Teorija objektnih odnosa 2

Question 1

ko je glavni predstavnik teorije objektnih odnosa?

Answer 1

Melani Klajn

Question 2

koja je pretpostavka teorije objektnih odnosa o najranijem periodu života?

Answer 2

mala djeca od rođenja uspostavljaju odnos sa majkom kao primarnim objektom (prototipom svih budućih objekata i odnosa)

djeca u prvim mjesecima života imaju fantazmatski psihički život ispunjen sadističkim fantazijama u čijoj osnovi je nagon agresivnosti (nagon smrti)

Question 3

odakle je nastala teorija objektnih odnosa?

Answer 3

iz Frojdove psihoanalize

Question 4

koje su glavne razlike između teorije objektnih odnosa i Frojdove psihoanalize?

Answer 4

1. teorija objektnih odnosa pridaje manji značaj biološkim nagonima, a znatno veći stabilnim obrascima interpersonalnih odnosa
2. Frojdova teorija je više “paternalistička” (akcentuje ulogu snage i kontrole oca u formiranju ličnosti), a teorija objektnih odnosa je prije “maternalistička” (ključni značaj pridaje majčinoj njezi i bliskosti sa djetetom)
3. teorija objektnih odnosa kao primarni motiv ljudskog ponašanja vidi ljudski kontakt i odnose, a ne seksualno zadovoljstvo

Question 5

šta je od presudnog značaja za formiranje ličnosti?

Answer 5

psihički život djeteta tokom prvih 4-6 mjeseci

Question 6

sa čime se rađamo?

Answer 6

sa dva snažna nagona:
- nagon života - energija ovog nagona je libido (ljubav)
- nagon smrti - energija ovog nagona je agresija (mržnja)

i sa rudimentnim egom

Question 7

šta radi rudimentni ego?

Answer 7

introjektuje iskustva koja postepeno stiče u interakciji sa spoljašnjim svijetom i organizuje ih kroz primitivne fantazmatske mentalne predstave
- ovi fantazmi se ugrađuju u psihičke strukture i osnov su za njihov razvoj
- dijete od samog početka ima bogat fantazmatski život (nije isto što i fantazije starijeg djeteta ili odrasle osobe)

Question 8

odnos sadržaja fantazama i realnih svojstava bebe i svijeta?

Answer 8

sadržaji fantazama o sebi i svijetu se bitno razlikuju od realnih svojstava bebe i njenog okruženja

• prvobitne predstave objekata spoljašnjeg svijeta i sebe su parcijalne, zasnovane na čulnim utiscima, onako kako se ovi utisci pojavljuju u iskustvu bebe
• npr. beba kao nezavisne/parcijalne objekte opaža i introjektuje majčinu dojku, lice, ruke, ali i djelove sebe

Question 9

objekti zadovoljenja?

Answer 9

Instinkti imaju svoje objekte zadovoljenja (kao kod Frojda, ali kod njega nisu inherentni nagonima, već se stiču kroz iskustvo sa svijetom)

Objekat zadovoljenja je inherentan nagonu - dijete (i odrasla osoba) je uvijek u nekom stanju potreba: zadovoljene-nezadovoljene

Question 10

kako beba doživljava stanja zadovljstva i frustracije?

Answer 10

snažno
- zadovoljstvo je preplavljujuće blaženstvo
- frustracija ima snagu prijetnje razraranjem i smrću

Question 11

koje su urođene dispozicije novorođenčeta?

Answer 11

1. da stanje potreba u svojim fantazmima automatski povezuje sa objektima koji ulaze u njegovo iskustvo
2. da za objekte vezuje snažna pozitivna i negativna osjećanja

Question 12

kako se reprezentuju parcijalni objekti koji se povezuju sa stanjem zadovoljstva?

Answer 12

reprezentuju se kao “dobri objekti”
- beba ih investira snažnom libidinoznom energijom, primitivnom egocentričnom ljubavlju: težnjom da ih fizički unese u sebe i sačuva jer obezbjeđuju umirenje i sigurnost

Question 13

kako se reprezentuju parcijalni objekti koji se povezuju sa stanjem razdraženosti/frustracije/osujećenja?

Answer 13

• reprezentuju se kao “loši objekti”, investirani snažnom agresivnom energijom, beba ih mrzi, teži da ih izbaci iz sebe, uništi, razori
• mentalna predstava o stanju tjelesne razdraženosti - frustracije, osujećenja (glad, žeđ, bol…), djeteta uvijek sadrži i fantazam objekta koji je to stanje realno ili fantazmatski izazvao

Question 14

šta objektne reprezentacije sadrže (osim predstava objekata)?

Answer 14

parcijalne predstave sebe
- djelovi sebe su takođe dobri ili loši zavisno od stanja potreba djeteta

Question 15

kakve su predstave o spoljašnjim objektima i djelovima sebe u prvim mjesecima života? kako se organizuju iskustva bebe u ovom periodu?

Answer 15

nisu jasno razdvojene - ne postoje granice između “ja” i “ne ja”
- svijest o njima se postepeno razdvaja, kao i svijest o cjelovitosti “ja” i objekata spoljašnjeg svijeta

sva iskustva bebe se u ovom periodu organizuju oko stanja potreba, u podvojene predstave dobrih i loših parcijalnih objekata

• sam objekat ne mora realno biti uzrok djetinjeg zadovoljstva ili frustracije - kontak sa njim u određenom stanju potrebe ga klasifikuje kao dobar li loš (ovaj proces počinje iskustvom hranjenja)
• dobra dojka (strasno se voli) i loša dojka (strasno se mrzi)

Question 16

šta se odrastanjem nadovezuje na rane fantazme? šta se onda dešava?

Answer 16

nadovezuju se novi fantazmi koji oblikuju realnost i urođene dispozicije djeteta
- sa postepenim sazrijevanjem mentalnog aparata i kumulacijom ponovljenih iskustava princip realnosti će zamijeniti fantaziju
- sa odrastanjem predstave objekata se postepeno integrušu, dok dijete ne stekne cjelovite i realistične predstave o sebi i svijetu

Question 17

šta zavisi od majčine sposobnosti da odgovori djetetovim potrebama?

Answer 17

dalji razvoj djeteta
- rani odnos sa majkom je prototip svih budućih odnosa u životu

Question 18

šta dijete doživljava kroz odrastanje?

Answer 18

ponovljena i dobra i loša iskustva sa istim objektima (prije svega sa majkom i njenim parcijalnim djelovima) i posljedično sopstvenim konfliktnim (libidinoznim i agresivnim) impulsima prema objektu

Question 19

čime je određen način na koji se dijete suočava sa ranim konfliktima?

Answer 19

pozicijom na kojoj operiše njegov psihički aparat

Question 20

koje su najznačajnije pozicije operisanja u ranom djetinjstvu?

Answer 20

paranoidno-shizoidna i depresivna

(iako su nazivi patocentrični, odnose se na normalno i univerzalno funkcionisanje psihičkog aparata tokom prvih šest mjeseci života)

Question 21

koja je razlika između razvojne pozicije i razvojnog stadijuma?

Answer 21

u teoriji objektnih odnosa psihičko funkcionisanje podrazumijeva alternacije između pozicija (pomjeranje sa jednog na drugi nivo funkcionisanja i obrnuto), što nije odlika razvojnih stadijuma

Question 22

paranoidno-shizoidna pozicija?

Answer 22

karakteristična za funkcionisanje rudimentnog ega djeteta do oko 4 mjeseca života

pošto dijete doživljava i dobra i loša iskustva sa istim objektom (dojkom) i pošto u svoj psihički aparat introjektuje oba iskustva, destruktivni impulsi prema lošem objektu predstavljaju prijetnju uništenju dobrog objekta i razaranju vulnerabilnog ega (pobjedu instikta smrti nad instinktom života)

ova prijetnja je u vezi sa prirodnim razvojnim procesom kojim se parcijalni objekti prvobitne podvojene predstave dobrog i lošeg objekta postepeno integrišu sa narastanjem iskustva

Question 23

šta se dešava približavanjem predstava dobrog i lošeg objekta u paranoidno-shizoidnoj poziciji? šta je shizoidni, a šta paranoidni aspekt pozicije?

Answer 23

približavanjem predstava dobar objekat i ego bivaju ugroženi svaki put kad dijete doživi frustraciju i agresiju
- strah od sopstvenih destruktivnih impulsa je zapravo anksioznost koju dijete treba da prevlada

shizoidni aspekt pozicije:
- Ego stanje anksioznosti prevladava tako što se iznova podvaja (“cijepa”) i drži odvojenim fantazmatske predstave dobrog i lošeg objekta

paranoidni aspekt pozicije:
- baba dio libidinozne energije (ljubav) projektuje na dobar objekat i doživljava ga kao “idealizovanu dojku” (treba je unijeti jer obezbjeđuje umirenje i sigurnost)
- beba dio agresivnih pulzija projektuje na loš objekat kako bi umanjila strah od uništenja instinkta smrti i introjektovana loša dojka koju treba uništiti postaje “progoniteljska dojka” (treba je uništiti i izbjeći)

shodno iskustvima zadovoljenja i frustracije, dijete se kroz razvoj stalno kreće ka integraciji i unazad ka cijepanju

Question 24

šta se dešava ako je iskustvo sa majkom dominantno gratifikujuće?

Answer 24

razvojni tok će biti progresivan više nego regresivan:
- psihička energija će se oslobađati i investirati u procese integracije i diferencijacije
- subjektivnu, fatazmatsku percepciju ega postepeno će zamjenjivati realno i objektivno opažanje sebe i svijeta oko sebe

Question 25

šta se dešava ako majka ne uspije da adekvatno odgovori na potrebe bebe u ranom periodu?

Answer 25

energija će se fiksirati za paranoidno-shizoidnu poziciju:
- dijete će doživljavati prekomjerne frustracije i puno psihičke energije investirati u cijepanje i projekciju kako bi umanjilo tenziju
- granice između “ja” i “ne ja”, izmeđ fantazije i realnosti će stvoriti daosoba bude nesigurna i fragilna i u odraslom dobu
- vraćanje u ovu poziciju biće ekscesivan način odbrane od anksioznosti

Question 26

dijeljenje objekata instinktivnog zadovoljenja na dobar i loš je prototip čega?

Answer 26

ambivalentnih i kontradiktornih osjećanja prema istoj osobi u kasnijim fazama razvoja i u odraslom dobu

Question 27

fantazmatsko izbacivanje lošeg objekta i sopstvenih agresivnih pulzija je prototip čega?

Answer 27

kasnijih sklonosti ljudi da neprihvatljive djelove sebe projektuju na druge (hipersenzitivnost, paranoidnost)

Question 28

depresivna pozicija?

Answer 28

na uzrastu 5-6 mjeseci

dijete počinje da opaža objekte kao cjelovite i da prepoznaje da dobro i loše može postojati u jednoj osobi
- formira realističniju predstavu majke i prepoznaje da je ona nezavisna osoba od njega, da može biti i dobra i loša (ego integriše predstave dobrih i loških objekata)
- integracijom predstava u cjelovite objekte primitivna „žestoka“ osjećanja obožavanja i mržnje se neutralizuju i emocije postaju umjerenije u intenzitetu

sazrijevanjem, ego je u stanju da donekle toleriše sopstvena agresivna osećanja, umjesto da ih projektuje
- sad agresivna osjećanja počinju da izazivaju anksioznost zbog mogućeg gubitka ljubavi voljenog objekta, a sa njima je udruženo i osjećanje krivice zbog ranijih impulsa za unišenjem
- majka se doživljava kao ugrožena i dijete počinje da saosjeća sa njom
- dijete ima želju da se iskupi za svoje destruktivne impulse, tj. da obezbijedi reparaciju u ovom odnosu
↑ ovo je depresivna pozicija

Question 29

kako se prevladava depresivna pozicija?

Answer 29

kad je dijete u svojim fantazmima iskupljeno za ranije razarajuće impulse ka majci, što postiže time što majku opaža kao konstantan objekat

Question 30

šta prevladavanje depresivne pozicije omogućava djetetu?

Answer 30

• da provodi više vremena bez majke, pa tako dalju individuaciju i separaciju
• učenje da su drugi ljudi autonomne osobe sa svojim potrebama i jedinstvenošću
• da iskusi majčinu ljubav i da ispoljava ljubav prema njoj

uspješno prevladavanje anksioznosti i osjećanja krivice ove faze su osnov za osjećanja:
- empatije
- odgovornosti
- saosjećajnosti prema drugima
- sposobnosti identifikacije sa drugima

Question 31

šta je neophodno za prevladavanje depresivne pozicije?

Answer 31

adekvatan emocionalni i njegujući odnos roditelja

Question 32

posljedice nepotpunog razrješavanja depresivne pozicije?

Answer 32

• nepovjerenje
• stalni strah od gubitka voljene osobe
• nemogućnost da se prevlada osjećanje krivice u situacijama gubitaka bliskih osoba (što je u životu neminovno)
• različiti mentalni poremećaji

Question 33

mehanizmi odbrane u teoriji objektnih odnosa?

Answer 33

mehanizmi odbrane se konstituišu u prvim mjesecima života, njihova funkcija je da zaštite ego od anksioznosti koju pokreću njegovi agresivni impulsi

Question 34

koji su glavni mehanizmi odbrane u teoriji objektnih odnosa?

Answer 34

• projekcija
• projektivna identifikacija
• introjekcija
• splitting

Question 35

introjekcija?

Answer 35

introjekcija je infantilni fantazam unošenja u sebe, u sopstveno tijelo, percepata i iskustava koje je dijete imalo sa spoljašnjim objektima (prvenstveno mjačinim dojkama)

• počinje sa prvim dojenjem - dijete nastoji da introjektuje dobar objekat kako bi se zaštitilo od anksioznosti
• introjektovani objekat nije vjerna reprezentacija stvarnog objekta već je “obojen” djetetovom fantazijom

tokom života sva objektna iskustva se introjektuju, a ove reprezentacije su osnov za kreiranje realnih odnosa sa drugima
- u početku su one parcijalne i fantazmatske, a postepeno se integrišu i postaju realističnije, iako objektne reprezentacije uvijek u određenoj mjeri odudaraju od realnih objekata i karakteristika odnosa

Question 36

projekcija?

Answer 36

mehanizam pospoljenja aspekata sopstvenog “ja” i pripisivanje ovih svojstava drugim osobama
- obično su to neprihvatljivi aspekti sopstvene ličnosti koji izazivaju anksioznost, a koja se rasterećuje tako što se želja, ideja, osjećanje pripisuje drugoj osobi

prototip projekcije je rana projekcija djetetove želje za uništenjem na prvobitne predstave objekta dojke, koja postaje progoniteljska

sumnjičavost, nepovjerenje, stalno očekivanje da će drugi osobu iskoristiti, prevariti, oštetiti i stalno traganje za dokazima loših namjera ljudi imaju osnov u prekomjernom korišćenju ovog primitivnog odbramenog mehanizma
- njegovi ekstremi su sumanuta uvjerenja

Question 37

splitting?

Answer 37

nesvjesni mehanizam podvajanja predsava objekta na dobar i loš
- u osnovi je nesvjesna potreba da se dobar objekat zaštiti od fantaziranog uništenja sopstvenim agresivnim impulsima

u odraslom dobu se ovaj mehanizam može aktivirati kada je realno ili imaginarno ugrožen odnos sa drugom osobom
- ima za posljedicu smanjivanje opozitnih osjećanja prema objektu, on može i da se voli i da se mrzi
- i pored agresivnih osjećanja, objekat može da se voli i posjeduje
- osjećanja oba pola su snažna, a osoba ne doživljava ovakav odnos prema objektu kao zbunjujući i kontradiktoran

• ovo je jedan od dominantnih mehanizama odbrane graničnog poremećaja ličnosti, koga odlikuje ekstremnost i nestabilnost u mišljenju, afektu i ponašanju

Question 38

projektivna identifikacija?

Answer 38

primitivan, ali složen mehanizam odbrane
- začinje se u prvim mjesecima života - dječiji mentalni aparat (ego) nije u stanju da obradi snažne impulse iz ida i projektuje ih na drugi objekat (majku), kako bi ih obradila i obezbijedila umirenje

projektivnom identifikacijom se u objekat “ubacuju” sopstveni impulsi
- objekat počinje da ih osjeća i doživljava kao svoje, identifikuje se sa njima
- projektor se ponaša tako da često kod drugih izaziva strah, bijes, bespomoćnost, seksualne želje…
- kako su djelovi “ja” ubačeni u drugu osobu, projektor se osjeća cjelovitim jedino kada održava takav odnos i stalno navodi drugu osobu da se ponaša u skladu sa ubačenim impulsima

• projekcija se odvija u fantaziji, a projektivna identifikacija se odigrava u realnim odnosima

Question 39

kako se formiraju psihičke strukture? koje su?

Answer 39

internalizacijom spoljašnjeg svijeta (objektnih iskustava djeteta) i postepenom organizacijom ovih introjekata u intrapsihičke sisteme
(vrijeme i način njihovog formiranja se bitno razlikuju u teoriji Melani Klajn u odnosu na klasičnu Frojdovu psihoanalizu)

to su:
- ego
- superego
- Edipov kompleks

Question 40

ego?

Answer 40

ego je od samog rođenja sposoban da doživi anksioznost (agresivne pulzija opaža kao opasne) i raspolaže složenim psihičkim funkcijama, primitivnim mehanizmima odbrane od anksioznosti (introjekcije, projekcije, splitinga, projektivne identifikacije)
- od početka života je sposoban da uspostavi objektne odnose (u fantaziji i realnosti)
- ima urođeni kapacitet da stanja zadovoljenja i frustracije asocira za objekte, da ih evaluira kao „dobre“ i „loše“ i za njih asocira pozitivne i negativne emocije

Question 41

superego?

Answer 41

pojavljuje se mnogo prije 5. godine - sve operacije posjeduje od četvrtine 2. do 4. godine
- formiranje superega nije uslovljeno razriješenjem Edipovog kompleksa (ovi procesi se paralelno odvijaju)
- rani dječiji superego je mnogo okrutniji i grublji nego kod starijeg djeteta ili odrasle osobe - ne proizvodi osjećanje krivice, već ga doživljava kao unutrašnji teror

rani dječiji superego svoju destruktivnu (kažnjavajuću) snagu crpi iz djetinjih pulzija - instinkta smrti (a ne iz identifikacije sa roditeljima kao kod Frojda)
- zato je mnogo suroviji od roditeljskih zabrana i kazni
- u nesvjesnoj fantaziji mala djeca se boje da će biti “prožderana”, “rasporena”, “raskomadana”

Klajnova je vjerovala da je ovakav superego odgovoran za različite oblike kriminogenog i antisocijalnog poašanja

na uzrastu od oko 5 godina, zreliji ego je sposobniji da kontroliše instinktivne pulzije i osjećanje anksioznosti (straha djeteta da će biti razoreno sopstvenim impulsima), zamjenjuje osjećanje krivice (zbog posjedovanja neprihvatljivih impulsa)

Question 42

Edipov kompleks? kad se razvija? kakve su rane edipalne težnje?

Answer 42

• ovdje se Edipov kompleks razvija znatno ranije nego u Frojdovoj
• u prvim mjesecima života, preklapa se sa oralnom i analnom fazom razvoja
• kulminaciju dostiže oko 3-4 godine - Klajn ovu fazu zove “genitalna” umesto falusna (jer drugi termin implicira maskulinu psihologiju)

rane edipalne težnje djeteta su istovjetne bez obzira na pol - da se formiraju pozitivni stavovi i zadrži “dobar” objekat, a izbjegne zastrašujući “loš” objekat
- tako je dijete sposobno za infantilno-seksualnu ljubav prema roditelju suprotnog, ali i istog pola

Question 43

polne razlike u sadržaju Edipovog kompleksa?

Answer 43

• dječakove fantazije i strahovi su organizovani oko ranih oralno-sadističkih pulzija prema očevoj muškosti i odmazde za kastracijom
• djevojčicine fantazije i strahovi su organizovani oko rivaliziranja sa majkom, fantazija otimanja “poklona” majci i straha da će joj majka povrijediti utrobu, kako bi vratila ono što je njeno

Question 44

šta je važno za uspješno razrješenje Edipovog kompleksa u teoriji objektnih odnosa? od čega zavisi uspješnost prevladavanja?

Answer 44

zadržavanje pozitivnih osjećanja tokom edipalnog perioda prema oba roditelja

uspješnost prevladavanja konflikta kod oba pola zavisi od uspješnosti prolaska kroz paralelne procese objektnih odnosa - shizoidno-paranoidne i depresivne pozicije
- i dječak i djevojčica prihvataju svoju maskulinu, odnosno femininu poziciju na zdrav način tek kada uspostave cjelovite i dominantno pozitivne predstave oba roditelja

Question 45

ko su značajni autori teorije objektnih odnosa?

Answer 45

• Margaret Maler
• Džon Bolbi
• Hajnc Kohut
• Meri Ejnsvort

Question 46

psihoterapija djece zasnovana na teoriji objektnih odnosa?

Answer 46

Melanija Klajn je smatrala da djecu treba analizirati (i poremećenu i zdravu), ili da bi im se pomoglo ili preventivno

razvila je “terapiju igrom” - djetetu bi pripremila igračke koje mogu da simbolizuju različite objekte
- smatrala je da dijete kroz igru i crteže može da ispolji svoje svjesno i nesvjesno
- podsticala je djecu na ispoljavanje bijesa kroz verbalni transfer prema njoj
- ohrabrivala je djecu da ispolje svoje nesvjesne fantazije i osjećanja, ali ovoga puta u terapijskoj situaciji i u prisustvu terapeuta koji pomaže djetetu da razdvoji fantaziju od realnosti i da razumije kako su njegove fantazije povezane sa svakodnevnim situacijama, što pomaže djetetu da se osjeća manje progonjenim unutrašnjim objektima, redukuje osjećanje krivice i anksioznost, i zastrašujuće fantazme objekata zamenjuje realističnijim predstavama

Question 47

slabosti teorije objektnih odnosa?

Answer 47

• osim teorije atačmenta, ostale teorije objektnih odnosa nisu podstakle ekstenzivna istraživanja
• slabost da generišu hipoteze dostupne provjeri, jer su konstrukti uobličeni na hipotetisanju o unutrašnjem psihičkom životu i neverbalnom iskustvu djeteta - sadržajima koji su teško dostupni provjeri

Question 48

vrijednosti teorija objektnih odnosa?

Answer 48

• sposobnost da organizuju informacije o ponašanju djeteta (ali ne i za druge periode života)
• ukazale na značaj psiholoških aspekata roditeljskog ponašanja na odrastanje i mentalno zdravlje
• korisne u psihoterapijskom radu, ne samo za razumijevanje ranih objektnih relacija nego i transfernog odnosa
• teorija Melani Klajn je dala značajan doprinos razumijevanju i psihoterapijskom liječenju osoba sa teškim duševnim poremećajima (GPL, psihoze)
• na Kohutovoj teoriji su zasnovane terapijske tehnike u tretmanu osoba sa patološkim narcizmom
• svaka od ovih teorija ima unutrašnju konzistentnost, ali su međusobno vrlo heterogene, tako da je teško integrisati njihove koncepte, iako počivaju na zajedničkim bazičnim pretpostavkama

Question 49

doprinos Meri Ejnsvort?

Answer 49

razvila je specifične eksperimentalne procedure za istraživasnje stilova veze između majke i djeteta - procedura “nepoznate situacije”/”situacija sa strancem”

identifikovani su tri stila atačmenta:
- bezbjedni (secure) - osnova zdravog rasta i razvoja ličnosti
- anksiozno-oponirajući (anxious-resistant), aka ambivalentni, preokupirani
- anksiozno-izbjegavajući (anxious-avoidant)

Question 50

šta pokazuju istraživanja teorije objektnih odnosa?

Answer 50

da objektni odnosi u detinjstvu imaju značajan uticaj na različite tipove odnosa u odraslom dobu, što je fundamentalna pretpostavka teorije objektnih odnosa