Istraživanja u kliničkoj psihologiji Flashcards
koji je opšti cilj istraživanja u kliničkoj psihologiji?
obezbjeđivanje znanja o ljudskom ponašanju i korišćenje tog znanja u pomoći unaprijeđenju života pojedinaca, parova i grupa šire zajednice
šta omogućavaju istraživački postupci?
akumulaciju činjenica o ljudskom ponašanju, identifikovanje veza, uzroka, posljedica i zakonitosti koje leže u osnovi tih činjenica i odnosa
koje su ključne istraživačke teme u kliničkoj psihologiji?
- činioci razvoja, manifestacija, toka i ishoda mentalnih poremećaja
- procjena i usavršavanje psihodijagnostičkih metoda i procedura
- evaluacija različitih terapijskih tehnika i programa
šta je istraživački metod?
skup pravila i procedura koje omogućuju opis, objašnjenje i predikciju datog fenomena
šta uključuje istraživački metod?
- deskripciju fenomena
- opservaciju fenomena
- razvoja hipoteza o fenomenu
- empirijsko testiranje hipoteza
- prilagođavanje hipoteza novodobijenim podacima
deskripcija fenomena u kliničkim istraživanjima?
- preduslov za izvođenje kliničkog istraživanja je objektivni opis datog fenomena koji je predmet istraživanja
- ključne alatke za njihovu deskripciju su klasifikacioni sistemi mentalnih poremećaja (MKB i DSM)
- dijagnostički kriterijumi opisuju mišljenje, osjećanja i ponašanja koja su povezana sa svakim kliničkim sindromom
opservacija fenomena?
- svako istraživanje podrazumijeva neki postupak opservacije pojave koja je njego predmet
- postupak opservacije se dijeli na: nesistematsku, naturalističku, sistematsku opservaciju
nesistematska opservacija fenomena?
- spontana
- bez kontrole uslova u kojima se fenomen posmatra
- može poslužiti kao osnov za formulisanje hipoteza za istraživanje neke pojave
naturalistička opservacija fenomena?
- planirana, ciljanja
- ali bez kontrole uslova u kojima se fenomen posmatra
- korisna za formiranje hipoteza o fenomenu koji se posmatra
sistematska opservacija fenomena?
aka kontrolisana
- planirana, ciljana
- predmet opservacije (ponašanje) se izaziva i opservira u kontrolisanim uslovima
koje su dominantne metode istraživanja u kliničkoj psihologiji?
- eksperiment i kvazieksperiment
- studija slučaja
- korelacione studije
- epidemiološke studije
eksperiment?
aka pravi eksperiment
- najpoželjniji način provjere teorijskih hipoteza
- zasniva se na manipulisanju najmanje jednom (nezavisnom) varijablom i opservaciji efekata na drugu (zavisnu) varijablu
- dizajn podrazumijeva eksperimentalnu grupu i kontrolnu grupu
- ispitanici se svratavaju u eksperimentalnu ili kontrolnu gruou slucajnim izborom
kontrolisu se varijable koje mogu uticati na zavisnu varijablu, a čiji uticaj nije predmet istraživanja
kvazieksperiment?
- nacrt podrazumijeva eksperimentalnu manipulaciju, ali je uzorak ispitanika prigodan, grupa je već oformljena po nekom principu
- ovdje je važno imati predtest kako bi otklonili sumnju da su se grupe razlikovale po zavisnoj varijabli i prije uvodjenja manipulacije
koji su najčećši dizajni eksperimenta?
- međugrupni dizajn - porede se rezultati eksperimentalne i kontrolne grupe
- unutargrupni dizajn - porede se rezultati istih subjekata prije i posle izlaganja eksperimentalnim uslovima
- miješani dizajn - porede se rezultati između grupa, ali i unutar grupa
koji su najčešći predmeti eksperimentalnog istraživanja u kliničkoj psihologiji?
- efikasnost terapijskih metoda i programa
- istraživanje uzroka patološkog ponašanja
analogni eksperimenti?
- eksperimentatori proizvode stanja koja predstavljaju analogiju sa pravim patološkim stanjima
- simuliraju se prirodna stanja ili uslovi da bi se što bolje prezentovali ishodi u realnim, nelaboratorijskim uslovima
koja je prednost eksperimenta?
to što eksperiment obezbjeđuje uvid u uzročno-posljedične odnose između ispitivanih varijabli - dobro dizajniran eksperiment ima unutrašnju validnost
koje su slabosti eksperimenta?
- vještački uslovi ne odražavaju stvarne, prirodne uslove: problematična mogućnost generalizacije rezultata na vanlaboratorijske, prirodne situacije (problematična eksterna validnost)
- razvrstavanje ljudi u eksperimentalne ili kontrolne grupe može biti etički problem
- poseban problem: rijetke pojave je teško formirati i grupe tih ispitanika su male
koja je najstarija istraživačka metoda u psihologiji?
studija slučaja
šta je studija slučaja?
ekstenzivno, “dubinsko” ispitivanje, opservaciju i opis jedne osobe
kad je korisna studija slučaja?
u radnim fazama projekta, da se generišu hipoteze koje bi se naknadno mogle validirati nekim objektivnijim postupcima:
- kad se istražuju novi, rijetki i neobični fenomeni
- kad se provjerava primjenljivost nekog novog postupka ili postojećeg na novu ciljnu grupu
- koristi se i da bi se opovrgli neki opšteprihvaćeni teorijski stavovi (slučajevi koji se ne uklapaju u teoriju)
slabosti studije slučaja?
- subjektivnost
- nemogućnost izvođena generalizacija, uzročno-posljedičnih veza i predviđanja
kombinacija studije slučaja i eksperimenta?
eksperiment na jednom subjektu:
- najčešće se koristi za procjenu efekata tretmana
- promjene u zavisnoj varijabli se registruju metodom vremenskih nizova
- subjekat je sam sebi “kontrola”
- ABAB model
ABAB model?
najčešće korišćen dizajn eksperimenta na jednom subjektu
- nezavisna varijabla se sukcesivno uvodi i isključuje
- A: stanje u zavisnoj varijabli bez nezavisne varijable
- B: stanje u zavisnoj varijabli u prisustvu nezavisne varijable
prednost ABAB modela?
unaprjeđuje internu valjanost
slabost ABAB modela?
upitna etičnost postupka, upitna mogućnost generalizovanja
korelacione studije?
korelacioni metod se zasniva na utvrđivanju povezanosti između varijabli (da li je varijabla X povezana sa varijablom Y?)
korelacione studije omogućavaju uvid u postojanje povezanosti između varijabli, ali ne i o prirodi te veze (uzročno-posljedičnom odnosu)
kako se izvode korelacione studije?
prvi korak je dobijanje dva skupa podataka (tj. podataka o svakoj varijabli)
dobijeni podaci se statističkim postupcima koreliraju kako bi se utvrdilo;
- da li postoji sistematska povezanost
- kakav je smjer veze
- kakav je intenzitet veze
za šta su korisne korelacione studije?
- za formiranje i provjeru postojećih hipoteza o uzročno-posljedičnim odnosima između varijabli
- kad iz etičkih ili praktičnih razloga nije moguće eksperimentalno manipulisati varijablama
slabosti korelacione studije?
imaju mali informativni značaj
šta je faktorska analiza?
- multivarjiantni empirijsko-statistički postupak kojim se istovremeno analiziraju korelacije između više varijabli
- faktori se interpretiraju kao latentni generatori zajedničkog varijabiliteta skupova varijabli, odnosno, hipotetički konstrukti koji leže u osnovni manifestnog ponašanja
šta omogućava faktorska analiza?
identifikovanje strukture (faktora) koje varijable obrazuju na osnovu međusobnih korelacija
najznačajniji doprinosi faktorske analize?
- u oblasti istraživanja bazične strukture ličnosti
- u provjeri konstrukt valjanosti klasifikacionih sistema mentalnih poremećaja
- u integraciji normalnog i patološkog ponašanja u jedinstven model ličnosti
razvoj epidemioloških studija?
- potekle iz medicine 19. vijeka, ne iz psihologije
- provobitno izvođene u cilju prevencije i kontrole zaraznih bolesti
- u početku su rađena istraživanja specifičnosti životnog stila, a kasnije uloge genetskih činilaca na razvoj bolesti
šta su dvije glavne stvari vezane za epidemiološke studije?
- istraživanje se vrši u populaciji, a ne u kliničkim uslovima - kakva je stvarna zastupljenost problema, šta se dešava tokom vremena, da li se i sa čim taj problem udružuje, koji su činioci u eventualnoj uzročnoj vezi sa njim….
- krajnji cilj proučavanja rasprostranjenosti i nalaženja činilaca problema u populaciji je prevencija datog problema u široj zajednici, a ne toliko liječenje pojedinca
na šta su usmjerene epidemiološke studije?
na identifikovanje:
- incidence - broj novooboljelih osoba u određenom vremenskom periodu
- prevalence - ukupan broj oboljelih (starih i novih) u određenom vremenskom periodu
- distribucije poremećaja - u kojim djelovima populacije je zastupljen poremećaj
…bolesti u populaciji
epidemiološke studije u oblasti mentalnog zdravlja?
- primarni cilj je strateška prevencija mentalnih poremećaja, a ne liječenje pojedinca
- izvode se na velikim populacionim uzorcima
- koriste različite izvore podataka
- omogućavaju uvid u moguće uzroke, faktore koji usložnjavaju i komplikuju mentalne probleme
- korisne su za identifikovanje faktora rizika i rizičnih grupa u populaciji
slabosti epidemioloških studija?
- dominantni izvori podataka su ankete i upitnici - znači subjektivizam
- definisanje mentalnih poremećaja: problematična validnost kriterijuma
- formiranje uzorka: obezbjeđivanje reprezentativnosti uzorka na populaciju ili region i prikupljanje podataka je složen i skup posao
studije poprečnog presjeka?
ispitivanje individua ili poređenje grupa u određenom vremenskom trenutku
longitudinlne studije?
prikupljanje podataka o nekoj grupi ljudi (rjeđe pojedincu) u dugom vremenskom periodu
prednost studija poprečnog presjeka?
ekonomičnost u odnosu na longitudalne studije
problem kod studija poprečnog presjeka?
formiranje i ujednačavanje ispitivanih grupa
prednost longitudinalnih studija?
omogućavaju praćenje promjena u ponašanju tokom vremena, podatke o različitim aspektima poremećaja, recidivizmu, štetnim efektima nekih terapija, minimiziraju problem “treće varijable”
slabost longitudinalnih studija?
dugotrajne, zahtjevne u pogledu potreba resursa, najozbiljniji problem je osipanje uzorka
etička pitanja i standardi?
- obaveza informisanja učesnika u ispitivanju
- obaveza zaštite privatnosti i povjerljivosti podataka o subjektima
- pitanje saglasnosti ispitanika za učestvovanje u istraživanju
- pitanje motivisanja subjekta za učestvovanje
- pitanje obmanjivanja subjekta
- pitanje validne prezentacije istraživanja i rezultata
- pitanje prezentovanja autora rada
obaveza informisanja učesnika u ispitivanju?
o smislu, cilju, načinu izvođenja istraživanja, očekivanim ishodima, gdje će se i kako rezultati prezentovati, mogućim rizicima i neprijatnostima
pitanje saglasnosti ispitanika za učestvovanje u istraživanju?
- obaveza dobijanja informisane saglasnosti
- poštovanje prava ispitanika da odustane od učešća ukoliko ga je prvobitno prihvatio
- obavijestiti potencijalnog učesnika da njegovo odbijanje učešća neće imati nikakve nepovoljne posljedice po njega (npr. liječenje)
pitanje motivisanja subjekta za učestvovanje?
- ne koristiti bilo kakav oblik pritiska ili ucjene
- unaprijed obavijestiti subjekte o načinu nadoknade ukoliko postoji
pitanje obmanjivanja subjekata?
- dopušteno samo ukoliko ne postoji drugi način da se ostvari cilj istraživanja
- pažljivo procijeniti nivo i način obmane - da ne narušava dostojanstvo subjekta i ne nanosi mu štetu
- obavezno naknadno informisati subjekta i dati mu tačne informacije
pitanje validne prezentacije istraživanja i rezultata?
- krivotvorenje rezultata je nedopustivo
- neophodno je transparentno i precizno prikazati postupak i procedure ispitivanja, kako bi rezultati mogli biti procjenjivanji i provjeravani
pitanje prezentovanja autora rada?
- kad se angažuje više istraživača, važno je prije istraživanja diskutovati i dogovoriti redosljed navođenja u radu
- redosljed navođenja autora i koautora treba da odražva njihov stvarni udio u realizaciji istraživanja
čime su regulisani osnovni etički standardi u kliničkoj psihologiji SRB?
- Etičkim kodeksom psihologa Srbije
- Zakonom o zdravstvenoj zaštiti Republike Srbije
- Zakonom o pravima pacijenata
