hup pojęcia Flashcards
cenzus wyborczy
ograniczenie zasady powszechności prawa wyborczego. we współczesnych państwach demokratycznych występują cenzusy wieku, obywatelstwa i zamieszkania
federalizm
idea istnienia państwa związkowego tzn. złożonego z terytoriów o znacznym stopniu niezależności (landy, stany, kantony itd.). kompetencje państwa są rozdzielane między poszczególnee terytoria i władze centralne federacyjne. władze centralne mają kompetencje do stanowienia prawa w pewnych sferach, które jest bezpośrednio skuteczne w poszczególnych terytoriach i nadrzędne względem praw poszczególnych terytoriów. zadania i kompetencje niezastrzeżone dla federacji jako całości należą do poszczegolnych terytoriów składowych. do władz centralnych (federalnych) należą przede wszystkim: sprawy obronności, polityki zagranicznej, podatków i ceł, sądów, komunikacji, miar i wag, waluta oraz handel. oczywiście każde państwo federalne ma własną tradycję i pewne odrębności. przeciwieństwem federacji jest państwo jednolite
państwo jednolite
centralne organy państwa sprawują niepodzielnie suwerenną władzę nad całym jego obszarem. w państwach takich może istnieć rozległa samodzielność jednostek lokalnych w formie smorządów terytorialnych, ale kompetencje tego samorządu są udzielane przez władze centralne a sposób ich wymywania - kontrolowany
podległości służbowej
- oznacza konieczność wykonywania poleceń zwierzchników i przełożonych
inicjatywa ustawodawcza
prawo do wnoszenia formalnie projektów ustaw do parlamentu przysługujące określonym podmiotom wskazanym w konstytucji
interpelacja poselska
- jedna z form polskiej kontroli parlamentarnej, polegająca na wystosowaniu przez posła na sejm RP, pisemnego pytania odnoszącego się do problemów związanych z polityką państwa, do prezesa rady ministrów RP lub konkretnego ministra, poprzez marszałka sejmu RP. posłowi przysługuje prawo złożenia interpelacji w sprawach o zasadniczym charakterze
powinna zawierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego jej przedmiotem oraz wyniikające zeń pytania oraz powinna być skierowana zgodnie z właściwością interpelowanego
kontrasygnata
- podpisanie (współpodpisanie, czy też przeciwpodpisanie) aktu głowy państwa (króla ew. prezydenta w republikach) przez przedstawiciela rządu (ministra właściwego rzeczowo, premiera lub premiera i ministra) w celu zdjęcia odpowiedzialności, zwłaszcza za ten akt
niezależność sądów
- autonomia instytucjonalno-organizacyjna, oznacza brak możliwości ingerencji, zwłaszcza rządu i władzy wykonawczej w tok pracy sądów
niezawisłość sędziów
- sędziowie muszą być wolni od wpływów i ingerencji zewnętrznych w toku orzekania. mają podlegać wyłącznie ustawom i nabytym umiejętnościom wykładni prawa, a nie innym czynnikom, a zwłaszcza naciskom społecznym i politycznym. stąd konieczność zneutralizowania potencjalnych możliwości wpływu na sędziów. wynikają z tego gwarancje niezawisłości - regulacje mające zapewnić efektywność ochrony niezawisłości (zakaz odwoływania sędziów, przenoszenia, zawieszania ich itd., immunitet, gwarancje godnego wynagrodzenia, stan spoczynku zamiast tradycyjnej emerytury)
odpowiedzialność rządu polityczna
- odpowiedzialność całego rządu i ministrów za kierunek i efektywnosć wykonywanej polityki. najczęściej oznacza możliwość odwołania ministra lub całego parlamentu (wotum nieufności)
odpowiedzialność rządu konstytucyjna
- to odpowiedzialność prawna za złamanie konstytucji lub ustaw w toku wykonywania obowiązków. dwa modele:
- albo parlament stawia osobę przed odrębny sąd ( u nas Trybunał Stanu), albo izba niższa oskarża a wyższa sądzi (anglosaski model impeachementu)
organ
podmiot administracji posiadający kompetencje władcze - uprawniony do wydawania prawnie wiążących decyzji administracyjnych. cechy organu: musi być wyodrębniony organizacyjnie, działa w imieniu i na rachunek państwa, ma uprawnienie do stosowania środków władczych, działa w zakresie przysługujących mu kompetencji. uwaga: znane nam komisje wielkie w konstytucji 3go maja były właśnie organami, a nie urzędami
urząd
- zorganizowany zespół osób (pracowników) oraz środków technicznych i rzeczowych, które są przydzielone do pomocy organowi
- tj. do merytorycznej i technicznej obsługi tego organu (wśród znanych nam podmiotów m.in. prefektury i podprefektury w Księstwie Warszawskim były typowymi urzędami)
prawo publiczne i prywatne
- zdaniem Ulpiana prawo publiczne to takie, które jest nakierowane na ochronę interesu publicznego i ogólnospołecznego, podczas gdy prawo prywatne chroni zróżnicowane interesy jednostek 9ew. pewnyk partykularnych grup społecznyzh)
- zdaniem Geirga Jellinka prawo publiczne wiąże się z występowaniem stosunku formalnej podległości (czyli stosunku pionowego). jeśli w świetle przepisów prawa władza publiczna lub inny podmiot posiada nad innym (lub innymi) kompetencje władcze gwarantowane przymusem, to mamy do czynienia z prawem publicznym. kiedy prawo reguluje status podmiotów nawiązujących stosunki na zasadach równości - mamy do czynienia z prawem prywatnym
powszechność prawa wyborczego
oznacza przyznanie praw wyborczych wszystkim obywatelom, bez dodatkowych wymogów czy warunków, które trzeba spełnić (cenzusów wyborczych). powszechność nie obejmuje naturalnych wyłączeń z praw wyborczych (np. dzieci, osób ubezwłasnowolnionych, czy pozbawionych praw politycznych wyrokiem sądu). podstawowym naruszeniem zasady są cenzusy wyborcze
