Parkinsons Flashcards
Welke geneesmiddelen worden gebruikt bij de ziekte van parkinson
L-DOPA en perifere dopadecarboxylase inhibitor
Dopamine agonisten
COMT inhibitoren
MAO-B inhibitoren
Anticholinergica
Combinatiepreparaat Stalevo® = L-dopa + carbidopa + entacapon
Kun je parkinson genezen?
Neen, Antiparkinsonmiddelen zijn een symptomatische therapie: van geen
enkel middel is bewezen dat het de evolutie van de ziekte remt
Wat zijn de motorische symptomen van parkinson?
- akinesie/brasykinezie
- rigiditeit
- tremor
Wat zijn andere symptomen van parkinson?
- overdreven speekselvorming
- micrografie
- psychologische problemen: depressie, dementie, psychosen
Welke motorische systemen bestaan er voor beweging?
Piramidale systeem voor willekeurige motoriek
–> corticospinale verbindingen vanuit de motorische schors via de piramiden van de medulla oblongata naar de motorische voorhoorn van het ruggemerg
Extrapiramidale systeem voor (onbewuste) automatische motoriek
–> indirecte (sub)corticospinale verbindingen spelen een rol in het aansturen van de motoriek via de basale kernen
De basale kernen van het extrapiramidale systeem beïnvloeden de motorische schors om via de piramidale banen uiteindelijk de motoriek te verzorgen
Wat is de pathofysiologie bij de ziekte van parkinsons
De zieke van Parkinson is een degeneratieve ziekte met specifiekere degeneratie v/d substantia nigra. Ook is er sprake v/d aanwezigheid van Lewy bodies in de hersenen.
Substantia nigra is één v/d basale kernen v/h extrapiramidaal systeem die de motorische schors en uiteindelijk de motoriek beïnvloeden.
Normale situatie: vanuit substantie nigra (één v/d basale kernen) vertrekken er DAerge neuronen naar het striatum –> inhiberen ACherge interneuronen –> controle over globus pallidus, thalamus en cortex.
Ziekte van Parkinson: afsterven v/d DAerge neuronen vanuit substantia nigra –> verminderde DAerge neurotransmissie in het striatum –> geen inhibitie van ACherge interneuronen –> overstimulatie van globus pallidus, thalamus en cortex.
L-dopa: toepassing, indicatie, werking, effecten, neveneffecten, CI
toepassing: L-DOPA + benseraside, L-DOPA + carbidopa
Werkingsmechanisme
- L-DOPA is een precursor van dopamine
L-DOPA –> DOPA –> DA via dopadecarboxylase
- L-DOPA passeert de BBB wordt uiteindelijk via dopadecarboxylase omgezet tot DA –> centraal therapeutisch effect
- In de periferie is L-DOPA ook een substraat voor dopadecarboxylase en MAO –> slechts weinig L-DOPA zou de hersenen bereiken –> combinatie met perifere dopadecarboxylase inhibitor die niet doorheen de BBB geraakt –> zoveel mogelijk L-DOPA centraal
Effecten:
- Doeltreffend bij > 75% v/d patiënten
- Snelle effecten voor akinesie en rigiditeit, effect voor behandeling tremor kan lang duren
- On-off en wearing off fenomenen
Ongewenste effecten:
- Vroeg: nausea, obstipatie, orthostatische hypotensie
- Laat: dyskinesieën, hallucinaties, slapeloosheid, nachtmerries, psychotisch en compulsief gedrag
CI: Bij psychotische toestand –> neuroleptica verhinderen het effect
dopamine receptor agonist: Activa, indicatie, werking, effect, neveneffecten
Activa: bromocriptine, ropinirol, pramipexol, rotigotine
Indicaties:
- Bromocriptine –> hyperprolactinemie en stoppen lactatie postpartum
- Ropinirol en pramipexol –> restless leg syndroom
- verbeterd symptomen ziekte van parkinson
- Apomorfine sc bij langdurige “off” periode
- Meestal in associatie met L-DOPA+pDDi (laten toe de dosis L-dopa te verlagen en de L-dopa gerelateerde motorische verwikkelingen te reduceren)
of als monotherapie bij Parkinson patiënten < 60 jaar –> verbetering van symptomen
Werkingsmechanisme: Direct D2-R stimulatie
Effect: is niet afhankelijk van de hoeveelheid endogeen DA nog aanwezig. De dopamine-agonisten dienen in progressief toenemende dosis te worden toegediend
Ongewenste effecten
- Orthostatische hypotensie, nausea, obstipatie
- Slaperigheid, slaapaanvallen, hallucinaties, compulsief gedrag
- ergoderivaten: inflammatoire fibrotische reacties, hartklepletsels
- hallucinaties of psychotische reacties, vooral bij ouderen
- compulsief gedrag: Gokverslavingen, hyperseksualiteit, excessief shoppen,
compulsief eten
COMT-inhibitoren: Activa, indicatie, toepassing, neveneffecten
Activa: entacapon, tolcapon
Indicatie: parkinson
Toepassing: Gebruik in associatie met L-DOPA en pDDi i.g.v. on-off fluctuaties –> verhoogde beschikbaarheid L-DOPA centraal
Ongewenste effecten:
- Dyskinesieën, nausea, obstipatie, orthostatische hypotensie, slaapstoornissen…
- Tolcapon ernstige levertoxiciteit
MAO-B inhibitoren: Activa, indicatie, werking, toepassing, neveneffecten, bijzondere voorzorgen
Activa: rasagiline, selegiline…
Toepassing: Gebruik in associatie met L-DOPA en pDDi i.g.v. on-off fluctuaties of als monotherapie in beginstadium
Werking: vermindert de afbraak van DA zonder veel interferentie met NAD/5HT metabolisatie
Ongewenste effecten
- Hoofdpijn, hallucinaties, spijsverteringsstoornissen…
- Huidletsels –> bedacht zijn voor melanoma
- Opletten met tyramine-rijke voeding (cheese)
Bijzondere voorzorgen: Opletten voor mogelijks optreden huidletsels (melanomen) en interacties met andere monoaminerge farmaca en tyramine-rijke voeding
Anticholinergica: Indicatie, activa, ongewenste effecten, CI
activa: trihexifenidyl, procycline, biperideen…
indicatie: Vooral effectief voor tremor, gebruik beperkt tot jonge patiënten, : chronische EPS of acute dystonie geïnduceerd door antipsychotica
Ongewenste effecten (parasympathicolytisch)
- Droge mond, nausea, obstipatie, urineretentie
- Mydriase, accomodatiestoornissen
- Tachycardie, ritmestoornissen
CI: glaucoom, prostatisme
Hoe pak je restless leg syndroom aan?
De aanpak van restless legs syndroom (RLS) bestaat in de eerste plaats uit niet- medicamenteuze maatregelen, en detectie & behandeling van ijzertekort.
Een medicamenteuze behandeling wordt in principe voorbehouden voor patiënten met frequente en vrij ernstige tot ernstige klachten van RLS. Vooral voor de dopamine-agonisten pramipexol, ropinirol en rotigotine en de anti-epileptica gabapentine en pregabaline is er evidentie van werkzaamheid.
Situeer L-DOPA
Voor patiënten ouder dan 60 jaar met Parkinson’s disease –> L-DOPA met pDDi. Bij jongere patiënten –> monotherapie D2-R agonisten. In de loop v/d ziekte wordt meestal L-DOPA toegevoegd, of in frequentere dosissen toegediend. Men dient op lange termijn op te letten voor de motorische complicaties bij L-DOPA gebruik –> dyskinesieën, afname werkingsduur en on-off fenomeen. Om deze complicaties tegen te gaan kan L-DOPA frequenter worden toegediend of combinatie starten met MAO-B inhibitor of COMT-inhibitor.
Ropinirol is een D2 agonist gebruikt bij restless legs syndroom, voor wat wordt het nog gebruikt?
Ziekte van Parkinson.
Behandeling restless legs syndroom
➢ Niet-medicamenteus, detectie en behandeling van Fe tekort
➢ Medicamenteuze behandeling in ernstige gevallen
- DA agonisten –> pramipexol, ropinirol, rotigotine
- Anti-epileptica –> gabapentine en pregabaline
Welke geneesmiddelen worden gebruikt voor hyperprolactinemie?
➢ Bromocriptine –> D2-R agonist –> verhoogde inhibitie op prolactinevrijstelling door HF
➢ Prolactine agonisten –> feedback inhibitie op HT –> meer secretie van PIF (prolactine inhibiting factors)
➢ Atypische antipsychotica (i.v.m. conventioneel) –> serotonine stimuleert normaal prolactine release –> antagonisme 5-HT2A –> inhibitie PRL release (+ ook minder DA aanwezig in tubero-infundibulair systeem)
