusting/hopla. Meestal speer, schild, helm. rijke hoplitai hadden dienaren/slaven, rijksten te paard. Vochten te voet. (arch periode)
Klass periode: ook cavalerie.
Bonte verzameling, uitrusting bepaald door fin draagkracht.
p13
Praktijk oorlogsvoering
Waaruit bestond het leger van een stadstaat/Athene?
Burgers, 18-60 jaar.
- hoplieten (40% in Ath, maar dat is uniek, meestal kleiner aantal)
- cavaleristen (2%)
- lichtbewapenden/psiloi/gymnetes (rest): pijl&boog, speren, stenen. Niet mee op lange campagnes (levensonderhoud familie).
4S vC: steeds vaker ook huurlingen in legers. Want Gr gefragmenteerd geraakt, dus ‘bondgenoten’ nodig die vanwege ec overwegingen dienden.
p134
Praktijk oorlogsvoering
Hoe zag de training en het gevecht er uit?
- training net als wapenrusting kwestie van geld:
. tijd in sportscholen/gymnasia en worstelperken
. wapentraining door prive-instructeur/hoplomachus
. maar meeste conditie door hard werken. - manoeuvres op slagveld alleen geoefend tijdens campagnes
=> mil successen te danken aan dichte formaties (phalanx) en korte afstand vechten, niet aan bep kundigheid met wapens of taktiek.
Opmars zal vaak ontaard zijn in wilde stormloop. Niet bij Spartanen/Kretenzers, die marcheerden naar vijand. Dat is de klass stijl, waarsch in vroege 5S vC ontstaan (zware bewapening hoplieten), tot introductie dichtere en meer gedisc versie van phalanx door Macedoniers. Strijd vaak door 1 enkel gevecht beslist
Arch periode: moeilijk vast te stellen. Waarsch ongediff massa en met projectielen en zij aan zij. Strijd verplaatste zich daardoor voortdurend over slagveld.
Zeeslagen:
- aanvankelijk schepen om troepen te verplaatsen
- simpele schepen: rammen en beschadigen
Superioriteit op zee steeds belangrijker, toenemende invloed op pos positie poleis (Athene, Sparta)
p135
Sparta apart geval
Waarom is Sp een uitzondering tav compositie leger en training?
A) Oorzaak is bevolkingssamenstelling: onderwierpen lok bevolking, dat werden heilotes/heloten. Hun bezit naar homoioi/Spartiaten (Sp met voll burgerrechten). Heloten bewerkten land voor hen => tijd voor mil training voor Spartiaten => hoplietenmilitie met ijzeren discipline.
Meer uniformiteit uitrusting en training. Homoioi lid van sussitai/eetgenootschappen (eten en trainen samen; vnl atl oefening).
B: Ook niet-burgers in leger: voor helft uit perioikoi (bew uit onderworpen gebieden; onvoll burgerrecht, wel vrij)
C: heloten (vrij en bep burgerrechten)
D: va laat 5S vC steeds meer huurlingen
=> in succesvolle Sp expedities slechts enkele Spartiaat (was leider vd vele duizenden niet-burgersoldaten).
p135
Gevolgen oorlogsvoering
Wat waren de gevolgen van oorlogvoering?
- verwoesting landbouwgrond, omvang afh van seizoen (hinderen oogst, zaaien, ploegen). Verrassingsaanval: evacuatie mensen en dieren niet mogelijk.
- vernietiging polis: kost tijd, mankracht, geld. Moeilijk om poort open te krijgen. Sommige poleis konden beleg maanden/jaren volhouden. Ook: opwerpen omwalling, duurdere wapens
- vrede: wetten gericht op vrede. Oorlog niet verheerlijkt in Gr lit (hoogstens eerbrengend). Vrede is de natuurlijke orde.
Vaak voor beperkte periode gesloten (30-50 jaar). Verdragen gericht op meer dan niet-gewelddadige relaties: scheppen bondgenootschappen en verplichting tot steun in oorlogen) - daarom beperking in tijd.
4S vC: pogingen tot koine eirene (alg vrede): bepaling dat alle Gr staten vrij en autonoom moesten zijn. Gold voor iedereen, niet alleen bij oorlog betrokken poleis. Geen tijdslimiet. MAAR: eisen mbt autonomie poleis aanleiding tot oplaaien nwe conflicten.
p136
Oorl en vrede in Macedon, Hellen en Rom wereld
Praktijk v oorlogvoering
Hoe zag dat er uit in Hellen tijd?
Tijd van Philippus, Alex dGr, diadochen.
- Zoals in klass Gr maar . grootschaliger . meer gespec wapen . huurlingen . uitbreiding cavalerie met sarissa (houten speer met metalen punt) . voetvolk/pedzehetaroi: sarissa, rest bewapening lichter dan hoplieten . meer experts betrokken - zee: steeds grotere oorlogsschepen - enige nwe mil wapen: olifant.
p138
Oorl en vrede in Macedon, Hellen en Rom wereld
Praktijk v oorlogvoering
Hoe zag dat er uit in Rom tijd?
- kleinere/mobielere legereenheden
- veranderden geleidelijk in staande eenheden
- beroepssoldaten
- zee: versterkten vloot (ook: transport en bevoorrading)
Augustus: beroepsleger - huurlingen/auxilia met bijz vaardigheden
Diocletianus: meer legioenen, maar minder soldaten per legioen
Constantijn: onderscheid comitatenses (flex inzetbare legioenen) en limitanei (staand leger).
p140
Oorl en vrede in Macedon, Hellen en Rom wereld
Gevolgen oorlogvoering
Hoe zag dat er uit in Hellen tijd?
Oorlog = vaak verschuiving machtverhoudingen en machtsuitbreiding. Nw verworven gebieden moeten bestuurd: recht doen aan oorspr onafhankelijkh van Gr steden => oude Gr systeem van euergetisme (weldaden die door weldoeners werden bewezen) => koning die bescherming bood als weldoener beschouwd, dus geeerd.
Niet-Gr steden in Kl Azie makkelijker te besturen: bestuurd door alleenheersers of gesticht door Alex dGr/hellen koningen.
Respect en loyaliteit door mil leiderschap. Bepaalde wie er koning werd.
p141
Oorl en vrede in Macedon, Hellen en Rom wereld
Gevolgen oorlogvoering
Hoe zag dat er uit in Rom tijd?
Door Punische oorlogen (264-146 vC) Rome grootste macht in MZ gebied. Invloedssfeer breidt zich nog verder uit. 1S vC nog meer gebieden in oosten. Versloegen Galliers (58-50), dus Fr en Blg erbij. Augustus: Egypte en tot aan Rode en Zw Zee, Atl Oceaan, Rijn, Donau. Dan einde aan veroveringen, beh Britannia en Dacia.
Verschil in behandeling.
- direct onder Rom gezag
- zekere autonomie + erkenning Rom gezag + schatting.
Verschil door organisatiestructuur in veroverde gebieden. Bij losse stamverbanden meer opstanden => Rom gezag. Bij goed functionerend bestuursapp eigen Rom bestuur niet noodzakelijk (bv eigen munt houden).
Krijgsmoed/virtus hoog in vaandel => beeindigen oorlog gevierd met triomftochten met krijgsbuit en krijgsgevangenen. Ook: standbeelden en boogmonumenten; overwinningstitels; hymnen; munten. Propageren dapperheid keizers = verantwoorden v hun machtspositie.
Oorl en vrede in Macedon, Hellen en Rom wereld
Gevolgen v oorlogvoering
Welke econ consequenties had dat?
Hellen:
- koningen maakten aanspraak op oorlogsbuit
- vrede: niet ideale toestand voor mensheid maar een tijdel relatie tussen twee/meer staten. Koine eirene speelt geen rol meer. Vrede wel beschouwd als voorwaarde voor welvaart en veiligheid.
Rom:
- Alleen indiv en steden deelden mee => met oorlogsbuit realisatie nwe bouwwerken Rome (grote projecten liepen parallel met oorlogsbuit/ex manubiis).
- vernietigen bezittingen en landbouwgrond en gewassen
- inkwartieren soldaten zware last + plunderingen
- bewust ontzien oorlogsgebieden: verbieden vernietigingen zodat econ niet stil komt te liggen
- oorlogsvoering: kostenpost. Soldi (loyaliteit en aan zich binden) maar fin belastend.
- verlies manschappen.
- participatie oorlog: stijging op soc ladder - doorstromen naar ridderstand (equites), sommige tot senatorenstand, enkeling keizer (Probus en Diocletianus).
Vrede
- door verovering of overgave: deditio in potestatem/fidem. Ook manier om bescherming te krijgen, want verdrag werd gesloten (langdurig: sponsio/foedus Of wapenstilstand (indutiae/belli feriae)
- Vrede aan oorlog gekoppeld en als product van succesvolle oorlogvoering beschouwd.
- Pax Romana: Augustus propageert vrede als ideale toestand voor mens => interne vrede duurt tot dood Marcus Aurelius (180 nC). PR garandeerde recht, veiligheid en gelijke uitvoering v wetten bi keizerrijk. Aug sloot deur van heiligdom Janus en altaar Ara Pacis werd opgericht. PR kon met geweld bevochten worden en beschermd door Rom legers => toch gestage uitbreiding Rom rijk.
p144
Schaalvergroting en professionalisering
Welke ontwikkeling wordt zichtbaar als oorlogen in arch en klass Gr, tijdens Hellen en Rom tijd met elkaar vergeleken worden?
Toenemende schaalvergroting en professionalisering
- arch: kleinschalig. Conflicten tussen stadstaten en niet doorlopend. Rel kl aantallen soldaten
- Alex dGr: meer vijanden door expansie, meer oorlog, continu. Toename aant soldaten. Nwe gevechtstechnieken/-strat’en.
- Rom: meer beroepssoldaten, uiteindelijk alleen nog maar professionals.
Innovaties en toenemende uniformiteit legereenheden leiden tot grote reeks mil successen door Rom legioenen.
p145
