16 - Ulpia Noviomagus Batavorum Flashcards
Provinciestad aan rand vh rijk
Waarom kunnen we Rom complexen op deze plek terugvinden?
Door landsch kenmerken:
- Stuwwal 40-50 m boven NAP: zeer strategisch
- Waal: transportroute
- Maas en landweg door Maasdal makkelijk bereikbaar
- oversteekplaats/knooppunt land-/waterwegen.
p249
Provinciestad aan rand vh rijk
Waarom zijn er nauwelijks hist bronnen vd deze stad?
- Ligging stad:
1. geen duurz bouwmateriaal in Nld rivierengebied (dus hout/vlechtwerk), beh Rom gebouwen: natuursteen uit Eifel/Maasvallei.
2. na Rom tijd: stenen verlaten gebouwen hergebruikt.
3. Overstromingen/verand loop Waal: delen weg/onder sediment.
4. Kleinschalig.
p249
Is Municipum Ulpia Noviomagus Batavorum een creatio ex nihilo?
Niet uit niets ontstaan (creatio ex nihilo), stond al een eeuw op kaart v Rom rijk toen huizen verschenen:
1. mil strat van Augustus (Germ ballingen/Cananefaten/Bataven als buffer tussen Germ facties en rijke Gallia. Later bufferzone met troepen nodig tegen Germanen (16-19 vC noordelijkste basis Rom troepen. 12 vC Nijmeegse basis ontruimd, maar niet opgegeven. Op plateau ontstond burgerl nederzetting, waarsch Oppidum Batavorum)
- organisatie vd Bataafse samenleving: 16 nC offensieven tegen Germanen staken. Rijn levensader. Opperbevel in Keulen. Geen machtscentra om te vormen tot admin kernen (centraal in Rom bestuur!). Stamaangelegenheiden afgehandeld in bijeenk regionale heiligdommen. Was enige grotere bewoningskern: 2S was urbane kern en admin centrum van civitas Batavorum (gebied Bataven) = Oppidum Batavorum.
- prov politiek v Trajanus: Bataven in opstand 69-70 nC, neergeslagen, Spaanse legioen blijft achter => econ impuls regio! Oppidum Bat platgebrand, nwe civ kern 2 km west. Trajanus waardeerde nederzetting op tot municipum/marktplaats (Ulpia Noviomagus). Bouw openb gebouwen. Maar: 102-105 nC legioen vertrekt, knauw economie. Niet per se causaal verband tussen municipum en vertrek legioen.
p250
Kleine stukjes ve grote puzzle
Het beeld van de Rom stad (70-270 nC) is zeer onvolledig. Wat weten we?
- stadsmuur: laatste 1/4 2S
- dubb tempel toen al buiten gebruik
- knik in ondergrond: hoogteverschil zal indeling stad medebepaald hebben.
- hoofdwegen lijken niet door hart vd stad te lopen maar door o-w verbinding en n-z gerichte straat
=> onzeker of forum in centrum vd stad lag (Vitruvius: aan zee gelegen plaatsen forum bij haven, dus Noviomagus ook?)
p251
Badhuis ad Waal
Waar lag het en wat weten we er van?
- dichtbij oever Waal: afvoer badwater
- we weten dat het een thermencomplex is omdat:
. grootte vd vertrekken
. halfronde nis/apsis => caldarium
. verwarmingssystemen en zwevende vloer/hypocaustum => caldarium - was openbaar
- half zo groot als Keulen
- inrichting zal geleken hebben op Thermen Trajanus in Rome (bouw tegelijkertijd).
p251
Dubbele tempel aan Maasplein
Het is duidelijk vh Gallo-Romeinse type, met regionale eigenaardigheden. Vertel.
- Klass Rom tempels: op rechth podium, zadeldak, cella achter voorhal met zuilen en trappartij.
- Gallo-Romeins, want vierkant grondplan: celle hoog uit boven rond gebouw lopende zuilengalerij
- regionaal: tempels op podium en duidelijk, door trappartij geaccentueerd front. Cella is rechth, dus waarsch zadeldak ipv piramidevorm.
- 100 nC gebouwd. Dit stadsdeel opnieuw ingericht voor bouw heiligdom, dus opvallend dat grondplan niet rechth is + dat podia niet axiaal op tempelpleinen liggen. Mogelijk: orientatie tempels belangrijker dan door beschikb ruimte gedicteerde vorm vh terrein.
p252
Langgerekte percelen
De langgerekte kavels zijn vreemd in een Rom stad. Waar duidt het hier op?
- korte kant naar weg gericht (‘Streifenhaeuser’) kenmerkend voor lintdorpen in nw vh Rom rijk.
- ‘Ulpia’ = opwaardering nederzetting door Trajanus (ius nundinarum of municipum, pas 227 nC gedocumenteerd)
- dakpannen met stempel legioen: leger heeft waarsch moeten helpen met prod en transport bouwmateriaal.
p253
Veranderende wereld
Wat betekende de inlijving in de Rom wereld voor de lok bevolking?
Grote veranderingen
- voor komst Rom gekenmerkt door afwezigh centraal gezag, econ gebaseerd op zelfvoorz landb en veeteelt en kl nederzettingen. Kl actieradius.
- Onderzoekers kennen impact komst Rom niet precies.
- Mengeling van Rom en lok elementen (‘romanisering’), maar waarom?
1. Aangrijpen verworvenheden Rom door lok bevolking (maar meer kol opvattingen 19S geleerden)
2. Ook: vrijwill aanname en overname Rom cultuur, maar niet beter, maar uit eigenbelang: elite wil positie behouden en legt contact met overheerser, bekleedt functies in Rom mil en civ bestuurssysteem, neemt uiterlijkheden over. Sijpelde door naar niet-elite (imitatie superieuren).
3. te naief beeld? Machthebbers niet zachtzinnig met bevolking omgegaan, imperial beleid.
p255
Ingeburgerd of uitgebuit
Wat is meest aannemelijke model om soc en cult veranderingen in Nldse rivierengebied/Nijmegen te verklaren?
Niet eenduidig antwoord; observaties:
- wereld werd stuk groter voor lok bevolking (gelegerde soldaten, burgers uit alle delen vh Rom rijk)
- gedwongen recrutering grote aantallen jongens in Rom leger (werd Rom soldaat, leerde Latijn, zag wereld). Bataven bekend om krijgshaftigheid. Lok samenleving ook gebaseerd op martiale waarden, overgang niet zo groot. Uit alle lagen vd bevolking.
- Lok leiders in civ bestuurssysteem (altaar gevonden).
Maar:
Draagvlak publica munificentia onvold bij lok bevolk (maar weinig lok ambtsdragers + Bataven in leger eigenl voor gevaarl en vuile werk => strategie om generatie jonge mannen te neutraliseren.
p257
Pluriform beeld
Welke twee kanten had de medaille van de assimilatie van Rom cultuur?
- Een bezoeker uit Rom rijk zal zich in gebied Bataven wel thuis gevoeld hebben.
- Verlies lok cultuur: ‘…sprak van ‘cultuur’, terwijl het deel uitmaakte van hun slavernij.’ (Tacitus).
p257
