konstytucje sejmowe i lauda sejmikowe Flashcards
(25 cards)
konstytucje sejmowe
uchwały sejmowe, podstawowe źrodło prawa stanowionego od XV w
odpowiednik dzisiejszych ustaw
konstytucje wieczyste
obowiązywanie nieograniczone w czasie np. Artykuły henrykowskie (forma praw kardynalnych, podstawowych, 1573r, m.in. gwarantowały szlachcie zachowanie przywilejów; określały zasady ustroju i prawa Rzeczpospolitej; nakazywały królowi zwoływanie sejmu walnego co 2 lata na okres 6 tygodni, a w razie potrzeby sejm nadzwyczajny)
konstytucje wieczyste
pacta conventa (dodawane od 1632)
umowa o charakterze publicznoprawnym podpisywana w czasie sejmu koronacyjnego przez każdego nowo wybranego w drodze wolnej elekcji króla
osobiste zobowiązania “program polityczny” króla
lauda sejmikowe
wpisywane były do ksiąg sądowych, co było formą ich publikacji
charakter prawa lokalnego
uchwały sejmików szlacheckich
lauda ziemskie
uchwały wpisywane do ksiąg sądowych
laudum sejmikowe
sejmikowe zbiory uchwał powziętych na sejmiku
instrukcje
dyrektywy wobec posłów na sejm
Statut Łaskiego
wydrukowane zostały w nim najważniejsze statuty i konstytucje z inicjatywy sejmu radomskiego 1505, redagował go kanclerz koronny Jan Łaski; “pobudka do prac nad unifikacją i reformacją prawa” (właściwe prace rozpoczęły się w 1520 roku wraz z powołaniem komisji dla poprawy prawa sądowego)
Formulla processus
opracowany przez komisję kodyfikacyjną wybraną w 1520 roku na sejmie bydgoskim, kodyfikację ukończono w 1523 roku
korektura praw (Correctura iurium)
zwana też Korekturą Taszyckiego, opracowana w 1532 roku, 929 artykułów, ustrój sądów, proces, prawo karne, prywatne, stanów i formuły czynności prawnych
projekt odrzucony przez sejm w 1534 roku
Volumina Legum
z łaciny ‘tomy praw’ - pełen zbiór ustaw wydanych z inicjatywy Józefa Załuskiego i Stanisława Konarskiego. tom I ukazał się w 1732r , a pięć następnych tomów do 1738r
to pierwszy polski zbiór prawa stanowionego zawierający zapis wszystkich przywilejów królewskich i konstytucji sejmowych od roku 1347 do 1793. w czasie I RP wychodzi 8 tomów
w czasach stanisławowskich edycja zbioru była kontynuowana przez oo. Pijarów w postaci tomu VII i VIII. T. I (1732) - ustawy od Zygmunta IT. II - 1550-1609T.III - 1611-1640 T.IV - 1641-1668T.V - 1669-1697-1736T.VII i VIII - 1764-1780
Formula Processuc (1523)
komisja kodyfikacyjna (do poprawy prawa sądowego) powołana w 1520r. przez sejm bydgoski. składała się z przedstawicieli szlachty oraz wyznaczonych przez króla uczonych prawników. cel:
- kodyfikacja całego prawa sądowego
- miała zbadać dotychczasowe prawo zwyczajowe i stanowione oraz dokonać jego głębszej przebudowy
- opracowanie systematycznego i jednolitego dla całego terytorium panstwa kodeksu prawa polskiego
- przyjęta jedynie przez małopolskę (opiera się głownie na prawie procesowym małopolskim) następnie kujawy - 1528
wielkopolska - 1553
mazowsze - 1577
ostatecznie w całej Koronie
do rozbiorów Polski stanowiła jedyny oficjalny kodeks sądowego prawa ziemskiego obowiązujący szlachtę w Koronie. (jedyny do końca XVIII w) 111 artykułów. całość podzielona na 2 części: - 1 część - zawarto przepisy normatywne
- 2 część - wzory formuł procesowych
regulowała: - proces przed sądami ziemskimi i grodzkimi
- postępowanie egzekucyjne
- proces graniczny
Statut Łaskiego (1506)
1505r. - petycja, inicjatywa sejmu radomskiego i króla Aleksandra Jagiellończyka (wniosek o wydanie zbioru dotychczasowych praw polskich)
Jan Łaski - redaktor zbioru, kanclerz koronny.
drukowane i urzędowe wydanie ustaw polskich (cz.I) fundamentalny zwód polskiego prawa ziemskiego zbierający konstytucje i statuty
część I - (prawo publiczne i sądowe) - część polska statuty, przywileje ziemskie, konstytucje sejmowe, edykty królewskie, zwyczaje ziemi krakowskiej oraz krótki zbiór prawa zwyczajowego z dziedziny postępowania sądowego i egzekucyjnego - processus iuris. zyskuje charakter urzędowy (zatwierdza Król Aleksander)
część II - główne pomniki prawa niemieckiego, charakter nieoficjalny stare źródła prawa niemieckiego (zwierciadło saskie, weichbild magdeburski) traktat o prawie rzymskim z XVI w., prawa Likurga, traktat o wojnach słusznych i niesłusznych. rozesłany do miast kapitału (nie zatwierdzona przez króla)
zbiór miał charakter porządkowy ale nie zmieniał niczego i dążył do pełniejszej systematyki obowiązującego prawa. zgromadzony w nim obszerny materiał prawny umożliwiał społeczenstwu zapoznanie się z tekstami
podstawowy zbiór polskiego prawa aż do rozbiorów Polski
zwierciadło saskie
Zwierciadło Saskie, znane również jako Saskie Zwierciadło, to zbiór przepisów prawnych, który powstał w XVIII wieku w Królestwie Polskim, za panowania Augusta II Mocnego, króla Polski i elektora Saksonii. Został on uchwalony w 1723 roku i stanowił podstawowy kodeks prawny w Królestwie Polskim do 1795 roku. Zwierciadło Saskie miało na celu ujednolicenie i uporządkowanie przepisów prawnych, co miało na celu ułatwienie sprawowania rządów przez króla i administrację.
Kodeks ten zawierał przepisy dotyczące prawa cywilnego, prawa karnego, prawa małżeńskiego, jak również organizacji sądów i postępowania sądowego. Wprowadzono także zasady dotyczące dziedziczenia i majątku. Zwierciadło Saskie miało znaczący wpływ na rozwój prawa w Polsce w XVIII wieku, ale z biegiem czasu stało się przedmiotem krytyki, ponieważ nie odpowiadało na potrzeby nowoczesnych reform prawnych. Jego znaczenie zaczęło malać w wyniku zmian politycznych i społecznych, a po rozbiorach Polski przestało obowiązywać.
Zwierciadło Saskie było inspirowane niemieckimi i francuskimi kodeksami prawymi, w tym np. Kodeksem Napoleona.
weichbild magdeburski
zbiór prawa miejskiego Magdeburga - oparty na zwierciadle saskim i pouczeniach prawnych - obejmował ustrój sądów i miejskie prawo sądowe
najważniejszy spis prawa magdeburskiego
korektura praw (Taszyckiego) (1532)
1532r na sejmie krakowskim 6 osobowa komisja (4 szlacheckich i 2 duchownych deputatów) dla skodyfikowania wszystkich dziedzin prawa ziemskiego
projekt korektury praw (correctura iurium, korektura taszyckiego)
Mikołaj Taszycki - sędzia ziemski krakowski. jeden z 6 członków komisji stworzonej celem “poprawy praw” (reformatio)
obejmowała całość ziemskiego prawa sądowego i wybrane przepisy z prawa stanów 1532r - po 4 miesiącach prac ogloszona drukiem. projekt liczył 929 artykułów podzielonych na 5 ksiąg:
- źródła prawa oraz ustroju państwa i sądów
- prawo procesowe
- prawo rodzinne i spadkowe
- prawo zobowiązań i karne
- zbiór formuł procesowych
ostatecznie jednak ta próba kodyfikacji została odrzucona w 1534 przez sejm piotrkowski. większość szlachty uznała bowiem, że projekt przekroczył założenia programu ruchu egzekucyjnego, który pod hasłem “egzekucji praw” dążył przede wszystkim do wyegzekwowania i wykonywania dawnych, dobrych obyczajów, dopuszczając ewentualne zmiany, ale nie w tak daleko idącym zakrsie
inkorporacja tzw. Prus Królewskich do Polski
Pierdole 10 różnych dat
w Prusach Królewskich obowiązywały
prawo
magdeburskie
chełmińskie
polskie
staropruskie
w roku 1476
doszło do rozciągnięcia przez Kazimierza Jagiellończyka mocy obowiązującej prawa chełmińskiego na całym obszarze tej prowincji
przywileje lokacyjne
wystawiał je panujący, dokonując lokacji miasta czy wsi na prawie niemieckim lub zezwalając na nią odbiorcy przywileju - instytucji duchownej lub rycerzowi.
mogły łączyć się z dokumentami lokacyjnymi. gdy lokacji dokonywali monarchowie na swych ziemiach
dokument lokacyjny
określał ustrój miasta lub wsi, obowiązki i prawa osadników, zapewniając im prawo używania prawa niemieckiego
wystawiane przez rycerzy lub Kościoł na ich ziemiach - na podstawie przywilejów lokacyjnych monarchów
ortyle
orzeczenia sądu magdeburga o mocy precedensu. wydawane w konkretnych sprawach przekazanych przez miasta - córki do rozstrzygnięcia; składały się z dwóch części: postawionego pytania i rozstrzygnięcia
wilkierze
rodzime pomniki prawa miejskiego. w miastach posiadających samorząd
księgi sądowe
księgi miejskie: ławnicze, radzieckie, akta i rozporządzenia departamentów policji i ekonomicznych komisji dobrego porządku
