De Koning - WG 1 Flashcards
Onze staatsvorm
Constitutionele monarchie
Historische ontwikkeling constitutionele monarchie
1814 - eerste Grondwet: hierin stond dat Nederland een eenheid staat is
➞ constitutionele monarchie begon (hiervoor een republiek voordat de Franse kwamen). Koning Willem I werd eerste koning, want hij was de kleinzoon van de Engelse koning en Engeland had geholpen met de Franse uit het land brengen
➞ Koning in deze tijd heel machtig
1840 - ministeriële verantwoordelijkheid ➞ strafrechtelijke verantwoordelijkheid
1848 - politieke verantwoordelijkheid
De koning is hierdoor onschendbaar geworden & kan niet meer zelf regeren
➞ contraseign: handtekening van een minister nodig
1853 - april bewegingen
Ministers waren het niet eens met de Koning
➞ Kamer werd ontbonden en ministers traden af
Terminologie in de grondwet van de Koning over de jaren
1814-1983: de koning stond hier in de grondwet centraal ➞ sterk monarchaal
Begrippen:
・ kroon: koning + 1of meer minsters
・ koning: tot 1840 betekende het letter de Koning. Na 1840 bedoelde ze soms ook de regering
1983: wilde grondwet duidelijker maken door herziening
・ koning: of ‘staatshoofd’ of ‘regering’
・ regering
・ koninklijk besluit
Koning onschendbaar
art 42 lid 2 Gw
Betekent dat ministers verantwoording moeten afleggen voor de acties van de Koning.
- koning kan niet worden aangesproken voor zijn handelen als staatshoofd, lid van regering of als privé-persoon
Functies van de Koning
1. Staatshoofd
Art 4 Statuut ➞ in de grondwet is dit niet opgenomen omdat het vanzelfsprekend is
・ buitenlandse betrekkingen: vertegenwoordigd ons land
・ art 41 Gw: koning richt zijn huis is
・ art 74 Gw: koning voorzitter van raad van state
・ symbool van de eenheid van de staat
2. Deel van de regering
Art 42 lid 1 Gw & art 47 Gw ➞ staat in grondwet opgenomen want is niet vanzelfsprekend en zijn ook staten waar koning niet deel is van de regering
・ samen gedeelde bevoegdheden ➞ koning beslist nooit allen
・ moet koninklijke besluiten ondertekend ➞ anders komt wet niet tot stand
Waarom is het verschil tussen de koning als staatshoofd en als deel van de regering belangrijk?
Als je op de Koning zelf doelt (als staatshoofd), dan kan hij altijd zelf beslissen
Als de koning als onderdeel van de regering handelt, kan hij nooit alleen handelen en heeft hij altijd een handtekening van een minister nodig
Opvolging van de koning
➞ art 25 Gw
Troonopvolging bij:
- overlijden
- afstand (alleen een huidige koning kan dit doen, de toekomstige niet) ➞ wel kan Amalia huwelijk zonder toestemming doen (art 28 Gw), maar an moet ze afstand doen
- art 30 Gw: als er een opvolger ontbreekt ➞ bij wet benoemd. Lid 1, zwaardere procedure bij wet & lid 2, als koning al overleden is
Neerleggen koninklijk gezag
Art 36 Gw ➞ voorstel word door de koning ingediend
Hij blijft koning, maar kan tijdelijk gezag niet uitoefenen
Buiten staat verklaren
Art 35 Gw
Geen initiatief van de koning ➞ gebeurd door de Staten-Generaal, maar neit bij wet. Dit omdat er anders een handtekening van de koning moet worden gezet, en je wilt juist niet dat de Koning zijn eigen buiten staat ondertekent
Koning onschendbaar voor 1840 en nu
Voor 1840 betekende dit at geen andere staatsmacht dwingende macht kan uitoefenen over de Koning
➞ dit is nu anders, zoals we zien in art 35 Gw
- de ministerraad en S-G kunnen de koning buiten staat stellen. Zie ook art 32 GW
Strafrechtelijke immuniteit van de koning
De koning is ontschendbaar tijdens zijn Koningschap en ook niet nadat hij Koning is voor zijn daden tijdens zijn koningschap.
➞ een uitzondering: hij kan internationaal vervolgd worden, dus dit geldt alleen binnen het Nederlandse stelsel
Koning kan wel voor de civiele rechter worden geroepen ➞ art 77 Rv
- hij kan aangesproken worden voor zijn privé zaken als het het openbaar belang raakt (maar ook hier kan hij verantwoording afleggen op de ministers)
- als de minister het hier niet mee eens is, dan moet hij aftreden als hij niet achter de koning wilt staan
Koninklijk huis
➞ wet lidmaatschap koninklijk huis: hier staat wie er lid is van het Koninklijk huis
- iedereen in de tweede graad van verwantschap (geen neefjes en nichtjes etc.)
- afgeleide ministeriële verantwoordelijkheid
- verantwoordelijkheid als koningschap wordt geschaad ➞ geldt dat voor familie? Wel koninklijk huis maar niet leden? ➞ hier is discussie over, en weten we niet hoe ver deze verantwoordelijkheid gaat
Koning in de Grondwet
➞ twee betekenissen
a. Als je op de Koning zelf bedoeld, dan kan hij altijd zelf beslissen
b. Als de Koning als onderdeel van de regering handelt, kan hij nooit alleen handelen en heeft hij altijd een handtekening van een minister nodig
Land buiten Nederland waar ze ook een ceremoniële functie hebben
Japan: de keizer heeft daar geen politieke macht en zijn rol is voornamelijk symbolisch
Op zaterdag 1 juli 2023 bood Koning Willem-Alexander excuses aan voor het Nederlandse slavernijverleden en vroeg om vergiffenis, omdat zijn voorouders niet hadden ingegrepen tegen de slavernij. In welke functie als Koning hield Willem-Alexander deze toespraak?
In zijn speech heeft hij het over de regering maar ook over een persoonlijke dementie. Hij spreekt namens de staat, maar ook als staatshoofd. De rollen spelen dus een beetje door elkaar heen.
