rozdrobnienie feudalne i zgromadzenia stanowe w europie Flashcards
główne cechy rozdrobnienia feudalnego
- dokonał się swoisty podział władzy między monarchię i wielkich feudałów, którzy posiedli na swych terytoriach część lub nawet całość zwierzchnictwa państwowego (władztwa senioralne we francji, terytorialne w niemczech, dzielnicowe w polsce i na rusi)
- brak centralnej władzy państwowej lub zanik jej autorytetu
- powstałe jako wyraz samoobrony społecznej instytucje pokoju i rozejmu bożego, landfrydy, konfederacje i związki miast
władza centralna
tam gdzie się utrzymała była z reguły bardzo szczupła. doszło do tego wskutek rozdarowania przez monarchę uprawnień o charakterze publicznoprawnym wielkim feudałom (immunitety) i wskutek pozaprawnego zagarniania przez feudałów władzy. w szczytowym okresie rozdrobnienia zwierzchnie uprawnienia monarchy miewały charakter jedynie nominalny (np we francji ZI-XII w) lub dochodziło do zupełnego zaniku władzy centralnej (polska i ruś w XIII w)
czemu niemcy rozbicie dzielnicowe
władcy niemieccy czesto nie pozostawiali po sobie męskich potomków i wtedy elekcyjność ożywiała się w pełni
skutek niemieckiego braku synów
elekcyjność tronu nie sprzyjała utrzymaniu jedności niemiec. nie mogło dojśc nawet do ustalenia stolicy państwa. znajdowała się ona tam gdzie przebywał król, a więc w obrębie jego posiadłości dziedzicznych. król niemiecki nie był zainteresowany powiększaniem dóbr koronnych, co do których nie wiedział, komu przypadną po jego śmierci
ruś rozbicie dzielnicowe
na rusi wszyscy członkowie rodu mieli prawodo otrzymania własnej dzielnicy. przez długi czas współzawodniczyły ze sobą dwie zasady sukcesji tronu wielkoksiążęcego:
- zasada senioratu - prawo do tronu wielkoksiążęcego przysługiwało najstarszemu z rodu. krąg pretendentów obejmował często obok synów i wnuków zmarłego władcy również krewnych w linii bocznej - np stryjów, którzy jako starsi wiekiem mogli mikeć lepsze prawa od potomków zmarłego księcia
- zasada ojcowizny - zapewniała prawo do tronu tylko potomkom w linii prostej. w praktyce książęta przy stosowaniu tej zasady wyznaczali młodszym synom mniejsze dzielnice
system dziedziczenia w rodzie rurykowiczów (dynastia wywodzi się od ruruka)
prowadził do podziału państwa na dzielnice wyznaczone członkom rodu oraz do walk o władzę wielkoksiążęcą.
stosunek książąt dzielnicowych do wielkiego księstwa kijowskiego opierał się na umowach, które określały stanowsiko i obowiązki książąt dzielnicowych (podobnie jak kontrakty lenne między wasalami a seniorami)
głównym obowiazkiem książąt dzielnicowych były świadczenia wojskowe
w 1097 doszło między zwaśnionymi potomkami Jarosława Mądrego (1016-1054) do kompromisu na zjeździe w Lubeczu
ustalono tam że każdy z książąt ma dzierżyć należną mu ojcowiznę i zobowiązali się pod przysięgą do wspólnego wystąpienia przeciw temu, kto by narusszsył ustalony stan
francja i zgromadzenia stanowe
wielka rada feudalna->stany generalne
tło: spór filipa pięknego z papieżem bonifacym VIII (zaproszenie do sporu przedstawicieli mieszcan, początek stanów generalnych)
1302 - pierwsze posiedzenie stanów generalnych
skład: szlachta, mieszczanie (wybierani w baliwatach), duchowieństwo (wybierani przez kapituły klasztorne i biskupie)
cechy:
- stany obradują oddzielnie, każdy stan ma jeden głos
- zasada jednomyślności (wyjątkowo 2:1)
- brak charakteru wiążącego ( wyjatkiem są podatki)
- przygotowuje zeszyty skarg
- zgadza się na osobe regenta
anglia i zgromadzenie stanowe
- izba lordów (baronowie + lordowie duchowni)
- izba gmin (rycerze wybierani przez zgromadzenia hrabstw [ludzi wolnych] oraz mieszczanie wybierani przez miasta[patrycjat])
- król 1297 - edward III zobowiązał się do nienakładania nowych podatków bez zgody parlamentu
1340 - edward III potwierdził prawo parlamentu do podatków
kompetencje: - kompetencje ustawodawcze (król posiada prawo inicjatywy ustawodawczej)
- kompetencje sądownicze ( sądzenie urzędników przez izbę lordów [ np impechment czy act of attainder])
cechy parlamentu: - podział na izby
- prawa wyborcze (cenus majątkowy)
- w izbie gmin zasiadali przedstawiciele dwóch stanów
- równorzędność pozycji króla
- izby obradują po kolei
określając stany wszystkie razem
ciało złożone z przedstawicieli stanów społecznych, które miało współuczestniczyć z królem we władzy nad państwem
różny skład
- kortezy hiszpania: (w tym przypadku tylko argania): baronowie - szlachta - miasta
- rigsdag szwecja: duchowni - szlachta - mieszczanie - wolni chłopi
- stany generalne francja : duchowieństwo - szlachta - stan trzeci (mieszczanie i chłopi razem)
- parlament anglia: lordowie(arystokracja) - szlachta i mieszczanie
dla porównania sejm polska: możnowładztwo - szlachta (szybki zanik reprezentacji miast)
kompetencje:
wyrażanie zgody na podatki
wyrażanie zgody na istotne zmiany prawne (zwłaszcza o dużej doniosłości np w sprawie sukcesji tronu itd)
doradzanie monarsze i pełnienie roli świadka dla jego istotnych rozstrzygnięć prawnych
uczestniczenie w najbardzoiej uroczystych i najważniejszych sądach królewskich
