Psihodinamska paradigma

Question 1

šta je paradigma?

Answer 1

skup pretpostaviki ili pravila koje usvajamo i na osnovu kojih tumačimo pojave/fenomene koji su predmet našeg interesovanja

Question 2

šta su paradigme u kliničkoj psihologiji?

Answer 2

teorijsko-metodološki pristupi u razumevanju normalnih i patoloških varijacija ličnosti i ponašanja

Question 3

u čemu se ogleda vrijednost paradigme?

Answer 3

u njenoj sposobnosti da obuhvatno i na empirijski proverljiv način opiše i objasni razvoj, održvanje i promene, i zdavih i patoloških oblika i obrazaca ljudskog ponašanja

Question 4

zašto postoje različite paradigme u kliničkoj psihologiji?

Answer 4

• savremena nauka ne raspolaže definitivnim činjenicama o ljuskom ponašanju: ne postoji univerzalna i empirijski u svemu dokazana paradigma, koja bi omogućila opis i objašnjenje svega ono što je u ljudskom ponašanju adaptivno važno
• nužno je poznavati različite perspektive

Question 5

zašto je poznavanje različitih perspektiva nužno?

Answer 5

zato što različiti pogledi na isti predmet proučavanja ga bolje „osvetljavaju“, nude više istina, više saznanja i bolje razumevanje

Question 6

koje su ključne paradigme u kliničkoj psihologiji?

Answer 6

• dubinsko-psihološka ili psihodinamska
• bihejvioralna i kognitivno-bihejvioralna
• egzistencijalističko-humanistička
• sistemska
• integrativna ili biopsihosocijalna

Question 7

koje teorije pripadaju psihodinamskoj paradigmi?

Answer 7

• psihoanalitičke teorije: psihoanalitiza (Frojd), analitička psihologija (Jung)
• sociopsihološke/neoanlitičke teorije (Adler, From, Hornaj, Saliven)
• ego psihološke teorije (A. Frojd, Hartman, Federn, Kris, Levenštajn, Erikson)
• teorije objektnih odnosa (američka škola: Klajn, Maler, Jakobson, Kernberg; i britanska škola: Vinikot, Ferbern, Balint)

Question 8

koje su bazične pretpostavke psihodinamskog pristupa?

Answer 8

• Značaj nesvesnog
• Sveprisutnost transfera
• Koncept mehanizama odbrane
• Važnost ranih iskustava
• Pretpostavka o kontinuitetu između normalnog i patološkog

Question 9

značaj nesvjesnog? šta se nalazi u nesvjesnom? kako funkcioniše?

Answer 9

• Većina psiholoških procesa je izvan naše svjesnosti
• Nesvjesni psihološki procesi igraju značajnu ulogu u objašnjavanju nastanka i održavanja normalnog i patološkog ponašana
• Nesvjesno postoji izvan principa realnosti i ne podliježe zakonitostima vremena, uzročnosti i logičnosti
• Nesvjesno je sjedište (tu se nalaze) urođenih nagona, potisnutih želja, predstava i iskustava
• Funkcioniše samo po principu zadovoljstva

Question 10

važnost transfera?

Answer 10

Obrasci prošlih odnosa i načina mišljenja utiču na aktuelne odnose i percepcije (važnost značajnih drugih)

Socijalne interakcije (u bilo kom kontekstu, ne samo u terapijskom odnosu) su filtirarane kroz internalizovane sheme prošlih relacija, posebno ranih relacija sa osobama koje su brinule o nama
- Osjećanja, želje, očekivanja koje smo imali prema ranim objektima (osobama) se transferišu u nove odnose i postaju najznačajniji za razumevanje sadašnjosti

Transfer je nesvjestan

Mnogi kasniji terapijski pristupi su preuzeli ideju da prošli odnosi ostaju aktivni i predisponiraju pojedinca da ponavlja prošlost u sadašnjosti

Question 11

šta su mehanizmi odbrane? gdje, kako i zašto se ispoljavaju?

Answer 11

• Mentalne operacije kojima ljudi prevladavaju osećanja nelagodnosti i trpnje (koja su neizbežna u ljuskom životu)
• Univerzalni nesvjesni mehanizmi (svi ljudi ih koriste), koji oblikuju normalno i patološko ponašanje

Ispoljavaju se u mišljenju, opažanju, ponašanju tako što u većoj ili manjoj meri iskrivljuju realnost, kako bi za osobu bila prihvatljivija

Konstrukt začet od strane S. Frojda (mehanizam potiskivanja), a oblici i varijacije od strane A. Frojd, ego psihologa i teoretičara objektnih odnosa

Question 12

značaj ranih iskustava? šta kaže psihoanaliza, a šta teorija objektnih odnosa?

Answer 12

Ključnu ulogu u u formiranju ličnosti imaju iskustva iz detinjstva (“dete je otac čoveka”)

Prema psihoanaitičkoj teoriji: iskustva iz prvih 5-6 godina života, akcenat na iskustvu zadovoljenja nagonskih potreba

Prema teorijama objektnih odnosa: iskustva iz privih nedelja i meseci života, akcenat na iskustvu odnosa sa prvobitnim objektom - majkom

Psihoanalitičari su bili prvi koji su ponudili eksplicitne teorije psihološkog razvoja, ideju o univerzalnim razvojnim stadijumima, uzrocima i posledicama razvojnih zastoja

Question 13

kontinuitet između normalnog i patološkog? na čemu je fokus?

Answer 13

Intrapsihički činioci (uglavnom nesvesni) uzrokuju i normalno i patološko u ponašanju čoveka

I normalno i patološko ponašanje su proizvod pokušaja nalaženja dinamičke ravnoteže između suprotstavljenih intrapsihičkih zahtjeva ili individualnih težnji i zahtjeva spoljašnje realnosti

Fokus je na osobi kao celovitom biću, sa svojim snagama i slabostima, a ne na pojedinačnom simptomu, sindromu, ponašanju

Question 14

Frojdova psihoanaliza?

Answer 14

Prva obuhvatna teorija ličnosti – složen sistem hipoteza o:
- strukturi ličnosti (id, ego, superego)
- dinamici ličnosti
- razvoju ličnosti
- psihopatologiji

Question 15

razvoj ličnosti po Frojdu?

Answer 15

• univerzalni razvojni stadijumi: oralni, analni, falusni, latenca, genitalni
• i na njima zasnovana tipologija ličnosti („karaktera“)

Question 16

šta sačinjava dinamiku ličnosti po Frojdu?

Answer 16

• psihička energija
• instinktivni pokretači
• intrapsihički konflikti
• defanzivni regulatorni procesi – mehanizmi odbrane
• transfer

Question 17

patologija po Frojdu?

Answer 17

• patološka stanja su odraz fiksacije i regresije na ranije razvojne stadijume
• simptom je kompromis koji ego pravi između suprotstavljenih težnji mobilišući mehanizme odbrane (kompromisna formacija između suprotstavljenih zahtjeva ida i superega ili ida i spoljašnje realnosti, koju kreira ego pomoću složenog sistema odbrana)

Question 18

Jungova analitička psihologija?

Answer 18

• Ego je svjesna instanca ličnosti, odgovorna za regulaciju ponašanja, osećaj identiteta i kontinuiteta
• Libido je nediferencirana životna energija, „gorivo psihe“, a ne samo energija seksualnog nagona
• Ponašanje nije determinisano samo individualnim, već i kolektivnim nesvesnim koje modeluje i individualno nesvesno
• Razvoj se ne završava detinjstvom - ličnost svoj oblik i sadržaj dobija tek u pubertetu, a centralni značaj u uobiličavanju ličnosti ima srednje doba (proces individuacije selfa)

Question 19

postanalitička perspektiva?

Answer 19

Proširivanje i revizija psihoanalitičkih koncepata od strane brojnih teoretičara u pravcu umanjivanja značaja nesvesnog, instiktivnih pokretača i infantilne seksualnosti za razumevanje razvoja i funkcionisanja ličnosti:
- pomeranje fokusa na ego kao regulatora psihičkog života i ponašanja (naspram ega koji se „brani“)
- pomeranje akcenta na interpersonalne odnose, socijalne i kulturne faktore
- pomeranje granica razvoja ličnosti izvan perioda detinjstva

Question 20

sociopsihološke/neoanalitičke teorije? ko su predstavnici?

Answer 20

Ističu društvenu, naspram instinktivne prirode ljudi

Predstavnici:
- Alfred Adler
- Karen Hornaj
- Erik From
- Hari Stek Saliven

Question 21

Alfred Adler?

Answer 21

težnja ka zajedništvu i savršenstvu su osnovni pokretači ljudskog ponašanja, a ne težnja ka zadovoljenju instinktivnih potreba

Ističe važnost vaspitanja i obrazovanja, kreativnosti i stremljenja ka ciljevima

Uvodi koncepte: inferiornosti, superiornosti, kompenzacije, natkompenzacije

Question 22

Karen Hornaj?

Answer 22

za formiranje ličnosti presudno je socijalno iskustvo deteta, prvenstveno sa roditeljima

Feminina psihologija: inferiorna pozicija žene nije uslovljena biološkim razlikama, već sociokulturnim činiocima

Koncept neurotske ličnosti: blizak savremenim konceptima poremećaja ličnosti

Question 23

Erik From?

Answer 23

Potreba za pripadanjem/zajedništvom je inherentna ljudska potreba, a osećanje usamljenosti specifična ljudska situacija

Ličnost pojedinca je rezultat kompromisa između težnje ka slobodi i težnje ka sigurnosti

Ličnost pojedinca se razvija u skladu sa mogućnostima koje mu društvo pruža

Question 24

Hari Stek Saliven?

Answer 24

Osnovna gradivna jedinica ličnosti je međusobna situacija (odnos osobe prema drugima)

Svi psihički procesi su interakcioni, a ne intrapsihički

Ličnost se formira i menja kroz međuljudsko iskustvo

Značajan doprinos dao je razumevanju etiologije, dinamike i lečenja shizofrenije

Question 25

ego psihologija?

Answer 25

• Fokus na funkcijama ega, a ne na sadržajima nesvesnog i ida
• Ego je regulator psihičkog života i odnosa sa sredinom, a ne „rob“ ida i superega
• Ego se razvija iz „nediferencirane matrice“, a ne iz ida, ima svoje nezavisne biološke korene

Analiza normalnog i patološkog razvoja ega

Zadržava se ideja intrapsihičkog konflikta u osnovi simptoma, a anksioznost ima signalnu funkciju: signal egu da pokrene odbrambene mehanizme

Question 26

kako je proširena funkcija ega u ego psihologiji?

Answer 26

pored percepcije, pažnje, pamćenja, odbrambenih funkcija:
- mišljenje/rasuđivanje
- kontrola impulsa
- afektivna regulacija
- regulacija odnosa sa drugima
- sintetičke funkcije

Question 27

mehanizam stvaranja neurotskog simptoma u ego psihologiji?

Answer 27

konflikt između suprotstavljenih težnji izaziva anksioznost; anksioznost pokreće odbrane koje iskrivljuju formu neprihvatljivog impulsa

simptom je kompromisna formacija: neprihvatljiv impuls se ispoljava u svesnom i delimično zadovoljava

Question 28

predstavnici ego psihologije?

Answer 28

• Hajnc Harman (Ernst Kris, Rudolf Levenštajn)
• Dejvid Rapaport
• Erik Erikson

Question 29

Dejvid Rapaport?

Answer 29

Razrađuje hipoteze o ego funkciji mišljenja i njegovim glavnim dimenzijama: pamćenje, formiranje koncepata i anticipacija

Ideja o egu kao autonomnom sistemu funkcija od ida i spoljašnje realnosti

Sitematizuje psihoanalitičke koncepte, povezuje ih sa opštom psihologijom, eksperimentalnim studijama, daje veliki doprinos u unapređenju primene psiholoških testova i tehnika

Question 30

Hajnc Hartman (Ernst Krist, Rudolf Levenštajn?

Answer 30

Naglašava i opisuje funkcije ega, koje se formiraju izvan zone konflikata: opažanje, pažnja, koncentracija, pamćenje, motorna koordinacija, govor

Fokus je na razumevanju kako se osoba adaptira u sredini
- individua je aktivan subjekt interakcije sa sredinom (autoplastička i aloplastička aktivnost)

Opisuje razvoj ega kroz sadejstvo sazrevanja i učenja: procesi sazrevanja, učenja i prilagođavanja se samo delimično odvijaju kroz konflikte

Question 31

Erik Erikson?

Answer 31

proširuje razvojni teoriju na analizu promena ličnosti kroz 8 stadijuma životnog ciklusa

najznačajniji koncepti: identitet, kriza identiteta, konfuzija identiteta, razvojni zadaci

Naglašava značaj socio-kulturnih činilaca na formiranje ličnosti i funkcionisanje u odraslom dobu

Fokus na ego snagama, egu pripisuje brojne kvalitete: poverenje, nada, autonomija, volja, stvaralaštvo…

Question 32

šta se procjenjuje iz psihodinamske perspektive?

Answer 32

1. strukturalni aspekti ličnosti
2. dinamički aspekti ličnosti
3. razvojne karakteristike
4. snage i slabosti

Question 33

šta su strukturalni aspekti ličnosti? nabroj ih

Answer 33

aspekti psihičkog funkcionisanja koji su relativno stabilni i trajni

to su:
- autonomne funkcije ega
- afekti, nagoni
- odbrambeni mehanizmi
- odnos sa objektima (drugima)
- odnos prema selfu (sebi)

Question 34

šta rade autonomne funkcije ega? šta uključuju?

Answer 34

organizuju spoljašnje i unutršnje fenomene:
- opažanje
- zadržavanje
- organizaciju iskustva kao integrativne funkcije

Uključuju:
- pažnju
- mišljenje
- pamćenje
- percepciju
- testiranje realnosti

Question 35

afekti, nagoni, odbrane?

Answer 35

karakteristični načini na koje osoba doživljava i reguliše unutrašnje impulse i afekte

Question 36

šta pitamo kad procjenjujemo odbrambene mehanizme?

Answer 36

Koje mehanizme ego dominantno koristi u regulaciji anksioznosti?
Da li dominiraju zreli ili manje zreli mehanizmi?
Da li ih osoba koristi kruto, ekstremno ili fleksibilno?

Question 37

šta je odnos sa objektima?

Answer 37

aka drugima

to je osnovni način/obrazac na koji se osoba odnosi prema drugima, koji uključuje i unutrašnje reprezentacije selfa i drugih kao i veze izmedju sebe i drugih

Question 38

odnos prema selfu?

Answer 38

aka sebi

odnosi se na kapacitet osobe da formira i održi realističnost, koherentnost, celovitost, stabilnost slike o sebi, pozitivnu evaluaciju sebe
uključuje i identifikacije, ideale, ciljeve

Question 39

šta su rekli Friedman i Listre?

Answer 39

Pogled na strukturalne aspekte podrazumeva ispitivanje forme psihološkog funkcionisanja, a dinamička perspektiva sadržaj…Fokus je uvek na značenju, u motivu…”

Question 40

šta pitamo kad procjenjujemo dinamičke aspekte ličnosti?

Answer 40

Šta osobu motiviše da se ponaša na odredjeni način?
Kakav je odnos između svesnih i nesvesnih motiva?
Šta su ključne oblasti konflikta, intrapersonalne ili interpersonalne (seksualnost, agresivnost, zavisnost-autonomija…)?
Pitanje značenja simptoma: kakav kompromis predstavlja? Koje simboličko značenje ima? Koju funkciju ima?

Question 41

šta su razvojni aspekti? razvojna analiza?

Answer 41

Ono što prethodi i leži u osnovi i strukturalnih i dinamičkih aspekata ličnosti i psihopatologije su raniji događaji i iskustva
Mogu uključivati traumatske dogadjaje ili umerene stresore

Značenje i uticaj tih dogadjaja zavisi od vremena kada su se dogodili, psihosocijalnog i psihoseksualnog stadijuma razvoja koju je osoba u tom periodu prolazila

Razvojna analiza treba da obuhvati sve faze razvoja (rano i pozno detinjstvo, mladost, odraslo doba) koje su uticale na aktuelno psihičko funckionisanje

Question 42

koja pitanja se postavljaju kad se procjenjuju snage i kapacitet za adaptaciju?

Answer 42

Iako je u kliničkoj proceni fokus na deficitima i maladaptivnim načinima interakcije, važno je ne zaboraviti na snage i kapacitete

Koje su snage, talenti, sposobnosti kojim osoba raspolaže a koji olakšavaju adaptaciju?
U široj, psihosocijalnoj perspektivi, da li su i u kojoj meri sredinski faktori podržavajući ili izvori pritiska za osobu?

Question 43

vrijednosti psihodinamske paradigme?

Answer 43

Otkrivanje nesvesnih determinanti ljudskog ponašanja
Celovito, holističko poimanje čoveka u njegovom kontekstu
Bogatstvo sistema hipoteza i konstrukata za opis i objašnjenje ljudskog ponašanja

Question 44

kritike psihodinamske paradigme?

Answer 44

Determinizam (biološkog, infantilnog, nesvesnog)
Nejasni i empirijski teško proverljivi konstrukti