17 - Centrum & Periferie Flashcards
Identiteit en Panhellenisme
Wat was het belang van panhelleense heiligdommen?
- vaak beroemd door koppeling aan spec feesten, festivals, wedstrijden (Olympia)
- bracht Gr identiteit (vs ‘anderen’) tot uitdrukking, maar veranderde door eeuwen heen (machtspositie vorsten, mn Nero; liefhebber vhd panhell spelen => hadden dus centr rol in antieke wereld).
- Er waren vijf grote spelen:
. Actische Spelen (Nicopolis)
. Olympische Spelen (bel voor bepalen v chronologie vd Spelen)
. Nemeische Spelen bij Argos
. Isthmische Spelen v Korinthe
. Pythische Spelen v Delphi.
p262
Relativiteit van centraal/perifeer
Waar hangt van af of een stad/staat als centraal/perifeer wordt gezien?
- tijdgebonden
- contextgebonden
- perspectief
- standplaatsgebondenheid mod historici
NB: notie centraliteit bel in Gr wereld (Gr vs barbaroi; wereldkaarten met Gr poleis centraal).
Vb: Kushana relief: hellenisme naar periferie uitgedragen (paard v Troje in N.India). Hellenisme: Gr werd gezamenl taal, Gr levenswijze, reli noties, hell beeldtaal (Laocoon groep).
p261
Navel vd wereld
Waarom was Delphi, naast Olympia, eveneens het centrum vd Gr wereld?
- In heiligdom v Apollo lag navel (omphalos) vd bewoonde wereld (oikoumene).
- orakel
- informatiecentrum: Gr met pol, ec-soc of reli probleem legden deze aan de priesters voor (dus kennisvoorsprong)
- Ol en D bleven bel centra voor gemeensch cultuur en id, ook toen poleis in wereld opgingen. Tijdrekening in Olympiaden bleef en een Romeins diende op Grand Tour deze plekken te bezoeken + myth verhalen kennen + kunst te bewonderen
=> reikwijdte v Gr identiteit vanaf hellenisme verspreid in wereld is enorm (NB nuancering wat is Grieks).
p264
Rome maakbaar centrum
Waarom is het niet verrassend dat de centraliserende retoriek een hoge vlucht nam toen R bepalend werd in mediterr wereld?
- R al sinds ontstaan hom epen aan grenzen beschaafde wereld gesitueerd ( bedenken lokale mythen waarin hom helden/nazaten als stichters v steden/volken voorgesteld; terugvoeren stichting R op Troje). Claim groeide met toenemen machtspositie R.
=> langetermijnbenadering essentieel om te begrijpen waarop R centrale positie bepaalde/uitdroeg + om inzicht in uitwiss processen te krijgen. Maar studie acculturatieprocessen lang versnipperd. Komt door notie dat Augustus een rad breuk teweegbracht in karakter Rom macht. Dus voorgesch en accult belangrijk.
Vroege verovering/incorp v It schiereiland + later mediterr gebieden: strategieen en experimenten blijken (bv decoratie tempel Esquilijn 268 vC: grote landkaart It schiereil (anders dan Gr, want dat waren indiv analyses v wijde wereld en plaats poleis daarin); generaals vernoemden zich naar veroverde gebieden.
Ook op It schiereil (zeer diverse) stadstaten en tribale groepen geintegreerd en gebonden aan R door instrument van burgerschapsstatussen => groepen gingen min/meer deel uitmaken van R. Krachtig en uniek systeem, dat ook door andere machthebbers gekopieerd werd. Slim door verdeel/heers:
- dus minder snel gemeensch probleem jegens R
- aparte/unieke relaties onderstreepten centrale positie R.
- eigenheid onderworpen gemeenschappen bleef intact (vgl ideeen over eigen Rom identiteit: voortgekomen uit etn en cult diverse achtergronden).
Meer fysiek en directer:
- toe-eigening bestaande bel plaatsen
. Bijeenk Latijnse bond in heiligdom Mons Albanus werd verbonden met R door via sacra (Via Appia)
. Cultus Diana: eerst in Latium, overgenomen door Aventijn in R.
Tweede proces: R zelf tot centrum maken.
- centrale ligging op It schiereiland
- gunstig aan Tiber gelegne (binnenvaart, doorwaadbaar)
- zoutpannen
- transhumance
- macro: It schiereiland midden in Middell Zee
- multicultureel (ook: asylum)
Bestuurl en archit weerspiegeling van aspiraties volgt pas eind 3S vC.
- fundamenteel: tempel Jupiter Optimus Maximus (verering Capitolijnse triade) onderstreept Rom superioriteit (Jupiter, oer-It, hemel & leiderschap + Minerva & Juno, stadspatroongoden).
- Capitool: verbonden met ForRom - hart v Rom rijk vs rest (mundus).
2S vC: verovering Gr wereld - archaische mundus vereenzelvigd met omphalos (umbilicus). Daarnaast Miliarium Aureum (gouden mijlpaal: ijkpunt om wereld/wegen te meten.
=> centralisering en romanisering v Rome in loop v republ periode, met voorl eindpunt in regeringstijd eerste keizer.
p265
Cult veranderingsprocessen en romanisering
Waardoor wordt het debat over romanisering tussen historici en archeologen zo lastig?
- nieuwe en onderworpen gemeenschappen hadden centr reli, bestuurl en cult structuren van R als model
- portretten van keizer verwezen naar centrale macht.
Interacties hierdoor verrassend en complex. Debat gehandicapt door basis op onjuiste premissen:
- vroegste formuleringen v debat in late 19S/vroege 20S geworteld in koloniale beelden.
- uitgegaan werd v dir koppeling tussen mat cultuur en betekenis (= overname rom objecten = acceptatie rom macht/superioriteit).
- notie ‘zelf-romanisering’ zeer pop geworden: onderworpen elites pasten zich uit zichzelf aan (behoud/winnen status bi lok gemeenschap door associatie met rom macht. Hooggeplaatste romeinen gebruikten dit middel ook - Tacitus/Britten).
Postkoloniale studies: mogelijkheid van verzet (gewapend of symbolisch: rom cultuur niet overnemen of juist wel en dan aanpassen aan eigen interpretatie)
Debat levert op dat:
- R’s leidende rol in cult zin tot late republiek beperkt
- R maakte zelf in deze periode bel ontwikkproces door:
- keek naar Gr-hell voorbeelden (deden buren ook, R lang onderontwikkeld).
Romanisering van Rome:
- actief proces waarin Rom cultuur gemaakt werd
en
- lok en reg eigenheden hebben actieve acculturatiestrategieen v R te zeer naar achtergrond gedrukt. R lijkt bewust te hebben bijgedragen aan ontwikk/benadrukken regionalisme/lok diversiteit (maakte dus deel uit van integratie in Rom rijk).
Verzetshelden in rom wereld zelf sterk geromaniseerd (bv Arminius, Germaanse held, sprak Latijn; Germanen Teutoburgerwoud bevochten Romeinen met romeinse wapen => problematische relatie mat cultuur/betekenis).
Om inhoud ‘romanisering’ te begrijpen is perspectief nodig die recht doet aan veranderende Rom ambities en lok reacties, interpretaties en creaties. Zien als verfijnd spel waarin creatie centraliteit bel rol heeft.
Rom rijk meest onderzocht maar zulke processen waarin interacties tussen centrum en periferie (bv Gr en Punische wereld en hell rijken ook expansie en uitwisseling).
p269
Kolonies en cult contact
Griekse kolonies/coloniae waren niet gesloten, maar er vond intensieve interactie met inheemse bevolking plaats. Is niet resultaat van importeren eindresultaat evolutie van moederstad. Waaruit blijkt dat?
Grote varieteit en flexibilieit in overnemen en combineren v cult modellen vd moedersteden/elders
+
situatie kon in loop vd tijd veranderen.
p270
Kolonies en cult contact
Rom kolonisatie in latere republ en keizertijd inderdaad sterker hierarch georganiseerde staatsonderneming. Maar waren geen kl kopie v Rome (Aulus Gellius 2S nC). Waarom mag zijn passage over verschil kolonie/municipia niet gebruikt worden als informatiebron voor uiterlijk kolonies?
- periode lag eeuwen voor schrijven Gellius
- context: is specifiek vertoog over voor-/nadelen verschill statussen Rom gemeenschappen in zijn tijd.
- G benadrukt ogenschijnl gelijkenis v koloniale gemeenschappen met Rom volk (‘staat’, niet stad Rome => bel verschil!)
Desalniettemis was R centraal, volgens kolonisten.
- pocola deorum (godenbekers met bel rom goden en stempel rom munt)
- vernoemen wijken/dorpen naar delen R
- stichtingsritueel sulcus primigenius (trekken vore) in latere koloniale ideologie bel.
- inscripties op altaren: oude rituele wetten in heiligdom Diana op Aventijn model voor kolonies (+ lok inventiviteit: opsomming lok bepalingen, dan verwijzing voor rest naar Diana-wetten). Altaren waarsch op lokaal initiatief. Bestond kennelijk consensus over modellen om beeld v Rome op te roepen.
- Carthago: vertaling Rom elementen naar lokaal: altaar verwijst naar versch monumenten in R, maar lokaal aangepast: juxtapositie scenen + toevoegingen lok elementen (‘creatieve imitatie van Rome’).
R keek naar de nieuwste modes uit mn oostel mediterr gebied, terwijl kol gemeenschappen keken naar symbolisch Rome.
p273
Rome als centrum en periferie
De ‘universele” rom cultuur (herkenbare wereld voor elke inwoner; verschil centrum/periferie gering) was waaraan zichtbaar?
- bouwwerken (legerkampen, tempels, amfitheaters)
- godenwereld (versterkt door christendom late oudheid): festivals.
- specifieke zaken: wijn, vissaus, hoofddoek, tuniek.
Hangt nauw samen met toegenomen mobiliteit:
- regelm verplaatsingen leger/handelaren
- efficient wegennet (pleisterplaatsen, veiligheid)
Romeinse burgers hadden meeste rechten, voortd discussie over toegankelijkheid tot leidende klasse. Eindigt 212 nC met Constitutio Antoniniana: alle vrije mannen worden burger.
Rom recht dominant over lok recht.
4S nC: instelling Tetrarchie (2 hoofdkeizers/augusti, 2 caesars) => verschuiving pol macht naar andere steden, R behoudt centrale cult status lang (Eeuwige Stad).
p274
