ongezond gedrag

Question 1

wat is gezondheidsbevorderend gedrag?

Answer 1

1. Kasl en Cobb (1966)
   - elke activiteit die iemand die zichzelf als gezond beschouwd onderneemt
   - doel: ziekte te voorkomen
2. Harris en Guten (1979)
   - gedrag dat wordt vertoond door individu, ongeacht zijn/haar subjectief ervaren gezondheidstoestand
   - doel: gezondheid te beschermen, te bevorderen of in stand houden (ook gedrag van ‘ongezonde’ mensen)
3. Matarazzo (1984)
   - gedragsmatige immunogenen: gedragingen die gezondheid bevorderen >< gedragsmatige pathogenen: gedragingen schadelijk voor de gezondheid

Question 2

gezondheidsrisico

Answer 2

1. betekenis
   - factor die de kans op een nadelig gezondheidsresultaat verhoogt
   - of gedragingen die de gezondheid schaden
   - invloed gedrag, omgeving (vervuiling en armoede)
2. onderscheid inkomenslanden
   - hoge-inkomenslanden: voornamelijk gezonde gedragingen
   - lage-inkomenslanden: voornamelijk weinig proper water, kinderverwaarlozing, slechte sanitaire voorzieningen)

Question 3

toepassing: risicofactoren

Answer 3

1. algemeen
   - rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie
   - risicofactoren > verantwoordelijk 61% van sterfgevallen (aan hart- en vaatziekten)
2. risicofactoren voor de gezondheid
   - hoge bloeddruk
   - roken
   - hoge BMI
   - hoog cholesterol
   - alcoholgebruik
   - dieet met weinig fruit en groenten
   - weinig fysieke activiteit
   - onveilige seks
   - drugsgebruik

Question 4

focus op aandoeningen hoge inkomenslanden

Answer 4

1. aandoeningen
   - hart- en vaatziekten: roken, cholesterolrijk dieet volgen, gebrek aan lichaamsbeweging
   - kanker: roken, alcoholgebruik, gebruik van bepaalde voeding en seksueel gedrag
   - herseninfarct: roken, cholesterolrijk dieet volgen, alcoholgebruik
   - longontsteking en griep: roken, gebrek aan vaccinatie
   - hiv/aids: onveilig vrijen

Question 5

ongezond gedrag in cijfers

Answer 5

1. algemeen
   - aantal 65+ zal stijgen en actieve bevolking zal dalen > noodzaak gezondheidsbevordering voor ouderen
   - gevolg: enorme druk op gezondheidszorg
2. Disability Adjusted Life Years (DALYs)
   - levensjaren gecorrigeerd voor beperkingen
   - of aantal potentieel gezonde levensjaren die verloren zijn gegaan door ziekte, handicap en sterfte
   - mortaliteit + morbiditeit

Question 6

Quality Adjusted Life Years (QALYs)

Answer 6

1. algemeen
   - quality of life X life expectancy
   - extra levensjaar in goede gezondheid
   - doel: kosten-batenanalyse behandeling gezondheidszorg met ‘qaly ‘ als maatstaf
2. toepassing
   - belang inzetten preventie om druk op gezondheidssysteem te minderen!

Question 7

verslaving

Answer 7

1. continuüm
   - milde klachten >< zware verslaving
2. vaak en veel
   - gewoontevorming
   - verslavingsmechanismen
   - daling vrijheid om het gedrag te veranderen
3. hoe hierop inzetten?
   - focus vroeginterventie
   - nood preventie, vroeginterventie én behandeling

Question 8

roken

Answer 8

1. algemeen
   - na cafeïne en alcohol > meest gebruikte psychoactieve stof
   - ondanks negatieve publiciteit en hoog sterftecijfer > wettelijk toegestaan
2. type rokers in de populatie 15 jaar en ouder, België (1997-2018):
   - 19% huidige rokers
   - 15% dagelijkse rokers (<20 sigaretten/dag)
   - 4,7% zware rokers (>20 sigaretten/dag)
   - 4% occasionele rokers

Question 9

starten met roken

Answer 9

1. algemeen
   - gemiddelde leeftijd voor eerst volledige sigaret: 16,6 jaar
   - gemiddelde leeftijd voor dagelijks roken: 18,3 jaar
   - inzetten op preventie token bij jongeren!
2. percentages
   - 19,2% begint dagelijks roken vóór 16 jaar (1 op 5)
   - 48,4% begint tussen 16 en 18 jaar (1 op 2)
   - 19,2% begint tussen 18 en 21 jaar (1 op 5)
   - 87% van dagelijks rokers begint vóór 22 jaar

Question 10

sterke daling rokers

Answer 10

1. algemeen
   - effect: positieve gevolgen van afnemend rookgedrag
   - bewijs dat stoppen met roken > gunstig voor de gezondheid
   - vb. roken wordt verboden op stations
2. onderzoek: significante daling van leeftijdsspecifieke mortaliteit van ex-rokers;
   - voordeel bij mensen ouder dan 60 en op leeftijd 70-74 stoppen met roken
   - ouderen zijn moeilijk te overtuigen

Question 11

mythes rond roken

Answer 11

1. mythes over gezondheid
   - eentje roken kan geen kwaad
   - minder roken is even effectief als volledig stoppen
   - ik ken een kettingroker die 100 jaar is geworden, dus zo ongezond zal het wel niet zijn
   - als ik longschade heb, kan ik altijd stoppen
2. mythes over sociaal en persoonlijk gedrag
   - sociale roker zijn is niet zo erg
   - roken helpt met stress
   - ik ben bang om te verdikken
   - als ik rook in open lucht, doet dat toch niks met anderen

Question 12

levensverwachting roker vs. niet-roker

Answer 12

1. resultaten
   - mannen: gemiddeld 9 jaar kortere levensverwachting
   - vrouwen: gemiddeld 6 jaar kortere levensverwachting

Question 13

rookstop

Answer 13

1. intentie rookstop
   - van de dagelijkse rokers probeerde 27,6% te stoppen in afgelopen 12 maanden
   - van de dagelijkse rokers wil 42,9% stoppen met roken in de komende 12 maanden
2. belemmeringen rookstop bij dagelijkse rokers
   - lichamelijke verslaving en eerdere stoppogingen die te moeilijk waren
   - angst om gewicht aan te komen
   - angst om slechter te voelen
   - te dure rookstopmiddelen

Question 14

vapen

Answer 14

1. algemeen
   - voordeel: minder gevaarlijk dan de gewone sigaret
   - monitoring en evaluatie op lange termijn nodig!
2. nadelen
   - dampen ongezonder dan niet dampen
   - risico’s: normaliseren dampen;
   - beginnen roken van niet-rokers;
   - creëren en onderhouden van nicotineverslaving

Question 15

advies gezondheidsraad e-sigaret

Answer 15

1. e-sigaret is potentieel schadelijk
   - onvoldoende info over toxiciteit van stoffen
   - onvoldoende langetermijngegevens
   - consumptie van nicotinehoudende producten wordt afgeraden vanwege verslavend effect
   - af te raden voor niet-rokers
2. e-sigaret wordt substantieel minder schadelijk ingeschat dan roken
   - vormt voor rokers een beter alternatief
   - kan als rookstopmiddel gebruikt worden
   - positieve rol spelen in het toekomstig rookstopbeleid bij kwetsbare groepen van hardnekkige zware rokers
   - exclusief gebruik voor (ex-)rokers zou kunnen leiden tot duidelijke daling gezondheidsrisico’s, voorwaarde: effectief stoppen met roken

Question 16

gespreksvoering rond rookgedrag

Answer 16

1. algemeen
   - persoonlijke, positieve en respectvolle aanpak
   - model volgt de stappen ‘KRACHT’;
   - bij heel weinig tijd (1min) doorloop je enkel letters K-A-H
   - model is multi-inzetbaar
2. letters
   - kaart het aan
   - relevante vragen stellen
   - adviseren op maat
   - creëren van motivatie
   - helpen bij volgende stappen
   - tijd nemen

Question 17

kaart het aan

Answer 17

1. algemeen
   - begin met het introduceren van het onderwerp (op een persoonlijke en positieve manier)
   - vraag altijd toestemming voordat je verdergaat
2. toepassingen
   - een concrete aanleiding, zoals een folder over rookstop of zichtbare sigarettengeur, kan gesprek op gang brengen
   - ook als iemand zelf niet rookt
   - respecteer het als iemand niet over stoppen met roken wil praten

Question 18

relevante vragen stellen

Answer 18

1. algemeen
   - stel vragen die aanzetten tot nadenken over het rookgedrag en gevolgen daarvan
   - gevolg: ontdekking van kennis en ervaring van de persoon > beter inspelen op situatie
2. voorbeeld
   - “heb je ooit geprobeerd om te stoppen met roken? wat hielp je toen wel of niet?”

Question 19

advies op maat

Answer 19

1. algemeen
   - wanneer iemand openstaat voor een gesprek, geef dan gepersonaliseerd advies
2. toepassingen
   - stem je advies af op wat de persoon belangrijk vindt (vb. geld is een factor)
   - vb. advies over passief roken > “Ik begrijp dat je niet wil stoppen met roken. Mag ik je wel adviseren om buiten te roken?”

Question 20

creëren van motivatie

Answer 20

1. algemeen
   - verken samen wat de persoon zou kunnen motiveren om te veranderen
   - stimuleer reflectie en laat persoon zelf benoemen wat belangrijk is (eerder geneigd eigen ideeën te volgen)
2. valkuilen
   - het onderschatten van ambivalentie
   - zelf de oplossing geven (verantwoordelijkheid en keuzevrijheid van persoon blijft centraal staan)
   - te weinig richting geven (belangrijk: persoon moet weloverwogen keuze kunnen maken)

Question 21

helpen bij volgende stappen

Answer 21

1. algemeen
   - bied praktische ondersteuning;
   - zoals doorverwijzing naar hulpbronnen
   - ondersteun iemand die zonder hulp wil stoppen door vb. samen een stopdatum te bepalen of obstakels te bespreken
2. voorbeeld
   - “Zal ik je helpen om een plan op te stellen voor je stopdag?”

Question 22

tijd nemen

Answer 22

1. algemeen
   - gedragsverandering kost tijd en gebeurt in stappen
   - niet elk gesprek leidt direct tot verandering
2. voorbeeld
   - “Een terugval hoort erbij. Wat kunnen we doen om een nieuwe poging gemakkelijker te maken?”

Question 23

de Allen Carr methode (1-2)

Answer 23

1. eerste mythe: rokers hebben wilskracht nodig om te stoppen
   - verschillende redenen om te blijven roken > impact concentratie, stress
   - redenen omzetten = gevolg: geen enkele reden om te blijven roken
2. tweede mythe: rokers kiezen om te roken
   - rokers kiezen niet om te blijven roken > ze mislukken in het stoppen
   - vb. ouders die roken zullen niet willen dat hun kinderen roken

Question 24

de Allen Carr methode (3-4)

Answer 24

3. mythe 3: ontwenningspijn
   - door het geloof dat ze een vreselijk offer hebben gedaan
   - vervangingsmiddelen die nicotine bevatten > verlengen de verslaving
4. mythe 4: rokers geloven dat het moeilijk is om te stoppen
   - focussen op de voordelen van stoppen

Question 25

de Allen Carr training

Answer 25

1. algemeen
   - geschikt voor mensen die snel willen stoppen en geen farmaceutische hulpmiddelen willen gebruiken
   - ook dampers die van e-sigaret af willen
   - éénmalige bijeenkomst van ca 6 uur in een kleine groep (intensieve training)
2. hoe werkt het?
   - nadelen en gezondheidsrisico’s vormen niet het uitgangspunt > je bent hiervan bewust, maar toch ga je door
   - inzicht: hoe geraffineerd nicotine werkt + hoe het denken beïnvloedt
   - gevolg: herkenning en inzicht > anders naar roken kijken = ‘je draait de knop op’

Question 26

alcohol

Answer 26

1. algemeen
   - op één na meest gebruikte psychoactieve stof in de wereld (na cafeïne)
   - westerse culturen: onderdeel van levensgebeurtenissen
   - stimulerend middel > onderdrukt werking van centrale zenuwstelsel

Question 27

wat is overmatig alcohol drinken?

Answer 27

1. originele definitie
   - mannen: meer dan 21 glazen per week
   - vrouwen: meer dan 14 glazen per week
2. sinds 2016 definitie aangescherpt door het VAD
   - maximaal 10 glazen per week
   - 2023: 18% van de volwassen Belgen drinken meer dan 10 glazen per week

Question 28

screeningsmethode CAGE

Answer 28

1. algemeen
   - korte screeningsmethode
   - doel: problematische alcoholgebruik of alcoholverslaving detecteren
   - bestaande uit 4 eenvoudige vragen
2. interpretatie van score
   - elk positief antwoord telt als één punt
   - score van 2 of meer duidt op een mogelijk alcoholprobleem en rechtvaardigt verder onderzoek

Question 29

vier eenvoudige vragen bij CAGE

Answer 29

1. cut down: hebt u weleens gevoel gehad dat het alcoholgebruik moet minderen?
2. annoyed: hebt u zich ooit weleens vervelend gevoeld over opmerkingen van anderen over uw alcoholgebruik?
3. guilty: hebt u zich ooit schuldig gevoeld over iets wat u gedaan heeft toen u had gedronken?
4. eye-opener: heeft u ooit ‘s ochtends alcohol gedronken om je rustiger te voelen of minder last te hebben van trillende handen of misselijkheid?

Question 30

primaire en secundaire sterfte

Answer 30

1. primaire sterfte
   - of directe sterfte: acute sterfte door het binnen krijgen van een dodelijke hoeveelheid drugs = ‘overdosis’ of ‘vergiftiging’
   - vb. bingedrinking, slokdarmkanker, verslaving en levercirrose
2. secundaire sterfte
   - of indirecte sterfte
   - vb. huiselijk geweld, verkeersongeval en dodelijke val