Istraživanja u kliničkoj psihologiji

Question 1

koji je opšti cilj istraživanja u kliničkoj psihologiji?

Answer 1

obezbjeđivanje znanja o ljudskom ponašanju i korišćenje tog znanja u pomoći unaprijeđenju života pojedinaca, parova i grupa šire zajednice

Question 2

šta omogućavaju istraživački postupci?

Answer 2

akumulaciju činjenica o ljudskom ponašanju, identifikovanje veza, uzroka, posljedica i zakonitosti koje leže u osnovi tih činjenica i odnosa

Question 3

koje su ključne istraživačke teme u kliničkoj psihologiji?

Answer 3

• činioci razvoja, manifestacija, toka i ishoda mentalnih poremećaja
• procjena i usavršavanje psihodijagnostičkih metoda i procedura
• evaluacija različitih terapijskih tehnika i programa

Question 4

šta je istraživački metod?

Answer 4

skup pravila i procedura koje omogućuju opis, objašnjenje i predikciju datog fenomena

Question 5

šta uključuje istraživački metod?

Answer 5

• deskripciju fenomena
• opservaciju fenomena
• razvoja hipoteza o fenomenu
• empirijsko testiranje hipoteza
• prilagođavanje hipoteza novodobijenim podacima

Question 6

deskripcija fenomena u kliničkim istraživanjima?

Answer 6

• preduslov za izvođenje kliničkog istraživanja je objektivni opis datog fenomena koji je predmet istraživanja
• ključne alatke za njihovu deskripciju su klasifikacioni sistemi mentalnih poremećaja (MKB i DSM)
• dijagnostički kriterijumi opisuju mišljenje, osjećanja i ponašanja koja su povezana sa svakim kliničkim sindromom

Question 7

opservacija fenomena?

Answer 7

• svako istraživanje podrazumijeva neki postupak opservacije pojave koja je njego predmet
• postupak opservacije se dijeli na: nesistematsku, naturalističku, sistematsku opservaciju

Question 8

nesistematska opservacija fenomena?

Answer 8

• spontana
• bez kontrole uslova u kojima se fenomen posmatra
• može poslužiti kao osnov za formulisanje hipoteza za istraživanje neke pojave

Question 9

naturalistička opservacija fenomena?

Answer 9

• planirana, ciljanja
• ali bez kontrole uslova u kojima se fenomen posmatra
• korisna za formiranje hipoteza o fenomenu koji se posmatra

Question 10

sistematska opservacija fenomena?

Answer 10

aka kontrolisana
- planirana, ciljana
- predmet opservacije (ponašanje) se izaziva i opservira u kontrolisanim uslovima

Question 11

koje su dominantne metode istraživanja u kliničkoj psihologiji?

Answer 11

• eksperiment i kvazieksperiment
• studija slučaja
• korelacione studije
• epidemiološke studije

Question 12

eksperiment?

Answer 12

aka pravi eksperiment
- najpoželjniji način provjere teorijskih hipoteza
- zasniva se na manipulisanju najmanje jednom (nezavisnom) varijablom i opservaciji efekata na drugu (zavisnu) varijablu
- dizajn podrazumijeva eksperimentalnu grupu i kontrolnu grupu
- ispitanici se svratavaju u eksperimentalnu ili kontrolnu gruou slucajnim izborom
kontrolisu se varijable koje mogu uticati na zavisnu varijablu, a čiji uticaj nije predmet istraživanja

Question 13

kvazieksperiment?

Answer 13

• nacrt podrazumijeva eksperimentalnu manipulaciju, ali je uzorak ispitanika prigodan, grupa je već oformljena po nekom principu
• ovdje je važno imati predtest kako bi otklonili sumnju da su se grupe razlikovale po zavisnoj varijabli i prije uvodjenja manipulacije

Question 14

koji su najčećši dizajni eksperimenta?

Answer 14

• međugrupni dizajn - porede se rezultati eksperimentalne i kontrolne grupe
• unutargrupni dizajn - porede se rezultati istih subjekata prije i posle izlaganja eksperimentalnim uslovima
• miješani dizajn - porede se rezultati između grupa, ali i unutar grupa

Question 15

koji su najčešći predmeti eksperimentalnog istraživanja u kliničkoj psihologiji?

Answer 15

• efikasnost terapijskih metoda i programa
• istraživanje uzroka patološkog ponašanja

Question 16

analogni eksperimenti?

Answer 16

• eksperimentatori proizvode stanja koja predstavljaju analogiju sa pravim patološkim stanjima
• simuliraju se prirodna stanja ili uslovi da bi se što bolje prezentovali ishodi u realnim, nelaboratorijskim uslovima

Question 17

koja je prednost eksperimenta?

Answer 17

to što eksperiment obezbjeđuje uvid u uzročno-posljedične odnose između ispitivanih varijabli - dobro dizajniran eksperiment ima unutrašnju validnost

Question 18

koje su slabosti eksperimenta?

Answer 18

• vještački uslovi ne odražavaju stvarne, prirodne uslove: problematična mogućnost generalizacije rezultata na vanlaboratorijske, prirodne situacije (problematična eksterna validnost)
• razvrstavanje ljudi u eksperimentalne ili kontrolne grupe može biti etički problem
• poseban problem: rijetke pojave je teško formirati i grupe tih ispitanika su male

Question 19

koja je najstarija istraživačka metoda u psihologiji?

Answer 19

studija slučaja

Question 20

šta je studija slučaja?

Answer 20

ekstenzivno, “dubinsko” ispitivanje, opservaciju i opis jedne osobe

Question 21

kad je korisna studija slučaja?

Answer 21

u radnim fazama projekta, da se generišu hipoteze koje bi se naknadno mogle validirati nekim objektivnijim postupcima:
- kad se istražuju novi, rijetki i neobični fenomeni
- kad se provjerava primjenljivost nekog novog postupka ili postojećeg na novu ciljnu grupu

• koristi se i da bi se opovrgli neki opšteprihvaćeni teorijski stavovi (slučajevi koji se ne uklapaju u teoriju)

Question 22

slabosti studije slučaja?

Answer 22

• subjektivnost
• nemogućnost izvođena generalizacija, uzročno-posljedičnih veza i predviđanja

Question 23

kombinacija studije slučaja i eksperimenta?

Answer 23

eksperiment na jednom subjektu:
- najčešće se koristi za procjenu efekata tretmana
- promjene u zavisnoj varijabli se registruju metodom vremenskih nizova
- subjekat je sam sebi “kontrola”
- ABAB model

Question 24

ABAB model?

Answer 24

najčešće korišćen dizajn eksperimenta na jednom subjektu
- nezavisna varijabla se sukcesivno uvodi i isključuje
- A: stanje u zavisnoj varijabli bez nezavisne varijable
- B: stanje u zavisnoj varijabli u prisustvu nezavisne varijable

Question 25

prednost ABAB modela?

Answer 25

unaprjeđuje internu valjanost

Question 26

slabost ABAB modela?

Answer 26

upitna etičnost postupka, upitna mogućnost generalizovanja

Question 27

korelacione studije?

Answer 27

korelacioni metod se zasniva na utvrđivanju povezanosti između varijabli (da li je varijabla X povezana sa varijablom Y?)

korelacione studije omogućavaju uvid u postojanje povezanosti između varijabli, ali ne i o prirodi te veze (uzročno-posljedičnom odnosu)

Question 28

kako se izvode korelacione studije?

Answer 28

prvi korak je dobijanje dva skupa podataka (tj. podataka o svakoj varijabli)

dobijeni podaci se statističkim postupcima koreliraju kako bi se utvrdilo;
- da li postoji sistematska povezanost
- kakav je smjer veze
- kakav je intenzitet veze

Question 29

za šta su korisne korelacione studije?

Answer 29

• za formiranje i provjeru postojećih hipoteza o uzročno-posljedičnim odnosima između varijabli
• kad iz etičkih ili praktičnih razloga nije moguće eksperimentalno manipulisati varijablama

Question 30

slabosti korelacione studije?

Answer 30

imaju mali informativni značaj

Question 31

šta je faktorska analiza?

Answer 31

• multivarjiantni empirijsko-statistički postupak kojim se istovremeno analiziraju korelacije između više varijabli
• faktori se interpretiraju kao latentni generatori zajedničkog varijabiliteta skupova varijabli, odnosno, hipotetički konstrukti koji leže u osnovni manifestnog ponašanja

Question 32

šta omogućava faktorska analiza?

Answer 32

identifikovanje strukture (faktora) koje varijable obrazuju na osnovu međusobnih korelacija

Question 33

najznačajniji doprinosi faktorske analize?

Answer 33

• u oblasti istraživanja bazične strukture ličnosti
• u provjeri konstrukt valjanosti klasifikacionih sistema mentalnih poremećaja
• u integraciji normalnog i patološkog ponašanja u jedinstven model ličnosti

Question 34

razvoj epidemioloških studija?

Answer 34

• potekle iz medicine 19. vijeka, ne iz psihologije
• provobitno izvođene u cilju prevencije i kontrole zaraznih bolesti
• u početku su rađena istraživanja specifičnosti životnog stila, a kasnije uloge genetskih činilaca na razvoj bolesti

Question 35

šta su dvije glavne stvari vezane za epidemiološke studije?

Answer 35

1. istraživanje se vrši u populaciji, a ne u kliničkim uslovima - kakva je stvarna zastupljenost problema, šta se dešava tokom vremena, da li se i sa čim taj problem udružuje, koji su činioci u eventualnoj uzročnoj vezi sa njim….
2. krajnji cilj proučavanja rasprostranjenosti i nalaženja činilaca problema u populaciji je prevencija datog problema u široj zajednici, a ne toliko liječenje pojedinca

Question 36

na šta su usmjerene epidemiološke studije?

Answer 36

na identifikovanje:
- incidence - broj novooboljelih osoba u određenom vremenskom periodu
- prevalence - ukupan broj oboljelih (starih i novih) u određenom vremenskom periodu
- distribucije poremećaja - u kojim djelovima populacije je zastupljen poremećaj
…bolesti u populaciji

Question 37

epidemiološke studije u oblasti mentalnog zdravlja?

Answer 37

• primarni cilj je strateška prevencija mentalnih poremećaja, a ne liječenje pojedinca
• izvode se na velikim populacionim uzorcima
• koriste različite izvore podataka
• omogućavaju uvid u moguće uzroke, faktore koji usložnjavaju i komplikuju mentalne probleme
• korisne su za identifikovanje faktora rizika i rizičnih grupa u populaciji

Question 38

slabosti epidemioloških studija?

Answer 38

• dominantni izvori podataka su ankete i upitnici - znači subjektivizam
• definisanje mentalnih poremećaja: problematična validnost kriterijuma
• formiranje uzorka: obezbjeđivanje reprezentativnosti uzorka na populaciju ili region i prikupljanje podataka je složen i skup posao

Question 39

studije poprečnog presjeka?

Answer 39

ispitivanje individua ili poređenje grupa u određenom vremenskom trenutku

Question 40

longitudinlne studije?

Answer 40

prikupljanje podataka o nekoj grupi ljudi (rjeđe pojedincu) u dugom vremenskom periodu

Question 41

prednost studija poprečnog presjeka?

Answer 41

ekonomičnost u odnosu na longitudalne studije

Question 42

problem kod studija poprečnog presjeka?

Answer 42

formiranje i ujednačavanje ispitivanih grupa

Question 43

prednost longitudinalnih studija?

Answer 43

omogućavaju praćenje promjena u ponašanju tokom vremena, podatke o različitim aspektima poremećaja, recidivizmu, štetnim efektima nekih terapija, minimiziraju problem “treće varijable”

Question 44

slabost longitudinalnih studija?

Answer 44

dugotrajne, zahtjevne u pogledu potreba resursa, najozbiljniji problem je osipanje uzorka

Question 45

etička pitanja i standardi?

Answer 45

• obaveza informisanja učesnika u ispitivanju
• obaveza zaštite privatnosti i povjerljivosti podataka o subjektima
• pitanje saglasnosti ispitanika za učestvovanje u istraživanju
• pitanje motivisanja subjekta za učestvovanje
• pitanje obmanjivanja subjekta
• pitanje validne prezentacije istraživanja i rezultata
• pitanje prezentovanja autora rada

Question 46

obaveza informisanja učesnika u ispitivanju?

Answer 46

o smislu, cilju, načinu izvođenja istraživanja, očekivanim ishodima, gdje će se i kako rezultati prezentovati, mogućim rizicima i neprijatnostima

Question 47

pitanje saglasnosti ispitanika za učestvovanje u istraživanju?

Answer 47

• obaveza dobijanja informisane saglasnosti
• poštovanje prava ispitanika da odustane od učešća ukoliko ga je prvobitno prihvatio
• obavijestiti potencijalnog učesnika da njegovo odbijanje učešća neće imati nikakve nepovoljne posljedice po njega (npr. liječenje)

Question 48

pitanje motivisanja subjekta za učestvovanje?

Answer 48

• ne koristiti bilo kakav oblik pritiska ili ucjene
• unaprijed obavijestiti subjekte o načinu nadoknade ukoliko postoji

Question 49

pitanje obmanjivanja subjekata?

Answer 49

• dopušteno samo ukoliko ne postoji drugi način da se ostvari cilj istraživanja
• pažljivo procijeniti nivo i način obmane - da ne narušava dostojanstvo subjekta i ne nanosi mu štetu
• obavezno naknadno informisati subjekta i dati mu tačne informacije

Question 50

pitanje validne prezentacije istraživanja i rezultata?

Answer 50

• krivotvorenje rezultata je nedopustivo
• neophodno je transparentno i precizno prikazati postupak i procedure ispitivanja, kako bi rezultati mogli biti procjenjivanji i provjeravani

Question 51

pitanje prezentovanja autora rada?

Answer 51

• kad se angažuje više istraživača, važno je prije istraživanja diskutovati i dogovoriti redosljed navođenja u radu
• redosljed navođenja autora i koautora treba da odražva njihov stvarni udio u realizaciji istraživanja

Question 52

čime su regulisani osnovni etički standardi u kliničkoj psihologiji SRB?

Answer 52

1. Etičkim kodeksom psihologa Srbije
2. Zakonom o zdravstvenoj zaštiti Republike Srbije
3. Zakonom o pravima pacijenata