1.1 Centrale zenuwstelsel en de endocriene organen Flashcards
Welke 2 systemen zijn er?
Zenuwstelsel: Netwerk van cellen met uitlopers die contact maken
Endocrien systeem: Hormonen via bloedsomloop
Waarom is er een endocrien systeem?
Mensen zijn een multicellulair organisme waarbij specialisatie van cellen/celsystemen (Organen)
Voor communicatie tussen cellen en celsystemen via hormonen
Wat zijn hormonen?
Hormonen circuleren in het bloed en ze werken op doelwit cellen op afstand (niet altijd, maar meestal wel)
Bijv. Calcium ook
Hoe weet een hormoon wat een doelwit cel is?
Doordat er receptoren op afstand aanwezig zijn
De doelwit cellen reageren op hormonen waarvoor ze receptoren hebben. Hormoon activeert receptor en dan ontstaat er een geprogrammeerde respons.
Het effect is afhankelijk van geprogrammeerde respons van de doelwit cel. Het respons is specifiek voor het hormoon zelf
Ze hebben een bepaalde affiniteit en specificiteit
Welke 2 soorten receptoren zijn er?
Kernreceptor: Steroïdhormonen of schildklierhormonen (Wateroplosbaar). In de kern binden ze aan het DNA en binden vervolgens aan de kernreceptor. Vervolgens activatie transcriptiefactoren. Uiteindelijk reactie van de cel op het specifiek hormoon. Bijnierhormonen binden aan kernreceptoren
Membraanreceptor: Veel hormonen (eiwithormonen -> Glucagon, prolactine) die hormonen zijn geladen en kunnen niet zomaar de cel in. Buitenkant van de cel bevatten receptoren in het membraan en die binden het hormoon en activeren zo intercellulaire reacties (Vaak reacties verlopen via G-eiwitten en geven zo het respons af). Remmen of activeren zo de intracellulair cAMP. Hypofyse en hypothalamus hormonen binden aan membraanreceptoren
Wat zijn 3 typen van communicatie via hormonen?
Endocrien: Hormonen worden via bloedbaan naar doelwit cel met receptoren vervoerd en binden zo op het doelwitcel. Specificiteit bepaald door andere cellen die ook receptoren hebben, maar andere hormonen binden
Paracrien: De receptoren waar de hormonen op werken eigen op naastliggende cellen. Ene cel activeert de naastgelegen cel.
Autocrien: Cel scheidt hormoon uit die werkt op een receptor van diezelfde cel. Ze activeren zichzelf
Wat zijn de 8 belangrijkste endocriene klieren?
- Hypothalamus
- Hypofyse
- Schildklier
- Bijschildklier (Op de schildklier)
- Bijnier
- Testis
- Ovarium
- Pancreas
Wat is de endocriene as?
Hypothalamus scheidt een hormoon uit wat de hypofyse voorkwab stimuleert tot het uitscheiden van hormonen. Dit hormoon activeert de endocriene klieren welke hormonen gaat uitscheiden die effect hebben op doelwit organen
Er is negatieve feedback vanuit de perifere klieren en hypofyse voorkwab
Hormonaal evenwicht -> Homeostase
Hormonaal disbalans -> Endocriene ziekte
Wat is een endocriene ziekte en wat zijn 5 voorbeelden daarvan?
Een endocriene ziekte is een hormonale disbalans:
- Acromegalie (Problemen met het groeihormonen -> Reuzengroei)
- Ziekte van Cushing (Teveel aan cortisol)
- Ziekte van Addison (Te weinig bijnierschorshormoon, door beschadiging aan bijnier)
- Ziekte van Graves (Te hard werken van de schildklier)
- Ziekte van Hashimoto (Te weinig werken van de schildklier, door beschadiging van de schildklier)
Waaruit bestaat de hypofyse?
Uit een hypofyse voorkwab en -achterkwab
Ligt in de schedelbodem, net onder de hypothalamus (Neuraal weefsel)
Maakt veel hormonen en stuurt alle endocriene organen in het lichaam aan
Hoe wordt de hypofyse voorkwab aangestuurd?
De kleine neuronen in de hypothalamus geven hun hormonen af aan het bloedvat in het hypofysesteel. Dit wordt afgegeven in de hypofyse voorkwab en stimuleren de productie van de hypofyse voorkwab
Er vindt zelf productie van hormonen plaats
Hoe wordt de hypofyse achterkwab aangestuurd?
In de hypothalamus liggen neuronen met uitlopers tot aan de hypofyse achterkwab. Ze geven hier hun neurotransmitters af
Uitlopers uit de hypothalamus geven hormonen af aan de hypofyse achterkwab waar ze worden opgeslagen en dan afgegeven aan het bloed.
Er vindt dus Geen productie plaats van de hormoon zelf
Welke hormonen worden gesecreteerd via de hypofyse achterkwab (neurohypofyse/posterior pituitary)?
Oxytocine: Baarmoedercontractie (Belangrijk tijdens bevalling/partus), prikkelt de borstklier spiercellen (Belangrijk voor zuigen). Bij mannen en vrouwen beide een mood hormoon
ADH: Stimuleert reabsorptie van water in de nieren, Regelt ook BD
Welke hormonen worden geproduceerd door de hypofyse voorkwab?
TSH (Schildklier as)
ACTH (Bijnier as)
FSH en LH (Gonade as)
GH (Gehele lichaam)
Prolactine (PRL) (melkproductie)
Endorfines (Pijn receptoren)
Hoe kan er histologisch het verschil gezien worden tussen de hypofyse voorkwab en achterkwab?
Achterkwab is lichter dan de voorkwab
Voorkwab is groter, bevat de hypofysesteel (Met bloedvaten en zenuwuitlopers vanuit de hypothalamus). Klassieke patroon van hormoonproducerende cellen (met eilandjes)
Achterkwab is kleiner en bevat een ander weefsel. Wirwar van uitlopers van cellen vanuit de hypothalamus. Neurofilament kleuring slaat meer aan op de hypofyse achterkwab
Wat is de verdeling van de hormoon producerende cellen in de hypofyse voorkwab en welke hormoon produceren ze?
50% Somatotrope cellen (GH): Geproduceerd door GHRH (Stimulerend) en Somatostatine (Remmend)
20% Corticotrope cellen (ACTH): Geproduceerd door CRH en vasopressine (Stimulerend)
15% Lactotrope cellen (PRL -> Produceren melk/lactaat): Geremd door dopmine
10% Gonadotrope cellen (LH, FSH -> Sturen de gonade aan): Geproduceerd door GnRH (Stimulerend)
5% Thyrotrope cellen (TSH): Geproduceerd door TRH (Stimulerend)
Wat is de hypothalamus hypofyse-bijnier as?
Hypothalamus (CZS) geeft CRH (en beetje vasopressine) af wat de hypofyse voorkwab stimuleert voor de productie van ACTH.
ACTH stimuleert de bijnier voor het maken van cortisol
Cortisol geeft negatieve feedback op de hypofyse voorkwab en CZS
Wat is de hypothalamus hypofyse-schildklier as?
Hypothalamus geeft TRH af wat de hypofysevoorkwab stimuleert ter productie van TSH. TSH zorgt dat de schildklier T4 gaat produceren.
T4 wordt omgezet tot T3 wat negatieve feedback geeft
Wat is de hypothalamus hypofyse-groeihormoon as?
Hypothalamus geeft GHRH af wat de hypofyse voorkwab stimuleert voor de productie van GH
GH heeft oa effect op de lever en zorgt zo voor productie van IGF-1
IGF-1 geeft negatieve feedback. Negatieve feedback ook door somatostatine uit de hypothalamus
Ghreline stimuleert de GHRH afgifte en de hypofyse voorkwab
Wat is de hypothalamus hypofyse-gonaden as?
Hypothalamus geeft GnRH af wat de hypofyse voorkwab stimuleert tot productie van LH en FSH. LH en FSH stimuleren de testis/ovarium tot de productie van steroïdhormonen: testosteron, oestradiol, progesteron
Hoe gaat de prolactine afgifte?
Het wordt met name geproduceerd om de melkafgifte te stimuleren, het is een lactogeen hormoon
Zuigen van de baby zorgt voor stimulatie van neuronen in de hypothalamus waardoor uiteindelijk prolactine geproduceerd wordt
Dopamine zorgt voor de onderdrukking (dopamine heeft negatief effect op de hypofyse). Meer dopamine -> Minder prolactine, Minder dopamine -> Meer prolactine
Met wat staat de afgifte van GH, PRL, TSH en ACTH in relatie?
Circadiaan ritme en slaap
GH, TSH en PRL zijn in hoge concentraties aanwezig tijdens slaap en het laagst tijdens maaltijden
ACTH is juist laag in de nacht en loopt in de ochtend weer op. Hoog in de ochtend en wordt steeds lager rond de dag en middernacht het laagst
Ze worden in een pulsatatieve manier afgegeven zodat de cellen niet snel uitputten
Wat is de rol van bindende eiwitten bij de bepaling van hormoonspiegels?
Als er meer bindend eiwit in het bloed zit zal de vrije fractie van het hormoon altijd gelijk blijven, maar de totale fractie (vrij + gevonden) neemt toe
Vrije fractie zal dus altijd gelijk blijven doordat het lichaam zich zo snel herstelt
Door het veranderen van de concentratie van bindende eiwit verandert de totale, maar niet de vrije hormoon concentratie. Belangrijk om een reservoir van hormonen te kunnen opbouwen
Veranderde concentratie van bindende eiwitten heeft geen invloed op de concentratie van vrij hormoon
Wat doet de eiwit binding?
Eiwit binding bindt hormonen
Het voorkomt activiteit en afbraak van het hormoon. Hormonen zijn niet actief als ze gebonden zijn, maar voorkomt dus wel de afbraak ervan
Wat zijn enkele kenmerken van de neuronen in de hypothalamus?
- Bevatten neuronen die in specifieke delen zitten geclusterd
- Lange uitlopers die van de hypothalamus naar de hypofyse achterkwab lopen (meer zenuwweefsel): Geven neuronen af aan de bloedbaan
- Kleinere neuronen, korte uitlopers: Ze geven hormonen af in de hypofysecel en aan de bloedbaan en komt zo de hypofyse voorkwab in
Hoe werkt het zoogreflex?
Dopamine productie wordt geremd en vervolgens leidt dat in de hypofyse voorkwab tot meer prolactine productie en minder negatieve feedback van de prolactine en vervolgens stimulatie van de melkafgifte
Zoogreflex zorgt ook voor meer oxytocine, samentrekking van spieren in de borst zorgt voor meer melkafgifte.
Wanneer zijn er meer bindende eiwitten aanwezig?
- Pilgebruik
- Problemen met de nierfunctie (Meer of minder eiwit)
- Afnemen van het FT4 tijdelijk (Hypofyse en hypothalamus merken het op en geven meer hormonen af zodat er een ander evenwicht ontstaat. Toegenomen hormonen zijn dan wel gecompenseerd
Bindende eiwitten beïnvloeden ook de halfwaardetijd:
- T4 6 dagen
- T3 is 1 dag
