❌Wzrost i rozwój Flashcards
1
Q
Czym jest wzrost?
A
zwiększanie wymiarów
2
Q
Czym jest rozwój?
A
zwiększenie stopnia organizacji = większa specjalizacja
3
Q
Na co pozwala znajomość pojęcia wzrostu i rozwoju?
A
pozwala odróżnić zmiany fizjologiczne czy zmienność osobniczą od stanów patologicznych
4
Q
Czy wykres wzrostu może zawierać fazę ujemną?
A
tak, niektóre tkanki zmniejszają się lub zanikają
5
Q
Kiedy rozpoczyna się rozwój twarzowej części czaszki?
A
między 21. a 25. dniem życia zarodkowego
6
Q
W jaki sposób rozpoczyna się przedurodzeniowy rozwój twarzy?
A
migracja komórek grzebienia nerwowego, które tworzą czwarty listek zarodkowy - mezenchymę, dającą początek strukturom zbudowanym z tkanki łącznej (kości, mięśnie, naczynia krwionośne) → pięć oddzielnych wyrostków twarzowych oddzielonych bruzdami
7
Q
Jakie wyrostki twarzowe powstają z mezenchymy?
A
czołowy, dwa szczękowe i dwa żuchwowe
8
Q
Co otaczają wyrostki twarzowe?
A
pierwotną zatokę ustną → w wyniku dalszego rozwoju pierwotna jama ustna
9
Q
Jak przebiega przedurodzeniowy rozwój twarzy?
A
- dzień → rozpoczęcie rozwoju
- 5 tydz. → wyrostek czołowy rozwija wyrostki nosowe przyśrodkowe i boczne, różnicowanie pierwszego i drugiego łuku skrzelowego w poszczególne struktury i ich wzrost, wyrostki zbliżają się do siebie i łączą się, tworząc podniebienie pierwotne zamykające jamę ustną od góry
- 6 tydz. → rozpoczęcie rozwoju oczu, uszu i szyi
- 7 tydz. → wzrost i różnicowanie tkanek, tkanka łączna na podstawie czaszki różnicuje się do chrząstki, z pierwszego łuku skrzelowego wyodrębnia się chrząstka Meckela
10
Q
Kiedy rozpoczyna się rozwój oczu, uszu i szyi?
A
6 tydzień życia płodowego
11
Q
Kiedy wyodrębnia się chrząstka Meckela?
A
7 tydzień życia płodowego (wg str. 5) lub 41. - 45. dzień (wg str. 7)
12
Q
Z którego łuku skrzelowego wykształca się wyrostek szczękowy?
A
z górnej części pierwszego łuku skrzelowego
13
Q
Z którego łuku skrzelowego wykształca się wyrostek żuchwowy?
A
z dolnej części pierwszego łuku skrzelowego
14
Q
Co rozwija się z górnej części pierwszego łuku skrzelowego?
A
wyrostek szczękowy
15
Q
Co rozwija się z dolnej części pierwszego łuku skrzelowego?
A
- wyrostek żuchwowy
- mięśnie żwacze
- główna część języka
- młoteczek i kowadełko
16
Q
Co rozwija się z drugiego łuku skrzelowego?
A
- kość gnykowa wraz z mięśniami
- wyrostek rylcowaty
- więzadło rylcowo-gnykowe
- strzemiączko
- mięśnie mimiczne
17
Q
W jakich etapach tworzy się podniebienie i na jaki czas rozwoju płodowego przypadają poszczególne z nich?
A
- 5 tydzień - podniebienie pierwotne
- 7 tydzień - początek formowania podniebienia wtórnego
- 12 tydzień - proces formowania podniebienia wtórnego ulega zakończeniu
18
Q
Z którego wyrostka rozwija się szczęka?
A
z połączenia wyrostków szczękowych z wyrostkiem czołowym (wyrostki szczękowe przesuwają się także pod boczne wyrostki nosowe)
19
Q
W jaki sposób powstaje podniebienie pierwotne?
A
warstwy nabłonka nakładają się na siebie, po zaniku pierwotnego nabłonka zastępuje go mezenchyma (tylko w kanale nosowo-łzowym pozostaje pierwotny nabłonek)
20
Q
Gdzie nabłonek pierwotny nie zostaje zastąpiony przez mezenchymę?
A
w kanale nosowo-łzowym
21
Q
W jaki sposób i kiedy dochodzi do wytworzenia nozdrzy pierwotnych?
A
płytki węchowe → jamki węchowe → kanaliki węchowe
w 5 tygodniu stopniowo zanika błona policzkowo-nosowa, oddzielająca jamki węchowe od jamy ustnej → nozdrza pierwotne
22
Q
Z jakiego wyrostka pochodzą wyrostki podniebienne?
A
z wyrostków szczękowych
23
Q
Z jakich wyrostków utworzona jest przegroda nosa?
A
z wyrostka czołowego i wyrostków nosowych przyśrodkowych
24
Q
Jak przebiega przedurodzeniowy rozwój szczęki?
A
- 5 tydz. → nozdrza pierwotne
- 7 tydz. → rozpoczęcie rozwoju podniebienia wtórnego
- 8 tydz. → kostnienie obszaru szczęki (rozpoczyna się od kości podniebiennych i lemiesza), tylko w obrębie przegrody nosa kostnienie ma charakter chrzęstny, rozwój wyrostka zębodołowego szczęki, szczęka zmienia kształt na bardziej szerokokątny, wzrasta na szerokość, zwiększa się głębokość podniebienia oraz jamy czynnościowe (nosowa i ustna), co daje wolną przestrzeń dla języka, szczęka przechyla się względem podstawy czaszki o 20° do przodu
25
Jak powstaje podniebienie wtórne?
jama ustno-nosowa zostaje przedzielona przez przegrodę nosa i język, wyrostki podniebienne układają się bocznie do języka, język przemieszcza się do przodu i do dołu, podążając za doprzednim rozwojem żuchwy, wyrostki podniebienne unoszą się, przegroda nosa wydłuża się i łączy z wyrostkami podniebiennymi, po upływie 3 tygodni od rozpoczęcia procesu zamyka się podniebienie przez połączenie przegrody nosowej (po jej intensywnym wzroście doprzednim) i wyrostków podniebiennych = koniec wytwarzania podniebienia wtórnego
26
Jak powstaje wyrostek zębodołowy szczęki?
przyrost tkanek i wgłobienie się dwóch listewek nabłonkowych = okolica późniejszego wyrostka zębodołowego
27
Szczęka większą część wzrostu na szerokość rozwija przed czy po urodzeniu?
przed urodzeniem
28
Co jest osobliwością morfologiczną zarodkowej i płodowej szczęki?
układ bruzd dzielących ją na wyraźne regiony
29
Kiedy rozpoczyna się przedurodzeniowy rozwój żuchwy?
w momencie wrośnięcia się nerwu żuchwowego do obszaru pierwszego łuku skrzelowego
30
Jak przebiega przedurodzeniowy rozwój żuchwy?
* 5 tydz. → wyodrębniają się wyrostki żuchwowe, które się powiększają i przesuwają do siebie
* 41. - 45. dzień → wykształca się chrząstka Meckela
* pierwsze strefy kostnienia w miejscu podziału nerwu przysiecznego i nerwu bródkowego, wapnienie postępuje w kształcie litery U wokół nerwów, formuje się nieckowaty twór, w którym powstają zawiązki zębów
* 10. - 11. tydz. → chrząstki wtórne na końcach żuchwy (wyniosłość bródkowa i wyrostek dziobiasty), które następnie się integrują z kością żuchwy powstałą na podłożu łącznotkankowym, oraz wyrostek kłykciowy, który zachowuje część chrzęstną jako chrząstkę wzrostową SSŻ, pozostała część chrząstki wyrostka kłykciowego zaczyna się mineralizować w 11 tyg.
* równolegle ze wzrostem żuchwa ulega przekształceniu → początkowo gałąź żuchwy jest krótka, szeroka, z wyraźnym wyrostkiem dziobiastym, krótkim wyrostkiem kłykciowym i bardzo dużym kątem żuchwy, chrząstkozrost między prawą i lewą połową umożliwia poszerzenie się żuchwy, początkowo zaokrąglony brzeg sieczny żuchwy (leżący naprzeciw płytki siecznej szczęki) przybiera stopniowo kształt spiczasty
31
Jaką funkcję pełni chrząstka Meckela?
jest szyną kierunkową dla procesu kostnienia
32
Co powstaje z chrząstki Meckela?
* kostne części okolicy bródki
* młoteczek i kowadełko
* kolec dolny kości klinowej
* więzadło wewnętrzne młoteczka
* więzadło klinowo-żuchwowe
33
Kiedy zanika chrząstka Meckela?
przed 24 tyg zanika główna jej część
34
Jak zmienia się wzajemne położenie szczęki i żuchwy w okresie przedurodzeniowym?
* do 6 tyg. → retrogenia embrionalna
* 12 tydz. (po wytworzeniu podniebienia wtórnego) → progenia embrionalna (podwaja się długość żuchwy)
* poród → fizjologiczne tyłożuchwie (następuje nasilony wzrost szczęki)
35
Czy w życiu płodowym w pionowym wymiarze szczęka i żuchwa kontaktują się ze sobą?
nie, tę przestrzeń wypełnia język
36
Jak przebiega przedurodzeniowy rozwój SSŻ?
* 6 tydz. → mięsień skrzydłowy boczny rozpoczyna rozwój SSŻ
* 7 tydz. → dołek i krążek stawowy
* 9. - 11. tydz. → torebka stawowa
* 10. - 11. tydz. → wyrostek kłykciowy
* kostnienie rozpoczyna się równolegle z różnicowaniem wtórej chrząstki na wyrostku kłykciowym i kości skroniowej
* 10. - 12. tydz. → wykształcenie górnego i dolnego piętra SSŻ
37
Od czego rozpoczyna się rozwój zębów? Kiedy to następuje?
wykształcenie listewki zębowej → 30. - 40. dzień
38
Jak przebiega przedurodzeniowy rozwój zębów?
* 30. - 40. dzień → listewka szkliwna
* do 17 tyg. → dzwon szkliwny
* zawiązek zęba, wraz z ich wzrostem wydłuża się listewka zębowa, zawiązki układają się schodkowato wzdłuż listewki
* rozpoczęcie resorpcji → wokół zawiązków (po 10 tyg., po językowej stronie trzonu i gałęzi żuchwy w 13 tyg.)
* 14. - 15. tydz. → zawiązki zębów stałych
* do 24. tyg. → zawiązki zębów stałych osiągają stadium dzwonu (na krótko przed porodem zaczynają wytwarzać zębinę)
* po 5 miesiącach od powstania pączków mlecznych zębów siecznych przyśrodkowych → rozwój stałych siekaczy, kłów i przedtrzonowców
* do czasu porodu korony mlecznych siekaczy i kłów są prawie całkowicie wykształcone, korony zębów trzonowych mniej więcej do połowy, w tym czasie mineralizują się szczyty guzów pierwszych zębów trzonowych stałych
39
Z jakich części składa się zawiązek zęba?
* narząd szkliwotwórczy (przez proliferację komórek podstawowych pierwotnej listewki zębowej, różnicują się od nagromadzenia komórek nabłonkowych do funkcjonalnie dojrzałego zawiązka zęba)
* brodawki zębowe i woreczki zębowe (z zagęszczającej się mezenchymy)
40
W jakich stadiach rozwija się zawiązek zęba?
* stadium pączka
* stadium czapeczki
* stadium dzwonka
41
Jak są ustawione zawiązki zębów stałych trzonowych w stosunku do zębów mlecznych?
dystalnie względem trzonowców mlecznych, bardziej dojęzykowo / dopodniebiennie
42
Kiedy trzonowce stałe zaczynają wytwarzać zębinę?
* krótko przed urodzeniem
* drugie trzonowce → od 6 msc po urodzeniu do 2. - 3. roku życia
* trzecie trzonowce → od 6 roku życia do 7. - 10. roku życia
43
Gdzie rozwijają się zawiązki stałych zębów trzonowych i jak jest nachylona ich podstawa?
* górne → w okolicy guza szczęki, a ich podstawa jest nachylona mezjalnie
* dolne → w okolicy gałęzi żuchwy, a ich podstawa nachylona jest dystalnie
44
Jak są ustawione zawiązki zębów stałych siekaczy, kłów i przedtrzonowców w stosunku do zębów mlecznych?
początkowo leżą dopodniebiennie / dojęzykowo względem dzwonów zębów mlecznych, później ulegają przemieszczeniu w kierunku korzeni zębów mlecznych (zawiązki zębów przedtrzonowych w okolicę korzeni zębów trzonowych mlecznych ofc)
45
Kiedy rozpoczyna się mineralizacja zębów mlecznych?
* 17 tydz. → zęby sieczne
| * 20 tydz. → zęby trzonowe
46
Jakie mm rozwijają się z mezenchymy pierwszego łuku skrzelowego?
* skroniowy
* skrzydłowy przyśrodkowy
* skrzydłowy boczny
* żwacz
* żuchwowo-gnykowy
* przedni brzusiec m dwubrzuścowego
* napinacz podniebienia i bł bębenkowej
47
Skąd pochodzi unerwienie mm rozwijających się z mezenchymy pierwszego łuku skrzelowego?
od ruchowych gałęzi n trójdzielnego
48
Jakie mm rozwijają się z drugiego łuku skrzelowego?
* mm mimiczne twarzy, zarówno warstwa powierzchowna, jak i głęboka
* m rylcowo-gnykowy
* brzusiec tylny m dwubrzuścowego
49
Skąd pochodzi unerwienie mm rozwijających się z drugiego łuku skrzelowego?
od gałęzi n twarzowego
50
W którym tygodniu życia płodowego zaczynają rozwijać się mm mimiczne?
od 6. tyg
51
W którym tygodniu życia płodowego zaczynają rozwijać się mm języka?
w 5. tyg → pod koniec 8. tyg zawiązki trzonu i nasady łączą się tworząc język
52
Z jakich struktur rozwijają się zawiązki trzonu języka?
z mezenchymy wewn pow łuku żuchwowego oraz wygórowania komórek zlokalizowwanego pomiędzy 1. i 2. łukiem skrzelowym → guzek nieparzysty
53
Z jakich struktur rozwijają się zawiązki nasady języka?
z mezodermy 2, 3 i 4 łuku skrzelowego
54
Unerwienie języka:
* ruchowe: n podjęzykowy
| * czuciowe: n językowy, n językowo-gardłowy, n błędny
55
Rozwój płodowy mm poprzecznie prążkowanych:
ok. 7. tyg - rozpoczęcie różnicowania mm poprzecznie prążkowanych
ok. 8 tyg pojawiają się zakończenia nn czuciowych w tych mm
wg Eastlicha - do rozwoju mm poprzecznie prążkowanych i do ich łączenia w wiązki konieczna jest obecność zakończeń nn
56
Jakie zmiany określa wzorzec wzrostu?
zmiany wielkości poszczególnych części ciała, ich wzajemne ułożenie i przemieszczanie się względem siebie oraz zmiany poszczególnych proporcji w czasie → przewidywalność zmian
57
Ile procent ciała stanowi głowa u 3-msc płodu, noworodka i dorosłego?
3-msc płód - prawie 50%
noworodek - ok. 30%
dorosły - ok. 12%
58
Która część czaszki po urodzeniu charakteryzuje się szybszym wzrostem: twarzowa czy mózgowa?
twarzowa (po urodzeniu słabo rozwinięta w porównaniu z częścią mózgową)
59
Z czym mogą wiązać się różnice osobnicze?
* płeć
* region zamieszkania
* warunki socjalne
* wpływ chorób czy innych czynników szkodliwych oddziałujących na organizm
60
Jaką postać mają najczęściej opracowane wzorce wzrostu dla danej populacji?
wykresów, np. siatek centylowych → prawidłowy wzrost powinien przebiegać wzdłuż tej samej linii (znaczna zmiana może świadczyć o pojawieniu się nieprawidłowości)
61
Czym jest wiek biologiczny?
moment wchodzenia danej osoby w kolejne etapy rozwojowe
62
Do jakiego wieku należy odnosić wzorzec wzrostu?
wzorzec wzrostu jest podobny u większości ludzi, jeżeli odnosimy go do wieku biologicznego (a nie chronologicznego)
63
Czym jest hipertrofia?
wzrost wielkości poszczególnych komórek
64
Czym jest hiperplazja?
zwiększanie się liczby komórek
65
Jakie procesy opisują wzrost na poziomie komórkowym?
* hipertrofia
* hiperplazja
* wydzielanie substancji zewnątrzkomórkowej → zwiększenie objętości tk
66
Jaki proces odróżnia wzrost tkanek miękkich od tk twardych?
wapnienie materiału zewnątrzkomórkowego
67
Na jakich procesach rozpatrywanych na poziomie komórkowym opiera się głównie wzrost tk miękkich?
na hipertrofii i hiperplazji, które zachodzą w całej objętości tk; może zachodzić wydzielanie subst zwn-kom, ale nie ulega ona zwapnieniu
68
Na jakich zjawiskach opiera się rozwój twarzy?
* rozrost
* różnicowanie
* dojrzewanie
69
Czym jest rozrost (jako pojęcie rozwoju)?
zmiany ilościowe związane ze zwiększeniem wymiarów i masy ciała
70
Czym jest różnicowanie (jako pojęcie rozwoju)?
procesy prowadzące do zmiany struktury: przebudowa komórek i tk oraz związana z tych zmiana ich skł chem (cyto- i histogeneza), grupowanie tk w układy i zespoły (organogenera) oraz zmiana proporcji ciała i wzajemne dostosowywanie się organów (typogeneza)
71
Czym jest dojrzewanie (jako pojęcie rozwoju)?
doskonalenie funkcji poszczególnych narządów (specjalizacja)
72
W jaki sposób rosną kości?
* przez apozycję (nadbudowę) - na powierzchniach zewn kości, przy jednoczesnej resorpcji kości na wewn warstwie korowej → zwiększenie wymiarów kości i odsuwanie kości od siebie
* w okresie rozwojowym proces apozycji przeważa nad resorpcją → zwiększanie wymiarów kości
73
Typy kostnienia:
* śródchrzęstne (ossyfikacja enchondralna)
* ochrzęstne (ossyfikacja perichondralna)
* łącznotkankowe
74
Kostnienie śródchrzęstne:
kość jest tworzona wstępnie jako chrząstka, a następnie zastępowana tk kostną
75
Kostnienie ochrzęstne:
* kostnienie rozpoczyna się w ochrzęstnej
* komórki mezenchymalne różnicują się do osteoblastów, które jeszcze przed skostnieniem otaczają trzon w postaci mankietu, wpływając na kierunek kostnienia
1. pierwotna kość gąbczasta: przemiana chondroblastów w chrząstkę pęcherzykową i odkładanie wapnia w matrycy międzykomórkowej
2. wnikanie naczyń krwionośnych do mezenchymy, której kom różnicują się w osteoblasty i chondroklasty
3. tworzenie jamek w chrząstce i odkładanie osteoidów na zachowanych beleczkach subs podstawowej chrząstki
4. mineralizacja
5. przez wypełnienie wolnych przestrzeni: k gąbczasta → k zbita
76
Kostnienie łącznotkankowe:
* kom mezenchymalne przekształcają się w sposób chaotyczny w osteoblasty
* stopniowo układają się w równe szeregi, wytwarzają kostninę aż do ułożenia się w podlegającą dalszemu zwapnieniu matrycę kostną
* kostnina oddziela nową kość od osteoblastów
77
Kostnienie chrząstek nasadowych:
* kostnienie pierwotne
* śródchrząstkowy i powierzchniowy wzrost
* w niewielkim stopniu podlega wpływom otoczenia
78
Kostnienie chrząstek stawowych:
* kostnienie wtórne
* głównie wzrost powierzchniowy
* w znacznym stopniu podlega wpływom otoczenia
79
Gdzie odbywa się sterowanie wzrostem kości?
strefy wzrostu umiejscowione w tk miękkich i działające jako matryca funkcjonalna
80
Czym są i gdzie znajdują się ośrodki wzrostu kości?
* bardzo aktywne strefy wzrostu
| * guzy szczęki, wyrostki zębodołowe, chrząstkozrosty
81
Jakie wyróżniamy części czaszki ze względu na ich wzrost?
* sklepienie czaszki
* podstawa czaszki
* szczęka (kompleks nosowo-szczękowy)
* żuchwa
82
Kostnienie sklepienia czaszki:
* łącznotkankowe (bez prekursorów chrzęstnych)
* rozpoczyna się w 8. tyg życia zarodkowego w obrębie k czołowej, górnej części k potylicznej, k ciemieniowej i skroniowej w pokrytych okostną miejscach kontaktu sąsiadujących kości (szwach czaszkowych)
* w chwili urodzenia oddzielone są od siebie ciemiączkami
83
Kostnie podstawy czaszki:
* na podłożu chrzęstnym
* potyliczna, klinowa, cz skalista k skroniowej
* obszar namnażania znajduje się w centrum chrząstkozrostów: klinowo-czołowego, klinowo-sitowego i klinowo-potylicznego
* szybki wzrost
84
Kostnienie szczęki:
* przemieszcza się w dół i ku przodowi (dodatkowo rosnąca podstawa czaszki pcha szczękę do przodu)
* wzrost zachodzi przez odkładanie kości w szwach łączących szczękę z podstawą czaszki
* przednia część szczęki ulega przebudowie i następuje przemodelowanie sklepienia podniebienia
85
Kostnienie żuchwy:
* wyrostek kłykciowy kostnieje na podłożu śródchrzęstnym i ochrzęstnym
* pozostałe obszary żuchwy modelowane są przez apozycję i remodelowanie powierzchni
* niewielka rola przemieszczania SSŻ przez rosnącą podstawę czaszki
* bródka przesuwa się w dół i do przodu w stosunku do czaszki, lecz obszar ten jest prawi nieaktywny we wzroście
* rzeczywisty wzrost na wyrostku kłykciowym i wzdłuż tylnej powierzchni gałęzi żuchwy (do tyłu i do góry)
86
Jak długo trwa rozwój czaszki i zgryzu od chwili przyjścia na świat?
co najmniej 20 lat
87
Ile raz pokrywa czaszki zwiększa swoją objętość od momentu urodzenia?
3 razy (dzięki przyrostowi kości na brzegach szwów oraz apozycji i resorpcji poszczególnych kości czaszki)
88
Jakie znaczenie ma obecność elastycznych szwów i ciemiączek w momencie urodzenia?
umożliwiają przejście przez kanał rody oraz następnie szybko postępujący wzrost mózgowia
89
Z jakiej tkanki zbudowane jest ciemiączko?
z tk łącznej z włóknami kolagenowymi
90
Kiedy kostnieje ciemiączko?
* potyliczne zamyka się w 6 msc życia
| * czołowe zamyka się w 2 rż
91
Kiedy rozpoczyna się kostnienie więzozrostów łączących płaskie kości czaszki?
w 10 rż
92
Kiedy kończy się kostnienie więzozrostów (a właściwie już kościozrostów) łączących płaskie kości czaszki?
w 3 dekadzie życia skostnieniem szwu łączącego obie kości szczęki
93
Wzrost w której płaszczyźnie dominuje we wzroście sklepienia czaszki?
wzrost na długość, mniejszy na szerokość i wysokość
94
Wzrost w której płaszczyźnie dominuje we wzroście części twarzowej czaszki?
wzrost pionowy, mniejszy na długość i szerokość
95
Zmiany proporcji twarzowej i mózgowej części czaszki po urodzeniu:
* w pierwszych msc życia → mózgowa do twarzowa 8:1
* 2 rż → mózgowa do twarzowa 4:1
* 8 rż → mózgowa do twarzowa 2:1
* zakończenie wzrostu → mózgowa do twarzowa 2,5:1
96
Kiedy rozpoczyna się intensywny wzrost pionowy wyrostków zębodołowych?
po wyrznięciu mlecznych kłów i zz trzonowych
97
Kiedy rozpoczyna się wyraźna dominacja wzrostu części twarzowej czaszki?
w 5 rż
98
Kiedy część mózgowa czaszki uzyskuje rozmiary zbliżone do osiąganych przez dorosłych?
na początku wymiany uzębienia
99
Kiedy ustala się stosunek części mózgowej czaszki do części twarzowej?
po zakończeniu wzrostu → u kobiet po 18 rż; u mężczyzn po 21 rż
100
Wzrost części twarzowej czaszki - w jakim kierunku?
do dołu i przodu + zmiana proporcji twarzy
101
W jakim kierunku przemieszcza się podstawa czaszki w wyniku wzrostu kości?
do dołu i do przodu (razem z kompleksem nosowo-szczękowym, którego jest sklepieniem)
102
W jakim kierunku przemieszcza się SSŻ (względem k klinowej) wraz ze wzrostem kości?
do tyłu i dołu
103
Kiedy kostnieją chrząstkozrosty klinowo-potyliczny, klinowo-czołowy i klinowo-sitowy?
do 7 rż → struktury kostne przedniego dołu czaszki mogą być stałymi punktami odniesienia przy nakładaniu bocznych cefalogramów czaszki
104
Kiedy tworzy się miejsce na rozwój zębów mlecznych i stałych: przed czy po porodem?
po porodzie
105
Kiedy rozpoczyna się nasilony rozwój szczęki?
po urodzeniu, w okresie ząbkowania mlecznego
106
W jakim kierunku wzrasta szczęka?
głównie w kierunku pionowym; przez apozycję, ale również przez apozycję w obrębie licznych szwów
107
W obrębie jakich części kości dochodzi do wydłużania podniebienia twardego?
na tylnym brzegu
108
W obrębie jakich części kości dochodzi do wydłużania wyrostków zębodołowych szczęki?
w obrębie guzów szczęki
109
Co nazywamy umiarkowaną rotacją szczęki w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara i z czego to wynika?
przemieszczanie się szczęki do dołu i tyłu w wyniku resorpcji w dolnej części k przysiecznej i apozycji w jej górnej części
110
Czym jest przemieszczanie pierwotne szczęki?
przemieszczanie się szczęki do dołu i tyłu w wyniku resorpcji w dolnej części k przysiecznej i apozycji w jej górnej części = rotacją szczęki w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara = zmiana związana z procesem wzrostu samej kości
111
Czym jest przemieszczanie wtórne szczęki?
przemieszczanie się szczęki do przodu wraz z podstawą przedniego dołu czaszki, czołem i łukami jarzmowymi = zmiana spowodowana wzrostem środkowego dołu czaszki
112
Kiedy rozpoczyna się nasilony rozwój żuchwy?
po urodzeniu
113
Kiedy kostnieje chrząstkozrost łączący dwie części żuchwy?
w pierwszym roku życia; nie ma wpływu na dalszy wzrost żuchwy na szerokość
114
Czym charakteryzuje się boczna część żuchwy u niemowlaków?
krótka gałąź żuchwy z małymi wyrostkami kłykciowymi przy wydatnych wyrostkach dziobiastych i dużym kącie
115
Jak zmienia się kąt żuchwy wraz ze wzrostem kości?
ulega zaostrzeniu
116
W jakim kierunku wzrasta głównie trzon żuchwy?
głównie na długość, potem na wysokość z niewielkim przyrostem na szerokość
117
Gdzie następuje wzrost gałęzi żuchwy i do czego do prowadzi?
głównie przez wzrost wyr kłykciowego → przemieszczanie żuchwy do przodu i dołu
118
Od czego zależy kierunek wzrostu wyr kłykciowego i na co to wpływa?
od indywidualnego wzorca wzrostu i wpływa na rotację żuchwy
* posterorotacja (wzrost przeciwny do kier wskazówek zegara) → wyr kłykciowy rośnie do góry i do tyłu
* anterorotacja (wzrost zgodny z kier wskazówek zegara) → wyr kłykciowy rośnie do góry i do przodu
119
Czym jest przemieszczanie pierwotne żuchwy?
przemieszczanie żuchwy do przodu wraz ze wzrostem całej kości na długość
120
Czym jest przemieszczanie wtórne żuchwy?
nie wspomniane bezpośrednio w książce, więc nie mam pewności czy to zjawisko nosi taką nazwę
przemieszczanie żuchwy do przodu wraz ze wzrostem dołu środkowego czaszki → wzrost dołu środkowego czaszki następuje głównie przed wyrostkiem kłykciowym → doprzednie przemieszczenie żuchwy jest mniejsze niż szczęki → pomimo przyrostu długości utrzymuje się dotylne ustawienie żuchwy względem szczęki
121
W jakim kierunku przemieszcza się płaszczyzna zgryzowa wraz ze wzrostem szczęki i żuchwy?
w dół
122
Fazy w rozwoju uzębienia:
1. uzębienie mleczne
2. uzębienie mieszane (okres wymiany uzębienia)
3. uzębienie stałe
123
Czym jest fizjologiczne tyłożuchwie?
wał zębowy szczęki obejmuje mniejszy i ustawiony dotylnie wał zębowy żuchwy w określonych etapach rozwoju
124
Jaki wygląd mają wały dziąsłowe u noworodków?
* kształt półkola, pokryte bł śluz, która na grzbiecie tworzy grzebień dzielący je na część przedsionkową i językową
* na powierzchni wału widoczne uwypuklenia odpowiadające poszczególnym zz mlecznym
* wał zębodołowy żuchwy jest słabiej zaznaczony niż wał szczęki
125
Jaki czynnik pobudza doprzedni wzrost żuchwy na etapie niemowlęcym?
prawidłowa ssanie, zwłaszcza w czasie karmienia naturalnego
126
Co stanowi punkt orientacyjne do ustalenia wzajemnego położenia szczęki i żuchwy u niemowlaków?
bruzdy policzkowe, zlokalizowane za zawiązkami górnych i dolnych kłów na błonie śluz bezzębnych wałów dziąsłowych → bruzda dolna jest usytuowana dotylnie
127
Czy wały dziąsłowe górny i dolny u niemowląt kontaktują się ze sobą?
* w bocznym odcinku, w odc przednim widoczna jest pionowa szpara niedogryzowa
* w położeniu spoczynkowym wały oddalone są od siebie, a w szparze znajduje się język (styka się z bł śluz wargi dolnej i policzków)
128
Jaki kształt ma w przekroju wał dziąsłowy szczęki i żuchwy?
* szczęki - czworokąt
| * żuchwy - stożka
129
Wędzidełko wargi górnej u niemowlaka:
wydatne, przyczep schodzi nisko na wał dziąsłowy
130
Podniebienie i brodawka przysieczna u niemowlaka:
* brodawka przysieczna wyraźnie zaznaczona
| * za brodawką znajdują się fałdy podniebienne
131
Okresy wyrzynania zębów mlecznych:
```
górne:
1 → 8-12 msc
2 → 9-13 msc
3 → 16-22 msc
4 → 13-19 msc
5 → 25-33 msc
```
```
dolne:
1 → 6-10 msc
2 → 10-16 msc
3 → 17-23 msc
4 → 14-18 msc
5 → 25-33 msc
```
1D → 1G → 2G → 2D → 4G → 4D → 3G → 3D → 5D → 5G
132
Czas eksfoliacji zębów mlecznych:
7 rż - siekacze centralne górne i dolne
8 rż - siekacze boczne górne i dolne
9 rż - dolne kły; pierwsze trzonowce górne i dolne
10 rż - drugie trzonowce górne i dolne
11 rż - górne kły
133
Okresy wyrzynania zębów stałych:
```
górne:
1 → 7-8 rż
2 → 8-9 rż
3 → 11-12 rż
4 → 10-11 rż
5 → 10-12 rż
6 → 6-7 rż
7 → 12-13 rż
8 → 17-21 rż
```
```
dolne:
1 → 6-7 rż
2 → 7-8 rż
3 → 9-10 rż
4 → 10-12 rż
5 → 11-12 rż
6 → 6-7 rż
7 → 11-13 rż
8 → 17-21 rż
```
6D → 6G → 1D → 1G → 2D → 2G → 3D → 4G → 4D → 5G → 5D → 3G → 7D → 7G → 8D → 8G
134
Pierwsze fizjologiczne wysunięcie żuchwy:
wyrównanie fizjologicznego tyłożuchwia, z którym dziecko się rodzi w pierwszych 4 msc życia
135
Czy zawiązki zz mlecznych od pow zgryzowych są pokryte warstwą kości?
nie, wyrzynają się przez bł śluz → przez uciskowy zanik
136
Nagryz po wyrznięciu siekaczy przśrodkowych górnych i dolnych:
głęboki
137
Pierwsze fizjologiczne podniesienie zwarcia:
spłycenie nagryzu po wyrznięciu pierwszych zz trzonowych mlecznych → wynik wzrostu wyrostków zębodołowych, wyrzynania zz trzonowych oraz wzrostu gałęzi żuchwy
138
Jak długo trwa rozwój korzeni zębów mlecznych?
do momentu wyrznięcia się ostatneigo zęba mlecznego (ok. 3-3,5 rż)
139
Zmiany w SSŻ po wyrznięciu zz mlecznych:
* pogłębienie dołu stawowego i powiększenie guzka
| * głowa żuchwy przesuwa się do przodu, w kierunku stoku guzka
140
Cechy uzębienia 3-letniego dziecka:
* łuki zębowe - półkoliste
* obecne 20 zz
* zęby sieczne górne przykrywają 1/3 kron zz siecznych dolnych
* zz trzonowe górne przychwytują zz trzonowe dolne (kontakt guzków policzkowych zz D z brudą międzyguzkową zz G)
* szpary pomiędzy zębami siecznymi (przygotowanie do wyrznięcia zz siecznych stałych)
* linia pośrodkowa zgodna z linią symetrii twarzy
* linia za zębami trzonowymi mlecznymi jest prosta
* przebieg krzywej Spee (płaszczyzny zgryzu) jest płaski
141
Jaki czynnik pobudza doprzedni wzrost żuchwy po wyrznięciu zębów mlecznych?
starcie koron zębów mlecznych → głębokie bruzdy ulegają spłyceniu → nagryz ulega spłyceniu
142
Kiedy mamy do czynienia z drugim fizjologicznym wysunięciem żuchwy?
w wieku ok. 6 lat w wyniku starcia zębów mlecznych nasila się doprzedni wzrost żuchwy → może nawet dojść do ustawienia zz siecznych w zgryzie prostym; bezpośrednio poprzedza wymianę uzębienia
143
Jakie znaczenie ma drugie fizjologiczne wysunięcie żuchwy dla wyrzynania zębów stałych?
* tworzy się wolne miejsce dla pierwszych trzonowców stałych
* poprzez wysunięcie żuchwy linia za trzonowcami mlecznymi ulega załamaniu do przodu → wyrzynanie się 6 w I klasie Angle'a
144
Kiedy rozpoczyna się resorpcja korzeni zębów mlecznych?
4-5 rż → siekacze
6-7 rż → kły i pierwsze trzonowce
8-9 rż → drugie trzonowce
145
Siekaczowy typ ząbkowania - u ilu procent dzieci?
ok. 30%
146
Nagryz u dzieci z siekaczowym typem ząbkowania:
pogłębiony do momentu całkowitego wyrznięcia szóstek
147
Zmiany w łukach zębowych następujące po wyrznięciu szóstek:
* łuki zębowe w szczęce i żuchwie ulegają wydłużeniu
| * zmieniają kształt z półkolistego na: połowę elipsy (górny) i parabolę (dolny)
148
Drugi fizjologiczne podniesienie zwarcia:
spłycenie nagryzu w wyniku całkowitego wyrznięcia szóstek
149
Cechy charakterystyczne uzębienia mieszanego:
* diastema fizjologiczna w górnym łuku
* guzkowe ustawienie szóstek (tendencja do II kl Angle'a)
* niewielkie stłoczenie siekaczy dolnych (ze względu na ich nachylenie podczas wyrzynania)
150
Jak długa przerwa w wymianie uzębienia następuje po wyrznięciu siekaczy?
1 - 1,5 roku
151
Czy odchylenia od średniego czasu wyrzynania zębów występują częściej w kierunku przyspieszenia wyrzynania czy opóźnienia?
przyspieszenia; wyrzynanie zębów stałych charakteryzuje się większymi odchyleniami
152
Trzecie fizjologiczne podniesienie zwarcia:
spłycenie nagryzu w wyniku całkowitego wyrznięcia siódemek
153
Po którym roku życia rozwój łuków zębowych ulega znacznemu ograniczeniu?
po 14 rż
154
Cechy pełnego uzębienia stałego:
* 32 zz
* łuki zębowe w kształcie półelipsy w szczęce i paraboli w żuchwie
* zz sieczne górne przykrywają 1/3 wysokości zz siecznych dolnych
* • zz trzonowe górne przychwytują zz trzonowe dolne (kontakt guzków policzkowych zz D z brudą międzyguzkową zz G)
* szóstki w I kl Angle'a i kły w I kl kłowej
* linia pośrodkowa zgodna z linią symetrii twarzy
* linia za zębami trzonowymi mlecznymi jest prosta
* kontakt punktów stycznych wzdłuż całego łuku zębowego
* przebieg płaszczyzny zgryzu zakrzywiony do góry w tylnej części (zgodny z krzywą Spee)
155
Która kość rośnie najdłużej?
żuchwa
156
Cechy świadczące o ostatecznym zakończeniu wzrostu twarzowej części czaszki:
* zmiana chrząstki na głowach żuchwy na kość (skostnienie strefy wzrostu)
* ostateczne zrośnięcie szwu podniebiennego
* wyrznięcie się ósemek
157
Jak długo od chwili rozpoczęcia formowania się zarodka do całkowitego uformowania się zęba z zamknięciem wierzchołka korzenia rozwijają się zęby stałe?
ok. 10 lat
158
Kiedy ząb jest przygotowany do wyrznięcia się?
jeżeli ma uformowany korzeń o długości odpowiadającej co najmniej długości korony
159
Kiedy kończy się wzrost kości nosa?
w wieku 10 lat; dalsze zwiększanie jego wymiarów jest wynikiem wzrostu chrząstki i tk miękkich podczas skoku wzrostowego
160
Jak zmienia się widoczność zębów siecznych górnych wraz z wiekiem i czego to jest wynikiem?
zmniejsza się wraz z wiekiem → wzrost wargi w dół podążając za wzrostem szkieletu; także grubość warg maleje wraz z wiekiem (osiąga maksimum w okresie dojrzewania
161
Jakie wyróżniamy metody badania wzrostu fizycznego?
a. pomiarowe - na żywych osobnikach; możliwe wielokrotne pomiary na tym samym osobniku
• kraniometria = pomiary czaszek
• antropometria = pomiary na żywych osobach
• cefalometria - pozwala na pomiary poszczególnych struktur i śledzenie zmian poprzez wykonywanie zdjęć w odstępach czasu
b. doświadczalne - stosowanie barwienia przyżyciowego = podanie barwnika, który wbudowuje się w miejscach intensywnego wzrostu i jest wykrywany po śmierci; na zwierzętach
162
Jaka płaszczyzna w przybliżeniu odpowiada przebiegowi podstawy czaszki?
Bolton-nasion
163
W jakim kierunku postępuje wzrost twarzy?
ku przodowi i dołowi
164
Na co wpływa aktualna intensywność wzrostu pacjenta podczas leczenia orto?
na szybkość zachodzących zmian
165
Od czego zależy intensywność wzrostu?
od aktualnego stadium wzrostu (nie od wieku chronologicznego ani zębowego)
166
Czy intensywność wzrostu w poszczególnych płaszczyznach przestrzennych jest stała w czasie?
nie
167
Wzrost twarzy w jakiej płaszczyźnie kończy się najwcześniej?
wzrost poprzeczny twarzy i podstaw kostnych szczęk (jest on prawie zakończony, zanim rozpocznie się skok wzrostowy w pozostałych kierunkach) → w leczeniu zwężeń/stłoczeń wskazana jest wczesna (przed pokwitaniem) ekspansja łuków
168
Do jakiej płaszczyzny wzrostu odnosi się skok wzrostowy w okresie pokwitania?
płaszczyzny przednio-tylnej
169
Kiedy intensywność wzrostu w płaszczyźnie przednio-tylnej jest największa?
1. w okresie przedszkolnym → maleje do minimum przed okresem dojrzewania (ok. 10-11 rż)
2. w okresie pokwitania (drugie maksimum) - u dziewczynek 11-12 rż / u chłopców 13-14 rż → ponownie maleje aż do zakończenia wzrostu
170
W jakim czasie w stosunku do skoku wzrostowego należy rozpocząć leczenie?
najlepiej tuż przed skokiem lub w czasie skoku pokwitaniowego (leczenie o czasie) → zmiany postępują szybciej, co zapewnia lepszą współpracę pacjenta
171
Co jest wyznacznikiem zakończenia wzrostu twarzy?
brak zmian w przedniej wysokości twarzy (nasion-gnathion) na cefalometrii w rocznym odstępie czasu
172
Czy wzrost twarzy w każdej z płaszczyzn kończy się w tym samym momencie?
nie
173
Na jaki etap leczenia pozwala zakończenie wzrostu twarzy?
zakończenie fazy retencyjnej
174
Nasilenie jakich wad manifestuje się wraz z końcem okresu wzrastania?
progenia, szkieletowy zgryz otwarty i nadzgryz → dopiero wówczas leczenie chirurgiczne = leczenie późne
175
Potencjał wzrostowy - co to?
wielkość oczekiwanego jeszcze wzrostu (powierzchnia pomiędzy krzywą intensywności wzrostu a linią aktualnego stadium wzrostu)
176
Składowe wieku biologicznego:
* wiek kostny
* wiek zębowy
* rozwój psychosomatyczny
177
Po co ortodoncie ocena wieku biologicznego pacjetna?
pozwala w określeniu optymalnego początku leczenia poszczególnych wad i wykorzystania poszczególnych zmian mających nastąpić w jego rozwoju
178
Ocena rozwoju płciowego u dzieci w gabinecie:
* dziewczynki - wystąpienie miesiączki od ok. 10 rż (maksimum wzrostu zostało przekroczone przeciętnie o 17 msc)
* chłopcy - zmiana głosu od ok. 11 rż (głos pokwitaniowy w tym samym czasie co skok pokwitaniowy)
179
Wiek kostny/dojrzałość szkieletowa co to
Wiek w którym przeciętne dziecko osiągnęło określony stopień rozwoju kośćca, będący odbiciem stanu fizjologicznego dziecka
180
Metoda oceny wieku kostnego
Punktowanie kształtów i konturów powierzchni stawowych, wzajemnych zmian w regionie diaphysis-epiphysis i wielkości 6 jąder kostnienia w różnych regionach ciała (metoda wielosegmentowa: ramie, łokieć, dłoń z nadgarstekiem, biodro, kolano, stopa)
181
Serie standardów Todda
Wykonanie dwóch serii standardów dla ręki osobno dla płci męskiej i żeńskiej co 3 miechy do 3 roku życia i później co 6 miechow do momentu zrośnięcia się dystalnej nasady kości promieniowej z trzonem
182
Metoda jednosegmentowa
Dostarcza wystarczająco Duzo info dla potrzeb diagnostyki orto jeśli szkielet zdrowego dobrze odżywianego dziecka rozwija się jako jedność i różne elementy dotrzymują kroku innym w dojrzewaniu
183
Gdzie znajdzie swoje odbicie dysharmonia
W rece, bo 30 kości reprezentuje ponad 10% szkieletu -> ocena RTG dłoni i nadgarstka jest uważana za klasyczna metodę oceny i najlepszy biologiczny wskaźnik dojrzałości szkieletowej
184
Ocena wieku kostnego w obu metodach jest na podstawie
1. Występowania jąder kostnienia, zmian ich wielkości i kształtu
2. Obserwacji wzrostu i zmian w wybranych przynasadowych chrząstkach wzrostowych w tym zmiany w szerokości i kształcie chrząstki i stopnia zespolenia trzonów z nasadami
185
Ocena jąder kostnienia
W okresie płodowym powstają pierwotne jądra kostnienia, a w ocenie wieku kostnego ocenia się wtórne jądra kostnienia, które powstały po urodzeniu - wielkość kształt szerokość chrząstki przynasadowej kości promieniowej i lokciowej oraz stopień zespolenia trzonów z nasadami
186
Objawy kostnienia
Pierwsze występują Ok 3 miesiąca życia
Kolejno kości: glowkowata, haczykowata, trojgraniasta, księżycowata, czworokątna wieksza, lodeczkowata, czworokatna mniejsza, grochowata
Poszczególne etapy charakteryzują się rożna wielkością i kształtem
Formę wykształcona osiągają na krótko przed dojrzewaniem
187
Kostnienie nasad kości promieniowych
Rozpoczyna się miedzy 2 a 3 rokiem życia a łokciowych w 6 roku życia
Całkowite wykształcenie nasad i zlanie się z trzonami występuje równocześnie z dojrzewaniem płciowym
U dziewcząt wcześniej
188
Kości pojawiające się przed 2 rokiem życia
Główkowata
Haczykowata
Trojgraniasta
Nieznaczne zróżnicowanie ze względu na płeć w czasie ich ukazywania sie
189
Kości które są wcześniej u dziewczyn niż chłopców
Nasada łokciowej - rok wcześniej
Łódeczkowata, czworokątna mniejsza, i większa 18 miechow do 2 lat wcześniej
Grochowata - 2,5 roku
190
Rozwój szkieletowy
U dziewcząt w wieku 6 lat jest jak u chłopców w wieku 7 lat
| U dziewcząt w wieku 14 lat jest jak u chłopców w wieku 16 lat
191
Atłasowa metoda oceny wieku kostnego
Wybranie standardu RTG najbliżej zbliżonego do ocenianego zdjęcia dłoni badanego pacjenta i odczytaniu właściwego dla tego standard wieku
192
Przebieg leczenia ortodontycznego
Zależy od intensywności wzrostu twarzowej części czaszki
Stopień nasilenia wzrostu moze wspierać, przeciwdziałać lub uniemożliwiać przeprowadzenie danej terapii (graniczne przypadki ekstrakcyjne, określenie czasu właściwego dla stosowania Headgera, prognozowanie kształtowania się wad II i III klasy szkieletowej)
193
Wzrost kośćca szczek - korelacja z przyrostem wysokości ciała
Od urodzenia do zakończenia wzrostu - przemienne okresy szybkiego i zwolnionego wzrostu
Szczyt intensywności wzrostu szczeki i żuchwy jest w tym samym okresie co wzrostu ciała na wysokość lub nieznacznie po nim
194
Przyrost wysokości ciała - wskaźnik biologiczny
Najmniejsza zmienność
Jednak wyznaczenie indywidualnej krzywej tempa wzrostu wymaga długiej obserwacji i wielokrotnie powtarzanych w regularnych odstępach czasu pomiarów - rzadko możliwe przy planowaniu leczenia orto
195
Bjork, Hagg, Taranger - badania rozwoju kostnego dłoni w odniesieniu do wysokości ciała (8 stadiów dojrzewania)
Stadia dorosłości szkieletu ręki wg Bjorka:
PP2 - nasada paliczka bliższego drugiego palca, ma taka sama szerokość, co trzon => do tego czasu intensywność wzrostu jest mała
MP3 - nasada środkowego paliczka trzeciego palca ma taka sama szerokość, jaka osiągnął trzon => maksymalnie intensywny wzrost na wysokość nastąpi wkrótce
S - trzeszczka kciuka staje się widoczna => u dziewcząt Ok 11 rż, u chłopców 13 rż
MP3cap - kąty nasady paliczka środkowego trzeciego palca obejmują trzon => najbardziej intensywny wzrost (rzut wzrostu dojrzewania)
DP3u - linia nasady końcowego paliczka trzeciego palca jest zamknięta, Max intensywności wzrostu dojrzałości płciowej zostało już przekroczone
PP3u - całkowite zamknięcie szczeliny nasady bliższego paliczka trzeciego palca
MP3u - całkowite zamknięcie szczeliny nasady środkowego paliczka trzeciego palca => rzut wzrostu dojrzewania zbliża się ku końcowi
Ru - nasada kości promieniowej jest zrośnięta z trzonem => nie należy oczekiwać istotnego przyrostu długości bo końcowa wielkość jest już praktycznie osiągnięta
196
Punkt wierzcholkowy krzywej Hx
Obrazuje szczytowa szybkość wzrostu w okresie dojrzewania
197
Dojrzewanie kości i skok wzrostu i dojrzewania płciowego
U Dziewczat 2 lata wcześniej
198
Ocena stopnia rozwoju wg Bjorka
Pozwala odczytać w jakiej fazie na krzywej wzrostu szkieletowego jest pacjent (przed/w trakcie/ po okresie Max wzrostu)
Pozwala to określić oczekiwany wzrost tez w obrebie twarzowej części czaszki
199
Istotne w planowaniu leczenia orto
Rozpoznanie przyspieszenia wzrostu w czasie dojrzewania
200
Hagg i Taranger: różne stadia kostnienia środkowego paliczka trzeciego palca ręki (MP3) towarzysza przyspieszeniu wzrostu okresu dojrzewania
Kostnienie MP3 obejmuje 5 stadiów:
Mp3-F nasada jest tak szeroka jak trzon => poczatek przyspieszenia wzrostu
MP3-FG nasada jest tak szeroka jak trzon, ale występuje wyraźniejsze niz w poprzednim stadium zaznaczenie konturów brzegów nasady
MP3-G boki nasady obejmują trzon => to stadium koresponduje ze szczytowa szybkością wzrostu okresu dojrzewania
MP3-H rozpoczęcie zlewania nasad z trzonem => zwolnienie prędkości wzrostu
MP3-I całkowite zlanie nasady z trzonem => koniec skoku wzrostowego okresu dojrzewania
201
Jak rejestrować stadia MP3
Na standardowym zdjęciu zębowym w taki sposób, aby środkowy paliczek był zlokalizowany w centrum błony rentgenowskiej
202
Björk i Helm - ocena przyspieszenia wzrostu okresu dojrzewania powiązana z kostnieniem trzeszczki kciuka
Trzeszczka kostnieje srednio o 12 miechow (dziewczyny) 9 miechow (chłopcy) przed wystąpieniem szczytu tempa wzrostu okresu dojrzewania
Na ogol kostnienie trzeszczki - poprzedza lub współistnieje z max wzrostu okresu dojrzewania
203
Ochrona radio pacjenta wiec Leite - ocena wieku szkieletowego na podstawie RTG pierwszego, drugiego i trzeciego palca ręki
Eliminacja dodatkowej ekspozycji - włączenie w boczny telerentgenogram metody trzech palców)
Na podstawie metody 3 palców ustala się wiek kostny nieco bardziej zaawansowany niż na podstawie analizy RTG całej ręki
Zaawansowanie: 4,45 DZ 2,89 CH
204
Metoda wyznaczania wieku kostnego na podstawie RTG dłoni i nadgarstka, The best, ale wady:
Konieczność wykonania dodatkowego RTG
205
Co zrobiono przez ta wadę
Wrócono do metody wykorzystującej wykonane przy diagnozowaniu pacjenta badanie:
Boczne zdj cefalometryczne
Ocena dojrzałości widocznych na tym zdj kręgów szyjnych (CVM - cervical vertebral maturation)
206
Kostnienie kręgów szyjnych
Rozpoczyna się w zyciu płodowym i tra do osiągnięcia dorosłości
Zmiany w rozmiarze i kształcie kręgów szyjnych w okresie dojrzewania => odniesienie do zmian we wzroście żuchwy
207
Lamperski - standardy dojrzałości kręgosłupa szyjnego osobno dla DZ i CH
Analiza wielkości i zmian w kształcie kręgów C2-C6
Porównywanie tych zmian z wiekiem kostnym na podstawie RTG dłoni i nadgarstka
Słabsza korelacja dla CH
208
Metoda oceny dojrzałości szkieletowej Lamperskiego - 6 stadiów rozwoju (cervical vertebral stadium)
Zmiany morfologiczne C2-C6
Stadia te obserwuje się obserwuje się przed osiągnięciem szczytu w intensywności wzrostu żuchwy, czyli w fazie przyspieszenia wzrostu (VS1-VS3)
CVS3 - pojawia się wklęsłość na dolnej krawędzi C3
CVS4 - pojawia się wkleslosc na dolnej krawędzi C4
Zaczynaja się formować wklęsłości na dolnej krawędzi C5 i C6
Trzony wszystkich kręgów przyjmują kształt prostokąta o mniejszym winiarze pionowym
209
Hassel i Farman - ocena bocznych cefalogramow i RTG dłoni i nadgarstka - modyfikacja metody Lamperskiego
Wskaźnik oparty na ocenie profilu C2,C3,C4 i szczegółowy opis stadiów:
CVM-1 stadium POCZĄTKOWE dolne krawędzie C2,C3,C4 są płaskie, gorne krawędzie nachylają się od tylu do przodu - kształt trapezu lub klina => pozostało 80-100% okresu pokwitania
CVM-2 stadium AKCELERACJI pojawiają się wkleslosci na dolnej krawędzi C2 i C3, dolna krawędź C4 jest płaska, trzony C3 i C4 kształt zbliżony do prostokąta. Pozostało 65-85% wzrostu okresu pokwitania
CVM-3 stadium PRZEJŚCIOWE wyraźne wkleslosci na dolnych krawędziach trzonów C2 i C3 pojawia się wkleslosć na dolnej granicy/krawędzi C4, trzony C3 i C4 przyjmują kształt prostokąta 25-65% wzrostu okresu pokwitania
CVM-4 stadium SPOWOLNIENIA wyraźne wklęsłości na dolnych krawędziach C2,C3,C4 trzony kręgów C3 i C4 są prawie kwadratowe. Pozostało 10-25% wzrostu okresu pokwitania
CVM-5 stadium DOJRZAŁOŚCI uwydatnione wklęsłości na dolnych krawędziach trzonów C2,C3,C4 trzony kręgów C3, C4 są kwadratowe. Pozostało 5-10% okresu pokwitania
CVM-6 osiągnięta PEŁNA DOJRZAŁOŚĆ głębokie wklęsłości na dolnych krawędziach trzonów C2,C3,C4 trzony C3 i C4 są prostokątne ale wyższe niż szersze. Wzrost okresu dojrzewania został zakończony
210
Klasyfikacja Hassela i Farmana
U obu płci, bez względu na wiek metrykalny
211
Franchi, Baccetti, McNamara - ocena zależności miedzy CVM a wzrostem żuchwy i wysokością ciała
Największe przyrosty wysokości ciała - w ścisłe określonym przedziale miedzy CVS3 do CVS4 u DZ i CH
Szczyt we wzroście na wysokość w tym przedziale - koresponduje z największym przyrostem całkowitej długości żuchwy Co-Gn
212
San Roman przydatność CVM w ocenie dojrzałości szkieletowej grupa kaukaska
Korelacja miedzy dojrzewaniem szkieletu dłoni i nadgarstka a parametrami anatomicznymi kręgów szyjnych
Ocena wklęsłości na dolnej krawędzi i wysokości i szerokości trzonów oraz kształt trzonów
Najlepszy parametr morfologiczny - ocena wklęsłości na dolnej krawędzi, stopień zwiększa się wraz z dojrzałością
213
Zmodyfikowana metoda oceny wielkości i kształtu kręgów szyjnych Baccetti, Franchi, McNamara
Ocena dojrzałości szkieletowej żuchwy bezpośrednio na podstawie cech morfologicznych kręgów szyjnych (a nie jak poprzednio przez zależność z wiekiem ocenionym na RTG dłoni i nadgarstka)
Cechy anato oceniane przez srednio 2 lata przed szycztem i 2 lata po szczycie tempa wzrostu żuchwy
214
Wnioski autorów
Nie ma znaczącej statystycznie roznicy miedzy stadiami CVS1 i CVS2
Wklęsłość na dolnej krawędzi C2 nie jest cechą różnicującą te stadia => połączono je w nowe stadium CVMS I
Wklęsłość na dolnej krawędzi C3 - cecha anatomiczna na tyle charakterystyczna, że pozwala zidentyfikować stadium bezpośrednio poprzedzające szczyt w szybkości i wzroście żuchwy (poprzednie CVS3, obecne CVMS II)
Rozróżnienie miedzy CVS4, CVS5 a CVS6 jest możliwe na podstawie kształtu trzonów C3 i C4 lub obj jako czynnikow różnicujących
215
Nowo zdefiniowane stadia Baccetti, Franchi, McNamara
1. CVMS I dolna krawędź wszystkich trzech kręgów jest płaska, w prawie połowie przypadków - wklęsłość na dolnej krawędzi C2. Trzony kręgów C3 i C4 maja kształt trapezoidalny - górna krawędź nachyla się od tylu do przodu. Szczyt we wzroście żuchwy wystąpi nie wcześniej niż rok po tym stadium
2. CVMS II - obecne wklęsłości na dolnej krawędzi C2 i C3. Trzony kręgów C3 i C4 mogą być albo trapezoidalne albo prostokątne horyzontalnie. Szczyt we wzroście żuchwy wystąpi w ciągu roku po tym stadium
3. CVMS III - wklęsłości na dolnej krawędzi trzonów kręgów C2, C3 i C4. Trzony kręgów maja kształt prostokątny horyzontalnie. Szczyt we wzroście żuchwy wystąpiŁ w ciągu roku lub dwóch lat przed tym stadium
4. CVMS IV - dalej widoczne wklęsłości na dolnej krawędzi trzonów kręgów C2, C3 i C4. Przynajmniej jeden z trzonów C3 i/lub C4 jest kwadratowy, jeśli ten drugi nie jest kwadratowy to jest prostokątny horyzontalnie. Szczyt wzrostu żuchwy wystąpiŁ nie później niż rok przed tym stadium
5. CVMS V - wyraźnie zaznaczone wklęsłości na dolnej krawędzi trzonów C2, C3 i C4. Przynajmniej jeden z C3 i C4 ma kształt prostokątny wertykalnie lub kwadratowy. Szczyt we wzroście żuchwy wystąpiŁ nie później niż 2 lata przed tym stadium
216
Wg tej metody:
Szczyt wzrostu żuchwy występuje miedzy stadiami CVMS II i CVMS III
Korzystna szczególnie gdy konieczne jest leczenie orto w okresie przyspieszenia wzrostu żuchwy
CVMS II - idealne stadium aby rozpocząć leczenie czynnościowe
W badanej grupie stwierdzono znacząco większy przyrost długości żuchwy w roku następującym po tym stadium.
Gdy stwierdzone jest CVMS I - mozna o przynajmniej rok przesunąć rozpoczęcie leczenia czynnosiowego
217
Baccetti, Franchi, McNamara - kliniczne zastosowanie wskaźnika
II klasa szkieletowa
Kiedy zdiagnozowane jest CVS1 lub CVS2 - leczenie czynnościowe mozna przesunąć minimum o rok. Wystąpienie wyraźnej wklęsłości na dolnej krawędzi C2 => za rok przyspieszenie wzrostu okresu pokwitania. CVS3 - idealne stadium do rozpoczęcia leczenia czynnościowego, Dzieki któremu mozna uzyskać dodatkowy przyrost żuchwy
```
III klasa szkieletowa
Leczenie ortopedyczne (RPE i protrakcja szczeki) w okresie przedpokwitaniowym jest efektywne zarówno w szczęce (dodatkowy wzrost) jak i w żuchwie (ograniczony wzrost). Podczas gdy leczenie klasy III w czasie przypadajacym na okres pokwitania jest efektywne tylko na poziomie żuchwy/tylko w żuchwie (ograniczenie wzrostu)
```
Zwężenie szczęki
Stosowanie RPE - w okresie przed szczytem wzrostu okresu dojrzewania => wyraźniejsze zmiany szkieletowe. Leczenie ta metoda przypadające na szczyt lub po szczycie wzrostu okresu dojrzewania => zmiany w większości zębowo-wyrostkowe
218
Leczenie zwiększonego wymiaru pionowego
RPE na szynach akrylowych i procy brodkowej z pionowym wyciągiem
Skuteczność w okresie przypadajacym na szczyt intensywności wzrostu, czyli gdy osiągnięte zostało stadium CVS3
219
Ocena stadium dojrzewania kręgów szyjnych
Głównie przeznaczona do oceny indywidualnej dojrzałości szkieletowej i do wykrycia momentu rozpoczęcia szczytu intensywności wzrostu żuchwy
DZ
220
Krytyka metody:
Pozwala przewidzieć szczyt wzrostu okresu pokwitania, ale nie ocenia potencjału wzrostu, jaki pozostał po osiągnięciu szczytu
Wklęsłość gitowa
Rozbieżność w kształcie kręgów
Ale za to jest rasowo neutralna
Jednak nie zastąpi klasycznej metody oceny RTG dłoni i nadgarstka - złoty standard
221
U kogo istotna jest ocena dojrzałości
Dziewczyny
| Okres przyspieszenia wzrostu okresu dojrzewania trwa krócej
222
Wskazania do wyznaczania wieku kostnego
Ustalenie właściwego momentu rozpoczęcia leczenia - ustawione tak w czasie; aby potencjał wzrostowy okresu dojrzewania mógł zostać w pełni wykorzystany
Określenie najkorzystniejszego czasu leczenia aktywnego i retencyjnego, szczególnie gdy po jego zakończeniu dalszy wzrost mógłby to zjebac
Wyznaczenie terminu zabiegów chirurgiczno-ortopedycznych na czas po zakończeniu wzrostu szczęk
223
Wiek zębowy
Prawidłowe (o czasie) wyrzynanie się mleczaków i stałych zebow - czynnik warunkujący prawidłowy rozwój narządu żucia
224
Uzębienie mleczne
Mniej podatne na działanie czynnikow ogólnych
Wpływ masy urodzeniowej, okresu karmienia naturalnego i warunków socialno-bytowych noworodka na zmiany czasu pierwszego ząbkowania
225
Przedwczesne wyrzynanie mleczaków dentitio praecox
Przed upływem 4 miesiąca życia
| W ekstremalnej postaci - dentes natales et neonatales (czyli zeby wrodzone i noworodkowe)
226
Opóźnione ząbkowanie
Po 12 miesiącu życia
227
Co jest istotne w doborze czasu leczenia
Ustalenie ewentualnych odchyleń w czasie wyrzynania się zebow stałych
228
Uzebienie stałe
Wieksza zmienność
| Częściej podlegają wahaniom okresy i kolejność ich wyrzynania
229
Wpływ na proces wyrzynania - czynniki
```
Zęby zatrzymane
Stłoczenia
Wczesne ekstrakcje
Przetrwanie zębów mlecznych
Zęby nadliczbowe
Reinkluzja zębów
Urazy
Torbiele
```
230
Uzębienie stałe - tez częściej dotyczą zaburzenia związane z chorobami ogólnymi:
Krzywica
Niedoczynnosc przedniego płata przysadki
Niedoczynnosc tarczycy
Hipowitaminoza D
Osteoporoza
Zespoły chorobowe:
Down, dysplazja ektodermalna, amelogenesis imperfecta, zespol nadnerczowo-płciowy, pubertas praecox, pubertas tarda
231
Wpływ hormonow
Słabszy na wyrzynanie się zebow niż na kościec
232
Wpływ wrodzonego typu budowy czaszki
U osob ze zgryzem otwartym szkieletowym -> tendencja do przyspieszenia dojrzewania zębowego w porowaniu z osobami ze zgryzem głębokim szkieletowym
233
Znajomość okresów wyrzynania się zębów
Ocena wieku już podczas pierwszego badani klinicznego
234
Tabela Schoura i Massera
Czas wyrzynania się dla całych grup zębowych
235
Dokładny wiek zębowy - mozna ustalic metodami klinicznymi
Oceniają kolejność i liczbę wyrżniętych zebow stałych
236
Metoda
Matkiegki i Lukasowej
Masztalerza i Bujwidowej
Chrzanowskiego i Panka
Przedstawione w formie tabel lub siatek centylowych dane odnosnie liczby i rodzaju wyrżniętych zebow stałych - pozwalają na odczytanie przeciętnego czasu ich wyrzynania się
237
Metoda Matiegi i Lukasowej
Wiek zębowy ustala się na podstawie ostatniej chronologicznie w pełni wyrznietej grupy zebow i wszystkich niepełnych grup
Odpowiedniej liczbie zebow w danej grupie odpowiada wiek w latach i miesiącach - otrzymany wynik dzieli się przez liczbę uwzględnionych w badaniu grup => uzyskanie wieku zębowego danego pacjenta
238
Wyrżnięcie się zebow a osiągniecie płaszczyzny zgryzowej
Upłynięcie rożnego czasu:
Przedtrzonowce - kilka tygodni
Siekacze 3-5 miechow
Kły 1-1,5 roku
239
Metody analizujące mineralizacje zebow
Bardziej odpowiednie dla określania wieku zębowego
Są to
Metody oceny radiologicznej
Ocenia się stan rozwojowy poszczególnych zebow za pomocą oznaczonych symbolami stadiów rozwojowych -> z tabel odczytanie przeciętnego wieku odpowiadającego danemu stadium rozwojowemu
240
Metoda Gaustafsona i Kocha
3 stadia różowego formowania się zebow i klinicznego wyrzynania się każdego mlecznego i stałego zęba
(Nie uwzględnia się 8) strony prawej w żuchwie i lewej w szczęce
Tylko zęby, których stan rozwoju spełnia kryteria jednego z czterech ustalonych stadiów
Na karcie - zaznaczenie stadium każdego analizowanego zęba, łączenie punktów linijka i na osi Y -> odczytanie wieku zębowego +- 6 miechow
241
Demirijan
Rozwój 7 stałych zębów żuchwy strony lewej
8 stadiow A-H
Kryteria oceny stadiow osobno dla grup zębowych jedno- lub wielokorzeniowych
Brak oznak mineralizacji - 0
242
Stadia
A - rozpoczęcie mineralizacji górnego poziomu krypty, postać odwróconych stożków, miejsca mineralizacji się nie zlewają
B - zlewają się miejsca mineralizacji, formują się guzki zębowe -> wyraźnie zaznaczona powierzchnia żucia
C - a. Zakończone jest formowanie szkliwa na powierzchni żucia
b. Rozpoczyna się odkładanie zębiny
c. Granica sklepienia komory miazgi ma zakrzywiony przebieg wypukłościami skierowany do pow żucia
D
a. Formowanie korony jest zakończone aż do granicy szkliwno-zębinowej
b. Granica sklepienia komory miazgi w zębach jednokorzeniowych przyjęła już ostateczny kształt, wypukłość jest skierowana w stronę szyjki; widoczne rogi miazgi, pozwala to na porównanie sklepienia komory do parasolki; w trzonowcach komora miazgi - kształt trapezoidalny
c. Rozpoczyna się formowanie korzenia/korzeni
E.
Zęby jednokorzeniowe
a. Sciany komory miazgi formują proste linie, których ciągłość jest przerwana przez rogi miazgi - wyraźniej zaznaczone niż w poprzednim stadium
b. Długość korzenia nadal mniejsza niż wysokość korony
Zęby wielokorzeniowe:
a. Poczatek formowania bifurkacji korzeni w postaci punktów mineralizacji albo w postaci półksiezycowatej
b. Długość korzeni jest nadal mniejsza niż wysokość korony
F
Zęby jednokorzeniowe
a. Sciany jamy miazgi formują równoramienne trójkąty, korzeń przyjmuje kształt odwróconego lejka
b. Długość korzenia jest równa wysokości korony lub wieksza
Zeby wielokorzeniowe:
a. W regionie bifurkacji postępuje proces mineralizacji, korzenie przyjmują kształt odwróconego lejka
b. Długość korzeni jest równa wysokości korony lub wieksza
G - ściany kanału korzeniowego maja równoległy przebieg, a otwór wierzcholkowy jest jeszcze częściowo otwarty
H -
c. Otwór wierzcholkowy jest już zamkniety
d. Szpara ozębnej wokół korzenia i otworu wierzchołkowego ma jednakowa szerokość
243
Punkty za stadia
Każdemu z powyższych stadiow się je przypisuje, osobno dla każdego zęba
Sumuje się i przelicza na wiek zębowy za pomocą przygotowanych siatek centylowych (osobno DZ i CH) lub odczytuje z przygotowanych tabel
Metoda ta pozwala wyznaczyć wiek zębowy z uwzględnieniem podziału na płeć
244
Nadler - wcześniejsze dojrzewanie w zakresie wieku zębowego - przyspieszenie na przestrzeni 90-70’
U DZ 1,52
U CH 1,21
Ogółem 1,4 roku
245
Sierra - zależność miedzy poszczególnymi zębami a jądrami kostnienia dłoni i nadgarstka charakteryzującymi się niskim stopniem zmienności w czasie rozpoczęcia kostnienia
Wybrane jądra kostnienia - omówione przy wieku kostnym nasady proksymalnych paliczkow drugiego, trzeciego, częstego i piątego palca nasady kości śródrecza
Nasada środkowego paliczka 4 palca
Nasada kości promieniowej
Największa korelacja z występowaniem i zmianami w jądrach kostnienia wykazuje dolne 3, później gorne 4
246
Rozwój kła
Nie powinien być jedynym kryterium w przewidywaniu etapów rozwojowych okresu dojrzewania, ale ułatwia klinicystom identyfikacje
Mozna go potraktować jako pierwszy poziom diagnostyczny
247
Stadium F
Wykazuje poczatek przyspieszenia wzrostu i dojrzewania
248
Stadium G
Moze współistnieć z wyrzynanie się kła i wykazuje osiągniecie maksymalnej intensywności wzrostu okresu dojrzewania
249
Praktyczny powód oceny osobniczej dojrzałości
Łatwość rozpoznawania stadiów wieku zębowego
| Dostępność zdj RTG wewnarzustnych i panoramicznych
