Etika u kliničkoj psihologij

Question 1

koji su faktori složenosti etičkih pitanja u kliničkoj psihologiji?

Answer 1

Predmet rada je psihički život čoveka, i to oštećen ili ometen - što dovodi do uvećane vulnerabilnosti na povrede

Psiholog radi u odnosu: odnos je i ljudski i profesionalan, a kvalitet odnosa je nužan preduslov uspeha u pružanju pomoći - pa su nužne smernice za regulisanje etičkog ponašanja kliničara

Klinički psiholog ima višestruki profesionalni identitet - pa je regulativa etičkog ponašanja kliničkog psihologa raznorodna

Klinički psiholog ima odgovornost prema klijentu, drugim pojedincima, profesiji, javnosti i zajednici kao celini → nekada su prava jednih suprotstavljena pravima drugih

Question 2

profesija kliničkog psihologa podrazumeva pružanje stručnih usluga u oblasti mentalnog zdravlja u skladu sa čime?

Answer 2

• naukom
• etičkim kodeksom
• zakonima

Question 3

šta profesionalna etičnost osigurava?

Answer 3

zaštitu dobrobiti klijenta, psihologa koji sa njim radi, kolega profesije i zajednice

Question 4

na čemu se zasniva profesionalna etičnost?

Answer 4

na poštovanju etičkih pravila i etičkog kodeksa koji ih definiše

Question 5

šta su etička pravila?

Answer 5

tvrdnje kojima se opravdavaju, podstiču ili zabranjuju određena ponašanja

Question 6

šta je etički kodeks?

Answer 6

skup pravila kojim se određuju oblici profesionalnog ponašanja

Question 7

šta je Kodeks etike psihologa Srbije?

Answer 7

akt koji reguliše etičko ponašanje psihologa u Srbiji

Question 8

kad i gdje je objavljen prvi etički kodeks?

Answer 8

1953. u SAD (Udruženje psiholoških savjetnika

Question 9

značajne godine za razvoj profesionalne etike u psihologiji?

Answer 9

1963. • APA zvanično usvaja Etički kodeks koji je imao više revizija i bio inspiracija drugim nacionalnim udruženjima psihologa da usvoje slične dokumente
1964. • Društvo psihologa SR usvaja prvi Etički kodeks, osniva Sud časti i Komisiju za staranje o etičkim pitanjima
1965. • Udruženje psihologa SR usvaja, a 2001. objavljuje Kodeks etike psihologa SR koji je i danas na snazi

Question 10

organi i akta DPS-a, u pogledu etičkih pitanja?

Answer 10

Kodeks etike psihologa Srbije: akt koji reguliše pravila etičkog ponašanja. Obavezujući je prema Zakonu o uslovima za obavljanje psihološke delatnosti.

Odbor za etička pitanja DPS-a: kroz različite aktivnosti radi na razvoju i unapređenju etičke teorije i prakse

Sud časti: rešava konkretne slučajeve potencijalnog kršenja Kodeksa i izriče sankcije

Question 11

koje oblasti reguliše Kodeks etike psihologa SR?

Answer 11

1. odnos prema stručnom i istraživačkom radu
   - odnos prema ispitanicima, temama, podacima, mjernim instrumentima
2. odnos prema stranci (korisniku usluga)
   - prava stranke i ogovornosti prema njoj: dobrobit stranke kao vrhovni kriterijum, ne štetiti, informisati, dobiti saglasnost…
3. odnos prema javnosti
   - način i ograničenja obaveštavanja javnosti (o nekoj temi, pojedincu, sebi kao profesionalcu, psihološkim sredstvima) i ponašanja u javnosti
4. odnos prema kolegama
   - etička prava i obaveze prema kolegama: saradljivost, kolegijalnost, poštovanje dostojanstva…
5. standardi i procedure primene psiholoških mernih instrumenata
   - uslovi izrade, izdavanja, prodaje, korišćenja instrumenata, kategorizacija, zaštita, pravila psihološkog testiranja…

Question 12

koje su funkcije Kodeksa etike psihologa SR?

Answer 12

1. Informativna funkcija
   - Cilj je da sve psihologe u Srbiji informiše o dozvoljenim i nedozvoljenim ponašanjima prema klijentu, javnosti, kolegama, tokom istraživanja
2. Zaštita stručnih standarda
   - od zloupotrebe, nekompetentnosti, nestručnosti…
3. Ujednačavanje moralnog ponašanja
   - Omogućava klijentima/ korisnicima usluga da znaju šta mogu da očekuju od psihologa u stručnom i etičkom pogledu.
4. Osnova za Sud časti
   - Omogućava kontrolu etičnosti rada psihologa i sankcionisanje
5. Zaštita psihologa
   - Definiše prava i odgovornosti psihologa, čime ga štiti od nerealnih očekivanja i odgovornosti koje mu ne pripadaju

Question 13

koja su druga akta i organi?

Answer 13

• Etički kodeks Saveza društava psihoterapeuta Srbije
• Zakon o zaštiti prava pacijenata
• Zakon o zaštiti prava lica sa mentalnim smetnjama
• Etički kodeksi zdravstvenih ustanova
• Zakon o zaštiti podataka o ličnosti

Question 14

koje su najčešće dileme u radu sa klijentom?

Answer 14

Pravo diskrecije: paravo ispitanika da ne kaže o sebi ono što ne želi
- Može li procena bez bitnih informacija da bude valjana?

Pravo na informaciju o rezultatima ispitivanja
- Da li će ispitanik valjano razumeti rezultate ispitivanja?
- Kako saopštiti „nepovoljne“ rezultate ispitivanja?

Pravo na poverljivost
Da li je apsolutna poverljivost moguća? I kada nije?
- Kako zaštititi identitet i podatke o klijentu/ispitaniku od neovlašćenog uvida?

Dvojni odnosi
- mešanje profesionalnog i privatnog odnosa sa klijentom (druženje, privatne usluge, pokloni…)

„težak klijent“
- konflikt između potrebe za pomaganjem i odbacivanjem.
- Smemo li i u kojim okolnostima da odbijemo rad sa klijentom?
- Da li smo postupili u najboljem interesu klijenta?

Pitanje plaćanja terapije
- šta raditi ako je pomoć potrebna a klijent ne može da je plati?
- Da li i kako nastaviti rad sa klijentom koji više ne može da ispuni finansijske obaveze prema terapeutu?

Question 15

koja su neka neetična postupanja psihologa?

Answer 15

Nametanje sopstvenih vrednosti klijentu

Rušenje granica: ulazak u privatni odnos

Podleganje stereotipima, predrasudama

Netačno, nepotpuno ili neblagovremeno informisanje klijenta

Neosetljivost za kulturološke i druge specifičnosti subjekta

Različiti oblici iskazivanja nepoštovanja ličnosti i dostojanstva klijenta (kašnjenje, neprimeren način obraćanja, autoritaran stav, kriticizam, nezainteresovano slušanje, diskriminacija…)

Neovlašćeno otkrivanje identiteta i drugih podataka o klijentu