Rechtelijke Onafhankelijkheid - HC 2 Flashcards
Essentie van onafhankelijkheid
= dat de rechter als een neutrale overheidsinstantie rechtspreekt
- onafhankelijkheid tegenover de andere staatsmachten
twee soorten neutraliteit
- Neutraliteit van de rechter tegenover de overheidsinstantie (onafhankelijkheid)
- Neutraal in het geschil ten opzichte van het proces partij (onpartijdigheid)
Onafhankelijkheid ➞ hoe kan je het splitsen
A. Rechtspositionele onafhankelijheid
B. Functionele onafhankelijkheid (in zijn functie uitoefening)
C. Institutionele onafhankelijkheid (als staatsmacht geheel)
Art 17 lid 1 Gw & art 6 EVRM
Recht op een eerlijk proces voor een onafhankelijk en onpartijdig proces voor de burger
➞ interne onafhankelijkheid = onafhankelijkheid van president van gerecht en college rechters etc.
Art 17 Gw: betrekking tot rechtspositionele en functionele onafhankelijkheid
Art 16 EVRM:
- safeguards against outside pressures
- appearance of independence
- verbod van aanwijzingen
- gerechtvaardigde twijfel bij burger
art 6 EVRM
➞ art 17 Gw voegt niet veel toe
Geeft recht op een eerlijk proces voor een onafhankelijk en onpartijdig rechtsgang bij wet ingesteld
Onafhankelijkheid EHRM Yakis vs Turkije
- wijze bij benoeming
- zittingsduur (term of Office)
- waarborgen tegen druk van buitenaf
- mag geen twijfel zijn aan de onafhankelijkheid van de rechter
Rechter moet intern en extern volledig autonoom zijn - benoeming, ambstermijn afzetting - regels zorgen ervoor dat elke gerede twijfel van burgers wordt weggenomen dat rechter zich laat beïnvloeden
Subjectieve en objectieve onpartijdigheid
➞ komt naar voren in Benthem arrest
Yakis vs Turkije
➞ formeel criterium (objectief): wijze bij benoeming, zittingsduur & waarborgen tegen druk van buitenaf. Ziet erin dat er voldoende waarborgen zijn voor de partijen om twijfel uit te sluiten aan de onpartijdigheid van de rechter
➞ subjectieve criterium: appearance of independence. Het moet gaan om gerechtvaardigde twijfel. Ziet op de persoonlijke instelling en vooringenomenheid van de rechter
Kleyn arrest
The same case in the same decision ➞ dan komt de objective onpartijdigheid in het geding
Maar dat is hier niet het geval (zoals in het kleyn arrest ook niet was)
Het gaat hier over de uitvoering van een besluit terwijl de rechter advies heeft gegeven (heeft dus niks te maken met de uitkomst)
Art 2 VEU, 19 VEU en 47 Hv
- art 2 VEU: lidstaten moet als kernwaarden een rechtsstaat zijn, en dat betekend een onafhankelijke rechter hebben
- art 19 VEU: geeft de burger recht op effectieve rechtsbescherming
- art 47 Handvest grondrechten EU: copie van 6 EVRM
Rechtspositionele onafhankelijk in de Grondwet
Art 117 Gw: rechters worden voor het leven benoemd (bij wet bepaalde leeftijd - 70 jaar) en bij Koninklijk Besluit ➞ geeft garantie en een zekere rechtspositie. Rechters kunnen alleen geschorst en ontslagen worden door een gerecht van de rechterlijke macht (hoge raad)
- rechters worden benoemd door de regering ➞ dus de regering kan invloed hebben tot de samenstelling van de rechterlijke macht. Dit is belangrijk want in de VS zien we bijvoorbeeld dat rechters politiek geladen zijn
Art 116 lid 4 Gw: het toezicht op rechters is voorbehouden aan rechters ➞ een interne aangelegenheid
➞ nadeel is dat de grondwet het alleen heeft over de rechters van de rechterlijke macht. Dit betekend dat de gerechten die niet behoren tot de rechterlijke macht, deze bepaling niet hebben
Benoemingspraktijk rechterlijke macht
- rechtbank = beslist
- gerecht of hoge raad = doen aanbevelen tot benoeming van rechters, dus in praktijk hebben we geen beïnvloeding van politieke invloed (erg zwak, want de regering kan ook afwijken van deze aanbevelingen)
Rechtspraak EHRM art 6 EVRM
EHRM eist geen benoeming voor het leven ➞ het Hof is hier flexibel in en eist zelf geen minimum ambstermijn
- EHRM Maktouf and Damjanovic vs Bosnië
Het hof eist niet dat rechters alleen door een rechterlijke instantie ontslagen kunne worden, ze accepteren dat ze ok door de regering ontslagen en geschorst kunnen worden
Ook bij disciplinaire maatregelen eist het Hof niet dat deze worden opgelegd voor de rechter
EHRM eist wel dat een rechter altijd in beroep moet kunnen komen ➞ moet een rechtsgang zijn als ze worden geschorst of ontslagen
EHRM: wijze van benoeming
Ook de benoeming kan de onafhankelijkheid schaden ➞ het Hof gaat hier ook vanuit. Het hof accepteert dat de wijze van benoeming door een andere staatsmacht kan, en acht het niet in strijd met art 6 EVRM
Gaat er niet om wie er benoemd, maar dat de rechter na zijn benoeming onafhankelijk is en vrij van beïnvloeding. Je hebt alleen een probleem als de benoeming ertoe leidt dat die rechter niet meer vrij rechtspreekt, dan is art 6 EVRM wel geschonden
DUS:
- als je rechters voor politieke redenen benoemt, is er een probleem
- is van belang hoe iemand als rechter benoemd wordt
- wijze is nog wel van belang
Fouten in benoeming (als er fouten worden gemaakt?)
IJslandse zaak ➞ hier voor het eerst aan bod gekomen:
- nieuw gerechtshof ingesteld waarvoor ze rechters slechteren. Maar minister van justitie gaat afwijken van de lijst van de kandidaten. IJslandse wet staat toe dat minister van justitie mag afwijken ➞ maar als je afwijst van de lijst, moet je elk kandidaat afzonderlijk goedkeuren, maar de minister legt het lijst voor aan het parlement, en parlement keurt die lijst goed. ➞ hierbij zijn dus fouten gemaakt. Advocaat zei dat alle uitspraken nietig zijn van de lijst en gaar hiervoor naar Strasbourg. Het Hof vond ook dat hier sprake was een schending van art 6 EVRM
Drieledige toets:
1. Overduidelijke inbreuk
2. Niet technisch maar kern van benoemingsprocedure (serieuze fout)
3. Toetsing door nationale rechter voldoende? (Moet onvoldoende zijn)
Appearance of independence (Yakis vs Turkije)
Gaat over een Turks militair tribunaal (soort rechtbank). Maar probleem was dat niet militairen berecht door krijgsraad werden maar gewone burgers. Dit ging om burgers die verdacht werden van terroristische strafbare feiten.
Krijgsraad: zaten twee normale rechters, twee militaire rechter en een leger officier in (5 rechters in totaal).
Gaat hier vooral over de ‘appearance of independence’, want gezagsverhouding was fout. 2 militaire rechters en leger officer stonden hoger in hiërarchie. Er was hier gerechtvaardigde twijfel aan die onafhankelijkheid zei het EHRM.
Safeguards against outside pressures
➞ wat moeten die waarborgen zijn?
Er mogen geen gezagsrelaties zijn ➞ geen hiërarchische relaties en de rechter moet autonoom zijn.
- geen instructies, adviezen of aanwijzingen bijv.
EHRM Agrokompleks v. Oekraniene: dat overheidsfunctionarissen zich te veel bemoeiden met de rechters. Het gaat er niet om of de overheid effectief beïnvloed, maar puur dat de overheid zich bemoeit ➞ in strijd met art 6 EVRM
Het Hof accepteert wel dat een rechter een andere functie kan vervullen, dus een strikte splitsing is er niet
