9. Aspekt prawny, ustrojowy i ekonomiczny podatku (w tym zasady podatkowe sformułowane przez Trybunał Konstytucyjny) Flashcards
[Aspekt ustrojowy] Dlaczego podatek ma znaczenie ustrojowe?
Ponieważ dotyczy bezpośrednio stosunku między państwem a obywatelem.
[Aspekt ustrojowy] O rodzajach podatków i formach ich poboru decyduje…
parlament - stosunki między podatknikiem a państwem oparte na prawie.
[Aspekt ustrojowy] Co musi być zasadniczą podstawą opodatkowania?
Konstytucja.
[Aspekt ustrojowy] Jakie funkcje pełnią normy konstytucyjne dotyczące problematyki podatkowej?
- wpływają na proces legislacji podatkowej;
- wpływają na stosowanie prawa podatkowego
[Aspekt ustrojowy] Konstytucja RP art. 217:
nakładanie podatków, innych danin publicznych, określenie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionyhc od podatków następuje w dordze ustawy.
[Aspekt ustrojowy] Konstytucja RP art. 20:
Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
[Aspekt ustrojowy] Konstytucja RP art. 21:
Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.
[Aspekt ustrojowy] Konstytucja RP art. 22:
Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.
[Aspekt ustrojowy] Konstytucja RP art. 84:
Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.
[Aspekt ustrojowy] Konstytucja RP art. 64:
Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.
[Aspekt ustrojowy] Konstytucja RP art. 32:
Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.
Zasady podatkowe sformułowane przez Trybunał Konstytucyjny:
- Zasada legalizmu
- Zasada praworządności
- Zasada demokratycznego państwa prawnego
- Zasada zakazu retroaktywności prawa podatkowego
- Zasada zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa podatkowego
- Zasada sprawiedliwości opodatkowania
- Zasada roczności podatku
- Zasada proporcjonalności
- Zasada zakazu zmiany prawa podatkowego w trybie przewidzianym dla ustawy budżetowej
Zasada legalizmu:
- naczelna zasada konstytucyjna;
- art. 7 Konstytucji - organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa;
- naruszenie tej zasady przejawia się przede wszystkim w:
a. działaniu bez podstawy prawnej;
b. działaniu na niewłaściwej podstawie prawnej;
c. działaniu z rażącym naruszeniem prawa.
Zasada praworządności:
- naczelna zasada konstytucyjna wywodzona z art. 2 określającego zasadę demokratycznego państwa prawnego;
- przepisy prawne powinny być stanowione nie tylko w sposób nienaganny z punktu widzenia techniki legislacyjnej, lecz także realizować założenia, które leżą u podstaw porządku konstytucyjnego w Polsce;
- stanowić ma fundament państwa prawnego.
Zasada demokratycznego państwa prawnego:
- art. 2 Konstytucji;
- ma podstawowe znaczenie w ocenie konstytucyjności stanowionych obowiązków podatkowych.
Zasada wyłączności ustawy w kształtowaniu obowiązków podatkowych:
- zapoczątkowana orzeczeniem TK z 19.19.1988 r.
- nie można powierzać przepisom wykonawczym istoty obowiązku podatkowego (przedmiotu, podmiotu, podstawy opodatkowania, stawki podatkowe), regulować to może wyłącznie ustawa podatkowa.
- tylko tak można zagwarantować ochronę praw i wolności ekonomicznych przed ingerencja władzy wykonawczej;
Zasada zakazu retroaktywności prawa podatkowego:
- odnosi się do sposobu uchwalania ustaw podatkowych - prawo podatkowe powinno regulować sytuacje przyszłe, a nie przeszłe.
- stanowi ważną przesłankę przestrzegania stabilności systemu podatkowego i zasadę pewności prawa podatkowego.
Zasada zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa podatkowego:
cechą państwa prawnego jest budowa zaufania do państwa, która powinna dkonywać się w trakcie stanowienia treści ustaw podatkowych;
- łączy w sobie aspekt jawności, jasności i pewności prawa a także aspekt ochrony praw słusznie nabytych.
a. jawność prawa podatkowego - obowiązek publikacji regulacji we właściwym dzienniku; przestrzeganie zasady vacatio legi;
b. jasność prawa podatkowego - należyta poprawność, precyzyjność i jasność przepisów prawnych - z treści przepisów podatkowych można w sposób jednoznaczny odczytać obowiązki i uprawnienia.
c. pewność prawa podatkowego - zespół cech, które zapewniają podatnikowi bezpieczeństwo prawne; w oparciu o obowiązujące prawo podatnik może kształtować swoje stosunki życiowe; stabliność prawa a także stwarzanie warunków umożliwiających przewidywanie działań organow państwa;
d. zasada ochrony praw niewadliwie nabytych - wiąże się z wiarygodnością państwa w stosunkach władzy publicznej z podatnikiem; zakaz pozbuwania obywateli praw podmiotowych przez ustawy wydane w wyniku realizacji praw podstawowych lub zakaz ich ograniczania w stopniu naruszającym istotę danego prawa bez pełnego ekwiwalentu praw utraconych.
Zasada sprawiedliwości opodatkowania:
1) kontekst materialny:
a. zasada równości opodatkowania - jednakowe stosowanie prawa podatkowego wobec wszystkich adresatów normy podatkowej oraz równość w prawie podatkowym;
b. zasada powszechności opodatkowania;
2) aspekt proceduralny: forma i zasady legislacji podatkowej;
Zasada roczności podatku:
- Podatki płacone w skali rocznej powinny być tworzone w sposób szczególny, tak by nie stanowiły pułapki dla podatnika;
- zakaz ingerowania w system podatkowy w trakcie roku podatkowego.
Zasada proporcjonalności str. 139
- ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanowione tylko w ustawie i trylko wtedy, gdy są konieczne;
- rozwiązania do zakładanego celu muszą być oceniane z perspektywy konieczności, celowości, efektywności i stopnia dolegliwości;
- ogólnie sformułowany zakaz nadmiernej ingerencji;
- wymóg doboru takiego środka ograniczenia wolności lub praw, który służyłby osiąfnięciu zamierzonego celu z uwzględnieniem postulatu adekwatności;
- wymóg stosowania takich środków prawnych, które będą skuteczne = rzeczywiście będą służyły realizacji celow zamierzonych przez prawodawcę.
Zasada zakazu zmiany prawa podatkowego w trybie przewidzianym dla ustawy budżetowej:
- brak normatywnych podstaw do zamieszczania w ustawie budżetowej regulacji z zakresu prawa podatkowego;
- prawo podatkowe należy stanowić w innym trybie niż przewidziany dla ustawy budżetowej;
- niekonstytucyjne są regulacje podatkowe w ustawie budżetowej.
Aspekt ekonomiczny podatku:
podatek formą przejęcia na rzecz państwa lub związku publicznoprawnego, od podmiotów i podporządkowanych, części przychodu, dochodu lub majątku tych podmiotów.
Aspekt prawny podatku:
podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej.
