13.3 opioiden en andere analgetica

Question 1

wat is pijn?

Answer 1

onplezierige sensatie die samengaat met autonome, psychologische en gedragsreacties

een subjectieve ervaring die alleen kan worden waargenomen door de pt

Question 2

wat zijn 3 fasen in de pijnperceptie?

Answer 2

• detectie schade in periferie door nociceptoren
• transmissie naar dorsale hoorn, hier wordt het signaal geremd of versterkt door lokale neuronale circuits en afdalende banen uit hogere hersencentra
• transport van pijninformatie naar hogere hersencentra–> actie

Question 3

hoe gaat de pijnperceptie?

Answer 3

C vezels en a-delta vezels worden gestimuleerd door verschillende factoren
- histamine
- bradykinine
- melkzuur
- K+, H+
- ACh
- 5-HT

dit geeft een signaal

dit signaal kan nog versterkt worden door prostaglandine
- prostaglandines geven een sensitisatie via a-delta vezels

Question 4

kenmerken TRP kanalen

Answer 4

TRP kanalen zijn kanalen betrokken bij de pijn

TRPV1: hitte, protonen, capsaicine (prikkende stof in hete peters)
TRPM8: koude, menthol
TRPA1: koude, mosterdolie

Question 5

benoem nociceptie vs pijn en wat gebeurd er als je morfine-achtige stoffen gebruikt

Answer 5

nociceptie: waarneming van een schadelijke stimulus

pijn: subjectief, emotioneel component

morfine-achtige stoffen: minder last van de pijn maar gemeten pijn blijft gelijk

Question 6

benoem categorien van analgetoca

Answer 6

niet opioiden
- paracetamol
NSAID, coxibs
- corticosteroiden

opioiden: natuurlijk/ synthetisch

lokale anaesthetica

Question 7

kenmerken paracetamol

Answer 7

wereldwijd meest gebruikte pijnstillende en koortsverlagende middel

werkingsmechanisme niet goed bekend

oraal, zetpil, smelttablet, drank, poeder, intraveneus

goedkoop en veilig maar wel nieuwe ontwikkelingen

Question 8

hoe werken glucocorticosteroiden en NSAIDS?

Answer 8

glucocorticosteroiden: blokkeren mRNA expressie waardoor COX2 niet tot expressie komt

NSAIDs remmen COX1 en COX2

Question 9

wat is een opiaat

Answer 9

stof met een morfine achtige structuur, bestanddeel van opium

Question 10

wat is een opioid

Answer 10

stof met morfine achtige eigenschappen

Question 11

wat is opium

Answer 11

een extract uit papaver somniferum plant

Question 12

wat is diamorfine

Answer 12

2 acetylgroepen aan morfine: beter vetoplosbaar, 2x zo potent als morfine

ook wel heroine

Question 13

benoem endogene/ lichaamseigen opioiden

Answer 13

beta-endorfine
met-enkefaline
leu-enkefaline
dynorfine

dit is ook de reden waarom wij receptoren hebben voor de plant waar opioiden uit ontstaat

Question 14

wat zijn aangrijpingspunten van opioiden

Answer 14

amygdala
insular cortex
hypothalamus
periaquaductale grijs
rostroventrale medulla

op al deze lekken zitten opioid recetoren

Question 15

benoem verschillende opioid receptroen

Answer 15

• MOPr (mu), DOPr (delta), KOPr (kappa), ORL1

zijn allemaal G-eiwit gekoppende receptoren
- cAMP omaag
- opening kaliumkanalen: hyperpolarisatie–> remming neuronale excitabiliteit
- sluiting cacliumkanalen: remming transmitter release

Question 16

waar zit mu receptor allemaal (MOPr)

Answer 16

mu receptor is supraspinaal, spinaal en perifeer prominent aanwezig en speelt daarom belangrijke rol bij analgetica

Question 17

kenmerken opioiden als geneesmiddel

Answer 17

agonisten (veelal MOPr)
- opiumalkaloiden (morfine, codeine)
- synthetische stoffen (bv methadon, fentanyl, tramadol)

partiele (ant)agonisten (buprenorfine, pentazocine): let op in geval van toepasisng bij pt die reeds morfine krijgen (kan competeren en de totaal effect van pijnstilling kan dan minder worden)

Question 18

kenmerken kinetiek opioiden

Answer 18

• toediening kan oraal, transdermaal of parenteraal
• morfine: groot first pass effect: mogelijk neemt biologische beschikbaarheid toe bij chronisch gebruik
• vanwege gewenning: langzaam afbouwen bij stoppen

Question 19

bijwerkingen opioiden

Answer 19

ademdepressie: treedt niet op bij normaal gebruik

slaperigheid, misselijkheid en braken: verdwijnen bij herhaalde toediening

obstipatie (therapeutisch: loperamide/ immodium)

Question 20

hoezo opioiden langzaam afbouwen bij gewenning?

Answer 20

gewenning: vnl lichamelijke afhankelijkheid–> dosis afbouwen

anders kan hyperalgesie optreden (meer pijn voelen)–> perifere en centrale componenten

verslaving: komt praktisch niet voor bij patienten met pijn

Question 21

werking/ kenmerken codeine

Answer 21

onderdrukt hoestprikkel
zwak analgetisch
vaak toepassing icm paracetamol

Question 22

werking/ kenmerken fentanyl

Answer 22

zeer lipofiel

geschikt voor transdermale toediening

Question 23

werking/ kenmerken tramadol

Answer 23

zwakke MOPr agonist die tevens de heropname van NA en 5-HT remt–> matig analgeticum maar relatief veel bijwerkingen

ouderen vertonen vaak hallucinaties

Question 24

prevalentie migraine

Answer 24

2-3 x vaker bij vrouwen (hormonen spelen een grote rol)
tussen de 30 en 50 jaar

Question 25

hoe moet je migraine niet medicamenteus behandelen?

Answer 25

met opioiden

Question 26

hoe migraine wel medicamenteus te behandelen?

Answer 26

• paracetamol (1000mg), evt samen met anti-emeticum
• NSAID, naproxen of diclofenac plus anti-emeticum

Question 27

oorzaak migraine

Answer 27

genen
hormonen
sterss

Question 28

wat doet CGRP?

Answer 28

CGRP bindt aan bloedvaten in hersenvlies (ligt buiten de hersenen dus hier zitten wel nociceptoren)–> vaatverwijding

kan causaal zijn in de oorzaak van migraine

Question 29

acute behandeling van migraine aanvallen?

Answer 29

triptanen
- 5HT receptor agonisten
(sumatriptan)
(almotriptan)
(naratriptan)

Question 30

therapeutisch effect triptanen

Answer 30

vasocontstrictie
centraal effect
remming neuropeptide afgifte

Question 31

kenmerken medicatieafh hoofdpijn

Answer 31

bij overgebruik van
- triptanen >10dgn/ maand
- paracetamol/ NSAID >15dgn/mnd
- duur> 3 mnd
- stijging hoofdpijnfreq
- hoofdpijn bijna dagelijks (>15 dgn/mnd)

Question 32

kenmerken profylactica

Answer 32

voorkomt een migraineaanval
- 2/ meer aanvallen/ maand: profylactische behandeling
- betablokkers: metroptolol, propanolol
- pizotifeen, natriumvalproaat

Question 33

waar moeten nieuwe antimigraine middelen aan voldoen

Answer 33

effectiviteit> triptanen
geen vaatvernauwing

bijv een CGRP (receptor) antagonist/ antilichamen